Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
132 sında əks etdirməyə, yeni insanları, yeni ictimai münasibətləri öyrənməyə çalışmamış, öz şüurundakı köhnə anlayış və təsəvvürlərə əsaslanaraq uydurma obrazlar yaratmışdır».(107) Qeyd etdiyimiz kimi, Səməd Vurğun «Quluzadənin müəllifin ünvanına uydur- duğu bir sıra böhtanlara, ucuz və əsassız ittihamlara cavab» olaraq «M.Quluzadənin «ədəbi səyahəti» adlı məqalə yazmışdır. Şair bu yazıda «Aygün» poeması və müəllif barədə deyilmiş tənqidi fikir və mülahizələrin əsassızlığını özünəməxsus dərin məntiqlə sübuta yetirmiş, tənqidçinin uydurduğu böhtan və ittihamları rədd etmişdir. Burada tənqidçinin hər bir iradına əsaslandırılmış cavab verilmişdir. Səməd Vurğun M.Quluzadənin şairə təbii istedaddan daha çox yüksək mədə- niyyət və dolğun məzmun gərək olması barədə tənqidçi Belinskinin fikirlərini «Səməd Vurğunun dərindən dərk etməməsi» hökmü ilə çox haqlı olaraq razılaşmır və «əsərləri zaman qarşısında imtahan vermiş, müxtəlif dillərə tərcümə olunmuş bir şairin «mədəniyyətsiz» adlandırılmasını ədalətsizlik hesab edir. O yazır: «Quluzadə bu sözləri yazdığı zaman «Vaqif», «Xanlar», «Fərhad və Şirin» pyeslərini, «Bəsti», «Ölüm kürsüsü», «Komsomol poeması» poemalarını, nəhayət müəllifin bütün yaradıcılığını bir küll halında öz gözlərinin önünə gətirdimi?».(148). Şair onu da qeyd edir ki, oricinal və qabaqcıl fikirlər deməkdən məhrum, öz mənəvi aləmi yoxsul olan, bir para «tənqidçilər» yerli-yersiz, vaxtlı-vaxtsız böyük nəzəriyyəçilərdən sitatlar gətirməklə özlərini «mədəni» bir insan kimi qələmə vermək istəyirlər. Şairə görə, bu adamlar Belinskinin də, Dobrolyubovun da, Axundovun da mədəniyyətini, hər şeydən əvvəl, yaradıcı bir mədəniyyət olduğunu unudurlar. Məhz buna görə də Səməd Vurğun şairin mədəniyyətinin onun yaradıcılığından ayırmağın, təcrid etməyin özünü «mədəniyyətsizlik», «savadsızlıq» kimi qiymətləndirmişdir. M.Quluzadə Aygünün öz ailəsini dağıtmamaq, öz eşqini yaşatmaq məqsədilə əri Əmirxana bir sıra güzəştlər etməsini onun 133 zəifliyi saymış və bunu şairin özünün «qadına qarşı köhnə münasibət bəsləməsi» ilə izah etmişdir. Əlbəttə, Səməd Vurğun tənqidçinin bu iddiasını da heç cür qəbul etməmiş və Aygünün keçdiyi mürəkkəb, həm nəşəli, həm iztirablı, getdikcə yüksələn inkişaf yolunu, nəticə etibarilə onun görkəmli bir bəstəkar olmasını nəzərə çatdıraraq yazmışdır: «Axı, biz Aygünü mətbəxə, yalnız evdar bir qadın olmağa çağırmadıq, ona geniş bir ictimai meydan verdik, o, həyatımızla bir nəfəs alan mübariz və istedadlı bir bəstəkar oldu...».(148). Şair öz qəhrəmanının yüksəlişinin ifadəsi kimi bu misraları göstərir: Gəlin sənət ilə yaşadı yalnız, Ona sirdaş oldu hər bir əsəri. Dinib danışdığı qələmlə kağız. Aygünün dağınıq düşüncələri– Yığışıb bir yerə bir dastan oldu, Sevindi qəlbində xoşbəxt bir aləm... O, həyat aşiqi bir insan oldu – Nə hicran yurd saldı qəlbində, nə qəm. Sonsuz bir eşq ilə sevdi varlığı, Sevdi təbiəti, axar suları, Sevdi hər zəfəri, bəxtiyarlığı, Yüksək əməlləri, saf arzuları. Məlum olduğu kimi, M.Quluzadənin əsas iradlarından biri də Əmirxan obrazı ilə bağlı idi. Tənqidçi belə bir sual verir: «Bəs nə üçün Əmirxanın bu nöqsanlarını orta və ali məktəb düzəldə bilməmişdir?»(148). Səməd Vurğunun fikrincə, M.Quluzadə bu sualı ilə həyatda Əmirxanların mövcudluğunu inkar edir; guya ki, sovet məktəbində oxuyanların hamısı bütün nöqsan və qüsurlardan azad imiş!.. Şair insan tərbiyəsinin çox mühüm və eyni zamanda çox mürəkkəb bir iş olduğunu nəzərə alaraq onun yalnız məktəbin, 134 ayrı-ayrı kollektiv və təşkilatların üzərinə atılmasını məqbul saymır, bu işin daha geniş miqyasda aparılmasını, «ədəbiyyat və sənətin həyata göstərəcəyi aktiv və tərbiyəvi» təsirdən faydalanmağı tövsiyə edir. O yazır: «Əgər bizim inkişafımıza əngəl törədən hadisələrin, köhnəliyin və fənalığın ləğv olunması Quluzadənin düşündüyü kimi çox asan və sadəcə bir ştamp ilə başa gəlsəydi, həyatda ciddi bir mübarizəyə ehtiyac qalardımı?»(148). Səməd Vurğun «Aygün» poemasını yazmaqda öz məqsədini belə izah edir: «Əgər bizim ailələrimizdə və cəmiyyətimizdə ideal uğrunda mübarizə ilə idealsızlığın toqquşmasını, xalq və vətən səadəti uğrunda yaşayıb yaratmaq meylləri ilə dünyaya laqeyd baxmağın, insan ömrünün mənasını kefdə, əyləncədə görməyin mübarizəsini, saf və müqəddəs bir məhəbbətlə qısqanclığın, xudpəsəndliyin çarpışmasını, nəticədə birincilərin zəfər çalmasını, ikincilərin isə həyatımız tərəfindən rədd edilməsini tərənnüm edən bir əsərdir». (148). Əlbəttə, sifarişlə yazılmış məqalənin müəllifi şairin qayəsini dərk edə bilməmiş, yaxud dərk etmək istəməmiş, poemanın «işıqlı məqsədləri üzərinə qara ləkələr» salaraq «ikiillik şair zəhmətinin məhsulu olan bir əsər haqda ürək açan» iki kəlmə belə işlətməmişdir. Səməd Vurğun isə bu qərəzli məqaləyə və onun müəllifinə özünəməxsus təmkin və ləyaqətlə cavab vermişdir. 135 III FƏSİL SƏMƏD VURĞUNUN YARADICILIĞINDA MÜHARİBƏ VƏ İNSAN Müharibə və şerdə tragik kolliziyalar. Müharibənin fəlsəfi dərki və «İnsan» pyesi 1941-ci il iyun ayının 22-də alman-faşist qoşunları Sovet İttifaqı üzərinə hücum etdilər. Elə həmin gün hökumət alman işğalçılarının hücumunu xalqa bildirdi. Xalq Vətənin müdafiəsinə qalxdı. Böyük Vətən müharibəsi başlandı. Etiraf etmək lazımdır ki, bu gün həmin müharibəyə heç də hamının münasibəti birmənalı deyil. İndi müharibənin başlanması, gedişi, hətta səbəbləri və mahiyyəti barədə müxtəlif, bir-birini inkar edən fikirlər söylənilir. Bəzən ayrı-ayrı müəlliflərin «Böyük Vətən müharibəsi» əvəzinə «rus-alman müharibəsi» ifadəsi işlətdiyinin şahidi oluruq. Yaşadığımız demokratiya şəraitində bu, təbiidir. Lakin bu da bir həqiqətdir ki, o zaman «sovet xalqı» adlanan və müxtəlif millətləri təmsil edən böyük bir xalqın həyatında bu müharibə ən ciddi sınaqlardan olmuşdur. O vaxtlar Sovet İttifaqı özünün bütün uğurları və səhvləri ilə birlikdə dinc quruculuqla məşğul idi. Bu dövrdə yer üzündə dünyanı hədələyən iki müharibə ocağı əmələ gəlmişdi. Bunlar bədnam irqçilik nəzəriyyəsini həyata keçirərək dünya xalqlarını qul etməyi öz qarşılarına məqsəd qoymuş faşist Almaniyası və militarist Yaponiyası idi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|