50
da Allahın əmrinə tabedir.
əl-Bəqərə-164-Həqiqətən, göylərin və Yerin yaradılmasında, gecə
ilə gündüzün bir-birini dəyişməsində, insanlara fayda vermək üçün
dənizlərdə üzən gəmilərdə, Allahın səmadan su nazil etməsində, onun-
la öləndən sonra yeri diriltməsində, küləkləri əsdirməsində, Allahın
qüdrəti ilə buludları doldurmasında ağıl sahibləri üçün dəlillər vardır.
Açıqlama: Bu ayədə Allahın varlığını, birliyini, qüdrət və əzəmətini
göstərən yaradılış xariqələrini insanların nəzər-diqqətinə təqdim edib,
buyurur:-Ey insanlar! Bir kərə gözünüzü açın,baxın və diqqətlə dü-
şünün. Şübhəsiz ki, göyün və Yerin yaradılışında böyük əlamətlər,
haqqın varlığına böyük dəlillər vardır. Bu üzərində yaşadığımız gözəl,
çox xoş Yer kürəsi nə qədər lətifdir? Gecə və gündüzün bir-birini
təqib etməsində nə qədər ayətlər, əlamətlər vardır? Bunlar nə qədər
müntəzəm şəkildə bir-birini təqib edib dururlar?! Əgər belə bir hal və
intizam olmazsa,Yer üzündə yaşamaq mümkün olardımı?İnsanlara fay-
dalı olan şeylər, dənizdə üzən gəmilər də və istifadə eydiyimiz bütün
cihazlar da ilahi şəfqətin bizə bəxş etdiyi mərhəmətdir. Astranomlar
tərəfindən aləmin təbii quruluşunun yumru şəkildə olduğu sübut
edilmişdir.Göydə və yerdə olan hər şey kürəvi şəkildədir.Dünya
,zəmilər, qara(torpaq) , dəniz, dağlar,vadilər dəyişik şəkilləri ilə top
kimi bir kürə şəklindədirlər.
ər-Rəd-3-Allahın nemətlərindən biri budur ki, gecə gündüzü örtər
gecənin qaranlığı gündüzün işığını örtər, gecə gələrkən gün gedər.
Yasin-37-Allahın qüdrətinə dəlalət edən dəlillərdən biri də gecə və
gündüzdür. Biz gündüzü ondan sıyırıb çıxaran kimi onlar zülmət içində
olarlar.
əş-Şəms-3-4-And olsun zülməti işıqlı və nurani edən zaman
gündüzə!And olsun gecəyə,o zaman ki, günəşi örtər və onun işığını
kəsər.
əz-Zumər-5-Göyləri,Yeri haqq ilə yaratdı.Birini artırıb digərini
əskiltməklə gecəni gündüzə və gündüzü gecəyə sarıb örtər. Günəşi və
Ayı ram etdi. Onların hamısı müəyyən olunmuş vaxta qədər cari və
hərəkətdə olar.
Açıqlama:-Bu ayədəki,ərəbcə“yukəvviru”kəlməsi Azərbay canca
“sarıb örtər”dairəvi bir şeyin üzərini bir qisim örtər mənasındadır.
Ayədə gecə ilə gündüzün bir-birinin üzərini sarıb örtməsi barədə verilən
bu bilik,eyni zamanda dünyanın quruluşu haqqında bizə məlumat verir.
Yəni hicri-qəməri tarixi ilə VI-VII əsrlərdə nazil olan Quranda yerin
dairəvi olduğuna işarə edilmişdir.
51
ən-Nəml-86-Görmürlərmi, biz gecəni aram və sakit olmaq üçün ya-
ratdıq, gündüzü ruzi qazanmaq üçün işıqlı etdik.Burada, sözsüz ki,iman
gətirən qövmlər üçün əlamətlər vardır.
əl-Furqan-45-48-Allahın qüdrətini görmürsənmi ki,sübhdən Günəş
çıxana qədər kölgəni necə uzatdı?Nə çox qaranlıq oldu ki, ürəklər
sıxılsın, nə də çox isti və işıqlıq oldu ki,gözə zərəri olsun. Əgər Al-
lah istəsəydi, əlbəttə, onu sakin və həmişəlik edərdi, Günəş çıxmaz-
dı. Sonra biz Günəşi kölgə üçün dəlil tutduq. Günəş olmasaydı, kölgə
bilinməzdi, Günəş ucaldıqca kölgə azalar. Allah elə Allahdır ki,gecəni
rahat olmağınız üçün örtük etdi, sizin bədəniniz üçün yuxunu rahatlıq
və gündüzü də dirilik etdi.
əl-Ənam-96-Sübhü yaran, gecənin qaranlığından ayıran Allahdır. O,
gecəni sizin üçün istirahət vaxtı etdi.O, Günəşi və Ayı hesab üzrə etdi.
Bunlar qalib və alim olan Allahın tədbirilədir.
əl-İsra-12- Gecə və gündüzü iki əlamət etdik. Sonra gecənin əlamətini
azaltdıq. Ayın işığını, gündüzün əlaməti olan Günəşdən az etdik. Gündüzün
əlaməti olan Günəşi işıqlı etdik ki, Allahınızdan ruzi istəyəsiniz. İllərin sayı-
nı və hər bir hesabı biləsiniz. Hər şeyi təfsil ilə bəyan etdik.
“40 sual” kitabından:-Hər gün günəşin batma vaxtı gəldikdə gecə
üçün təyin olunan mələk gecənin qara cövhərini göyün qərb tərəfinə
asıb,tədbir ilə üfüqlərdən gündüzün bəyaz cövhərini qaldırar.O vaxta
qədər ki, gecənin cövhəri üfüqləri bürüyüb yer üzünü gecə qaranlığına
qərq etsin. Günəşin nuru batdıqda ona vəkil olan mələklər onu göydən-
göyə sürətlə qaldırıb,iki saat miqdarı zaman içində Ərşi-Əzəm altına
götürürlər. Burada Günəş cahanın Rəhmanına səcdə edir, mələklər də
onunla birlikdə səcdəyə gedirlər. Cəbrail Ərşın nurundan Günəşə bir
günlük nurdan geyim geyindirir. Bundan sonra gecənin saatları tamam
olduqda, Günəşin doğuşundan iki saat əvvəl gündüz üçün təyin olunan
mələk gündüzün bəyaz cövhərini göylərin şərq tərəfınə asıb, yavaş-yavaş
üfüqlərə qaldırıb yaydıqca, gecənin mələyi də gecənin siyah cövhərini
yavaş-yavaş göyə qaldırır. O vaxta qədər ki, gündüzün cövhəri üfüqləri
bürüyüb dünyanı aydınlatsın.Günəş mələkləri də Günəşi göydən göyə
sürətlə endirib, iki saatda əvvəlki doğma yerinə gətirirlər. Günəş doğ-
duqda, təyin edilmiş olan üç yüz altmış Günəş mələyi təsbih və təhlil
edərək qanadlarını yayarlar. Günəşi o günün saat və dəqiqələri miqda-
rınca hərəkət etdirib, batan tərəfə götürüb gedərlər. Bu minval ilə Günəş
batış yerində qərbdə batıb, doğuş yerindən şərqdə doğar.Günəşin bu
hərəkəti Qiyamət gününəcən belə gəlib-gedəcəkdir. Qiyamət günündə
üç gün müddətində durub, dördüncü gün batdığı yerdən (qərbdən)