Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
205 «Literaturnaya qazeta»nın tənqid şöbəsinin əməkdaşı, tənqidçi Yuri Karasyov şairə göndərdiyi 2 iyul 1953-cü il tarixli məktubunda redaksiyanın mövqeyi barədə məlumat vermişdir. (142, 334-336) Tənqidçi həmçinin məqalədə qaldırılan bir sıra məsələlərə öz münasibətini bildirmişdir. Y.Karasyov şairə yazmışdır: «Məsələ yalnız Sizə edilən hücumlarda deyil. Məktubda ∗ milli məsələ sahəsində ciddi səhvlər vardır. Rəqibləriniz deyil, məhz Siz haqlısınız. İndi, yerli dillərin inkişafına, milli özünüdərkin meydana gəlməsinə xüsusi diqqət yetirildiyi bir vaxtda Sizin rəqibləriniz birdən-birə milli özünəməxsusluğu inkar etmək fikrinə düşmüşlər. Bu, yas yerində meyxana deməyə bənzəyir... Onların məktubunu hətta polemik məqalə də saymaq olmaz». (42, 335) Sonradan məlum olmuşdur ki, həmin məqalə respublikanın o vaxtkı rəhbərliyinin tapşırığı ilə yazılmış və üç nəfər şairin imzası qoyulmuşdur. Bu üç nəfər isə bir qədər sonra ayrı-ayrılıqda «Literaturnaya qazeta»nın baş redaktoru K.Simonova teleqram göndərərək öz imzalarından imtina etdiklərini bildirmişlər. (120) «Böyük sənət məsələləri» və «Şairin hüquqları» məqalələrində söylədiklərinin, o cümlədən millilik barədə dediklərinin doğruluğuna əmin olan S.Vurğun 1954-cü ildə Yazıçıların İkinci Ümumittifaq qurultayında etdiyi məruzədə bir daha bu mülahizələrinə qayıtmış, onları əsaslandırmışdır. O, yenidən «hər bir millətin öz tarixi, inkişaf yolu, öz məişət tərzi, əsrlər boyunca yaranmış öz ənənələri, öz dili, öz adətləri və vərdişləri, öz təfəkkür tərzi və mənəvi aləmi vardır» (136, 370) deməklə «gələcəyə gedən yolun – millətlərin çiçəklənməsi yolu» olmasına inamını ifadə etmişdir. S.Vurğun incəsənətin müxtəlif növlərində, ayrı-ayrı sənət xadimlərinin yaradıcılığında yeri gəldikcə millilik və ümumbəşərilik məsələlərini də şərh etmiş, bu barədə öz çıxış və məqalələrində əsaslandırılmış mülahizələr söyləmişdir. Şairin Nizami Gəncəvi, M.Füzuli, M.P.Vaqif, M.F.Axundov, X.B.Natəvan, N. ∗ «Долг советского поэта» нязярдя тутулур. 206 Vəzirov, M.Ə.Sabir, C.Məmmədquluzadə, Ü.Hacıbəyov, C.Cabbarlı, habelə bir çox müasirlərinin yaradıcılığı barədə fikir və mülahizələri səriştəli ədəbiyyatşünas – alim sözü olmaqla öz əhəmiyyətini bu gün də saxlayır. S.Vurğun 1947-ci ildə dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin 800 illik yubileyi münasibətilə yazdığı «Azərbaycan sovet ədəbiyyatı və Nizami» adlı məqaləsində özünün dediyi kimi, Nizamini yüksək milli şüuru olan bir şair və insan kimi xarakterizə etmiş, bununla yanaşı onun başqa bir xüsusiyyətini – digər xalqlara humanist münasibətini də xüsusi vurğulamışdır. Nizaminin və onun bir çox müasirlərinin məcburən fars dilində yazıb-yaratmalarını ürək ağrısı ilə faciə adlandırmışdır. Şair bununla yanaşı xüsusi olaraq onu da qeyd etmişdir ki, bu müdhiş faciə Nizaminin varlığından əsas xüsusiyyəti – onun böyük azərbaycanlı qəlbini qopara bilməmişdir. Məlumdur ki, Nizami «Leyli və Məcnun» poemasını hökmdar Axsitanın tələbi ilə fars dilində yazmışdır. Nizami bu tapşırığa məcburən əməl etsə də, öz etirazını da bildirmişdir. S.Vurğun bu misralara istinadən belə bir fikir söyləyir ki, «Leyli və Məcnun» poemasını Nizami əvvəlcə Azərbaycan dilində yazmışdır. Şair bununla yanaşı həmin misraların başqa cəhətinə də xüsusi diqqət yetirir: «Nizaminin böyük milli qürur hissini aydın göstərən onlarca belə misal gətirmək olardı; milli qürur hissi olmadan, sənətkarın yaşadığı dövrdən asılı olmayaraq, heç bir yaradıcılığı ağıla gətirmək belə mümkün deyildi...» (136, 29) 1954-cü ilin yanvarında S.Vurğunun yaxın dostlarından biri, görkəmli rus yazıçısı Aleksandr Fadeyev öz dostuna belə yazmışdı: «Əziz Səməd...Mən bu gün «Pravda»da Mingəçevirin birinci növbəsinin işə salınmasına həsr olunmuş məqaləni oxudum. Mingəçevirdə işlər yenicə başladığı zaman orada olduğumuzu xatırladım... Azərbaycanın rəngarəng, məlahətli təbiətini xatırladım...bir dost kimi dünyada hər şeydən danışdığımızı, Axundovun kiçik evi önündə, eyni ilə Belinskinin Çembarıdakı evi kimi, 207 qalın tədqiqat əsərindən daha mənalı olan kiçik evinin önündə şəkil çəkdirdiyimizi də xatırladım... » (97, 5) Əlbəttə, böyük Azərbaycan mütəfəkkiri M.F.Axundovun «qalın tədqiqat əsərindən daha mənalı olan kiçik evinin» ziyarət edilməsi təsadüfi deyildi. Bu, S.Vurğunun böyük sələflərinə məhəbbətini ifadə edirdi və şair bu məhəbbəti öz müasirlərinə də aşılayırdı. Həmin səfərin başqa bir iştirakçısı, şairin dostu Nikolay Tixonovun xatirələrində oxuyuruq: «Biz Nuxada (Şəkidə – A.B.) özümüzü çox yaxşı hiss edirik. S.Vurğun dedi: - Qardaşlar, unutmayın ki, Mirzə Fətəli Axundov bu şəhərdə anadan olmuşdur. Fadeyev dedi: - Hə, yeri gəlmişkən deyim ki, Axundovu yaxından tanıyan Bestucevlə Lermontovu yaxşı tanıdığımız kimi, indi artıq, allaha şükür, Axundova da yaxşı bələd olmuşuq. Ancaq, dostum Səməd, nə üçün indiyədək Azərbaycan ədəbiyyatında Axundov haqqında roman yazılmamışdır? Bilirsən bu qeyri-adi azərbaycanlının həyatından necə yazmaq olar? Səməd Vurğun cavab verdi ki, belə bir böyük dövrü əhatə etmək üçün diqqətəlayiq tarixçi olmaq lazımdır, dövrün lövhələrini yenidən canlandırmadan tez- tələsik yazmaq olmaz». (114, 64) Şair belə bir roman yazmasa da, M.F.Axundov barədə fikir və mülahizələrini başqa vasitələrdə bildirmişdir. O öz məqalə və çıxışlarında, ayrı-ayrı qeydlərində M.F.Axundovu «yeni və realist Azərbaycan ədəbiyyatının banisi», «xalqlar tarixində nadir yetişən fövqəladə bir istedad, başdan-ayağa hünər və mənəvi qəhrəmanlıq timsalı olan sarsılmaz bir iradə, böyük ideyalar uğrunda tarixin qara qüvvələri olan ömrü boyu çarpışan qəhrəman bir şəxsiyyət» kimi qiymətləndirmiş, onun ədəbi və ictimai fəaliyyətini işıqlandırmışdır. S.Vurğunun Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının M.F.Axundovun anadan olmasının 125 illiyinə həsr edilmiş təntənəli plenu Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|