44
nurun fərqli xüsusiyyəti belə təsvir edilir, yəni çırağın işıq verməsini
Günəşin işığına, Ayın özü işıq istehsal etmədiyi halda, Günəşin işığını
özündə əks etdirməsinə nur deyilir.
Yunus-5 (ardı)-Allah Ay üçün müəyyən olunmuş mənzillər təyin
etdi ki, siz illərin sayını və hesabını biləsiniz. Ayın işığının azlığı ilə
ayın əvvəlini və axırını, bütöv işıqlı olması ilə ayın ortasını biləsiniz.
Bu dövrə tamam olmaqla bir ay, on iki dəfə fırlandıqda isə bir il tamam
olar. Allah bunları yalnız haqq ilə yaratdı.
Yasin-39-Biz ay üçün də mənzillər müəyyən etmişik.28 gün
müddətində ay fələki seyr edər. Nəhayət, dönüb xurmanın budağı kimi
nazikləşər.
Açıqlama:“Qəmər”sözününtərcüməsi”Ay”dır və Qəmər surəsin-
də “Ay”sözü birinci ayədə yer tutur. Bu ayədən sonra Quranın sonuna
qədər tam 1390 ayə var. Hicri təqvimində 1390-cı il, Miladi təqviminə
görə 1969-cu ilə bərabər gəlir ki, bu da Aya ilk çıxış tarixidir. İnsan-
lıq tarixinin ən əhəmiyyətli inkişaflarından birinə 14 əsr əvvəl Quranda
işarə edilmişdir.
Bununla bərabər yuxarıdakı ayədə”yarıldı” mənasını verən ”inşaqqa”
sözü istifadə edilmişdir.Bu söz”torpağın yarılması, qazılması, qabardıl-
ması, torpağın sürtülməsi” mənalarında da istifadə ediən”şaqqa”felindən
törənmişdir. Aya gedən”Apolon-1” kosmik gəmisi ilk dəfə Aya qalx-
mış və oradan torpaq nümunə götürərək,o torpağı dünyaya gətirmişdir.
Bu cəhətdən də Qəmər surəsinin 1-ci ayəsindəki ”Ay yarıldı” ifadəsi,
günümüzdəki inkişaflarla bir paralellik içindədir.
əl-Qəmər-1-Qiyamət vaxtı yaxınlaşdı və Ay yarıldı. Müşriklər daha
necə möcüzə görsələr də, onlar üz döndərib deyərlər ki, bu gördüyümüz
sehrdir.
Açıqlama:-Bu ayəni İslamın ilk çağlarında baş vermiş bir hadisə
ilə bağlı olduğunu təsfirçilər belə nəql edirlər:-Məkkə müşrikləri
Hz.Peyğəmbərin yanına gəlib ona dedilər:-“Əgər sən doğru
Peyğəmbərsənsə, Ayı iki parça et!” Peyğəmbərimiz buyurdu:-“Onda
mənim Peyğəmbərliyimə iman gətirərsinizmi?” Onlar:-“Bəli”,-deyə
cavab verdilər.
Sonra Peyğəmbər dua etdi və 14 gecəlik Ay iki parça oldu. Bəzi
rəvayətlərə əsasən bir parçası sağ, digəri sol tərəfə getdi və səs gəldi ki,
şahid olun! Bu vaxt müşriklər dedilər ki, Muhəmməd sehr etdi. Orada
olanların biri dedi: -“Muhəmməd bizə sehr etsə də, camaatın hamısına
ki sehr etməmişdir? Bundan sonra Ayın parçaları bir-birinə qovuşdu.”
(Kitabul-Bəyan fi təfsiril-Quran.)
45
Böyük şairimiz N.Gəncəvi öz əsərlərində göy cisimlərinin, fələklərin
özbaşına fırlanmamasının səbəbi və mənşəyini belə şərh edir:
Bəli, hər bir bilici başa düşür ki,
Dolananı bir dolandıran var.
Cazibə qüvvəsini təbii maqnitin əsas xüsusiyyəti hesab edən filosof-
şair, mənəvi aləmdə ona eşq adı verir.Onun fikrincə, kainatın və həyatın
idarə olunmasında eşq (cazibə qüvvəsi) ən başlıca şərtdir.
“40 sual” kitabından:Allah-taala dünya göyü altında və ona bi-
tişik bir su dənizi yaratmışdır ki, bu dəniz dünya göyünün içində
yerləşmişdir.Dənizin dalğaları hava üzərində Allahin əmri ilə qərar və
sükunət tapmışdır ki, bir damlası belə havaya düşməz. Allah Günəşi,
Ayı və ulduzları öz Ərşinın nurundan yaradıb və onlar bu su dənizinin
içində balıqlar kimi üzərlər.Uca Allah Günəşi bütün ulduzlardan daha
böyük və işıqlı etmiş, sonra isə Ayı da böyük və nurlu etmişdir.Sonra
Cəbrail (ə.s.) qanadı ilə ayın üzünə məsh çəkib işığını yox etmişdir ki,
nuru sönük olsun və gecə gündüzdən fərqlənsin. Bununla da illərin sayı
və ayların hesabı məlum olsun. Allah-taala Qurani-Kərimdə buyurmuş-
dur: ”Bir dəlil olan gecəni qaldırıb, yenə bir dəlil olan gündüzü aydınlıq
etdik.”Ayın üzündə cizgilər kimi görünən ləkələr nurunun məhv olma-
sını göstərir.
Haqq olan Allah bu dəniz içində Günəş üçün üç yüz altmış qulplu
almaz cövhərindən bir araba yaradıb,Günəşi onun üstünə qoymuşdur.
Hər qulpu tutan bir mələk yaratmışdır ki, onlar Günəşi arabası ilə bu
dənizdə, Günəşin doğduğu yerdən, batan yerinə çəkib aparsınlar.
Allah-taala Ay üçün də üç yüz qulplu, sarı yaqutdan bir araba
düzəldərək ayı onun üzərinə qoymuş və hər bir qulpu idarə etmək üçün
bir mələk təyin etmişdir ki, onlar ayı arabası ilə doğan yerindən batan
yerinə aparsınlar.
Ay üçün ayrıca lacivərd cövhərdən altmış qulplu bir məhfəzə də ya-
ratmışdır ki, onu da idarə etmək üçün altmış mələk təyin etmişdir. Ayın
arabasını idarə edən mələklər tərəfindən Günəşdən günbəgün uzaqlaş-
dırıldıqca, məhfəzəsini tutan mələklər də, Aydan məhfəzəsini yavaş-ya-
vaş uzaqlaşdırarlar. Beləcə, Ay Günəşə qarşı yaxın olduqda, məhfəzisi
də yerindən tamamən çıxmış olur ki,o zaman Ay tam bədr halında görü-
nür. Mələklər Günəşi yavaş-yavaş Aya yaxınlaşdırdıqca,o biri tərəfdən
də ayın məhfəzəsini idarə edən onu eyni zamanda Aya yaxınlaşdırırlar.
Ay Günəşə yaxınlaşmaq istərkən, mələklər ayın məhfəzəsini tamamilə
46
ona geyindirirlər ki, Günəşə çox yaxınlaşmasın.Bu səbəbdəndir ki,
Ay bəzən qeyb olur, bəzən hilal, bəzən yarım,bəzən də bütöv olur. Bu
minval ilə Qiyamətə qədər belə davam edəcəkdir. Haqq olan Allah öz
qüdrətilə Günəş, Ay və ulduzlardan ancaq beşi üçün yerin iki tərəfındə
mütəmadi doğuş və batış yerləri yaratmıştır. O səbəbdən də bunlara yed-
di gəzəgən deyərlər. Bunlar hər gün başqa bir yerdən doğub, başqa bir
yerdə batarlar. Günəş üçün çıxdığı tərəfındə qaynayan qara palçıqdan
yüz səksən atəş çıxarıb, batan tərəfındə də qara palçıqdan çıxan yüz
səksən qaynaq (mənbə) var etmişdir ki, şiddətli atəş üzərində qaynayan
qazanlar kimi qaynayarlar.
Əgər bu yandırıcı günəş şüaları, o dəniz içindən süzülməyib maneəsiz
havaya gəlsəydi,o bizə yaxın olub, yer üzündə olan yaradılmışları bü-
tün yandırardı.Əgər gözəl Ayın nurlu üzü, o dənizlə örtülü olmayıb,
açıqdan müşahidə olunsaydı, cahan xalqı ayın gözəlliyinə məftun və
heyran olardı.
Göydə min-min gövhəri sapa düzdü Yaradan,
Sildi yoxluq tozunu gecənin saçlarından.
Tulladı səmalara bu iki-üç çəmbəri,
Yeddi düyün vurmaqla qandalladı yerləri.
Günə, Aya don biçdi öz əlilə Yaradan,
Birinə ağ ipəkdən, o birinə qaradan.
Səfra buludlarını dənizlərdən çıxartdı,
Çəmənlərdə Xızr üçün abi-zəmzəm yaratdı.
Gecə rəngli torpağa verdi gündüz badəsi,
Tökdü daşın ağzına neçə şəfəq qətrəsi.
Birləşdirib, yoğurdu, qaynatdı suyla odu,
Necə də xəlq elədi dürrü, bir də yaqutu. (“Sirlər Xəzinəsi”)
AY VƏ GÜNƏŞİN TUTULMASI HAQQINDA
“40 sual” kitabından: - Allah-taala Günəş və Ay tutulmaları üçün
müəyyən vaxtlar təyin etmişdir ki,Yer üzündə olan insanlar Ayın və
Günəşin dəyişməsini görüb oyansınlar və Allaha sarı çevrilərək, tövbə
etsinlər. Günəş tutulmasının vaxtı gəldikdə Günəş arabasından dü-
şüb göyə doğru dənizin dərinliklərinə gedər. Əgər tamamilə düşərsə,
Günəş tam tutular, ulduzları örtən işığı qalmaz və böyük ulduzlar mey-
dana çıxar. Əgər yarısı dənizə düşərsə, düşdüyü qədəri tutular.Günəş
Dostları ilə paylaş: |