“akp hakimiyyəti dövründə Türkiyənin xarici siyasəti”
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
11 oynaya biləcəyi rolu layiqincə göstərir. Bu, Azərbaycan və Xəzər dənizi qazının Türkiyə vasitəsilə Avropa bazarlarına çatdırılmasının, yəni Cənub qaz koridorunun önünü açıb. Yaxın gələcəkdə Azərbaycan qazı Türkiyə vasitəsilə Avropa bazarına çatdırılacaq. İki ölkənin qarşılıqlı sərmayələri böyük rəqəmlərlə ifadə olunur. Türkiyənin Azərbaycandakı sərmayələri 6,5 milyard dollar məbləğindədir. Qardaş Azərbaycanın Türkiyədəki sərmayələri 4 milyard dollardır. 2011-ci il oktyabrın 25-də İzmir-Aliağada “SOCAR”-ın 5 milyard dollarlıq böyük bir sərmayəsinin - yeni bir neftayırma zavodunun təməli qoyulub. 8 Mövcud qloballaşan dünyada ən optimal çıxış yolu regional əməkdaşlığın gücləndirilməsi, qarşılıqlı faydalılıq prinsipi əsasında yeni siyasi və iqtisadi münasibətlərin qurulmasındadır. Azərbaycan və Türkiyə arasında münasibətlərin inkişaf tendensiyası buna ən gözəl nümunədir. 2011-ci ilin noyabrına qədər olan məlumatlara görə, iki qardaş ölkə arasındakı ümumi ticarət dövriyyəsi 1,4 milyard dollar təşkil edib. İl ərzində türk iş adamlarının Azərbaycan iqtisadiyyatına yatırdığı investisiyanın həcmi 2 milyard dolları keçib. Bu gün bir sıra Azərbaycan şirkətləri, o cümlədən Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) Türkiyə iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrinə vəsait yatırır və öz fəaliyyət sferalarını genişləndirir. ARDNŞ-in yatırdığı vəsaitin həcmi təqribən 5 milyard dollar təşkil edir. Hərbi sahədə əməkdaşlıq 2010-cu il avqustun 16-da imzalanan “Strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında” Müqavilədən sonra yeni mərhələyə qədəm qoyub. Qeyd etmək lazımdır ki, hərbi silah və sursatın birgə istehsalı dinamik inkişaf edən qarşılıqlı münasibətlərin məntiqi nəticəsidir. Bu, Azərbaycanın hərbi sənaye kompleksinin inkişafına təkan verəcək və ölkənin hərbi qüdrətinin artmasına kömək edəcək. Hər iki dövlət arasında mövcud siyasi və iqtisadi münasibətlər onları regional geosiyasətin əsas aktorlarına çevirmişdir. Həyata keçirilən enerji layihələri Azərbaycanın dəstəyi və fəal iştirakı sayəsində mümkün olub. 9 Türkiyədən keçən neft və qaz kəmərləri vasitəsilə Azərbaycan həm enerji resurslarını dünya bazarına çıxarır, həm də Mərkəzi Asiya ölkələrinin təbii sərvətlərinin daşınması üçün tranzit rolunu 8 Baskın Oran “Türk dış politikası” III cild (2001-2012), İstanbul 2013, s. 482 9 Bülent Aras, “Azerbaycan ile Yeniden,” Sabah, 01. 07. 2009; “Azərbaycan Türkiyə üçün ən önəmli strateji tərəfdaşdır,” Erişim tarihi 12.06.2009 12 oynayır. Azərbaycan və Türkiyə arasında qarşılıqlı inam və etibar, dostluq və qardaşlıq belə qlobal layihələrin həyata keçirilməsinə imkan verən əsas amildir. Onlar Avropanın enerji təhlükəsizliyinin mühüm elementləridir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xəttinin çəkilməsi və yaxın gələcəkdə istifadəyə verilməsi tarixi İpək Yolunun bərpa edilməsini və regionun yeni nəqliyyat dəhlizinə çevrilməsini nəzərdə tutur. Regionun gələcək inkişafı üçün zəruri olan bu layihə iki tərəf arasında daşınmalarda mövcud çətinlikləri aradan qaldıracaq. Bu gün çoxsaylı azərbaycanlı tələbə kontingenti Türkiyə Respublikasındakı sayı durmadan artır. Təhsil sahəsində əlaqələrin genişlənməsi isə öz növbəsində hər iki ölkənin gəncləri arasında sıx və faydalı münasibətlərin formalaşmasına rəvac verir. Bütün bu nailiyyətlər hər iki tərəfi daha sıx və səylə fəaliyyət göstərməyə həvəsləndirir. Eyni zamanda, son illər ərzində hər iki dövlətin beyin mərkəzləri arasında sıx əməkdaşlıq əlaqələri də qurulub. Belə əməkdaşlığın bariz nümunəsi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji araşdırmalar mərkəzi ilə Türkiyənin bir sıra beyin mərkəzləri, xüsusilə Xarici işlər nazirliyi yanında Strateji araşdırmalar mərkəzi ilə aktiv surətdə həyata keçirilən birgə layihələrin sayının durmadan artmasıdır. Bu isə vahid ekspert məkanının qlobal çağırışlara qarşı ümumi fəaliyyət strategiyasının formalaşması üçün zəmin yaradır. Elmi münasibətlərin və əlaqələrin təkmilləşdirilməsi bundan sonra da yüksələn xətt üzrə davam etməli, yeni uğurların əldə edilməsi üçün birgə səylər daha da artırılmalıdır. Türkiyə ilə Azərbaycan arasında bütün sahələrdə operativ qarşılıqlı müşavirə və ünsiyyət mövcuddur. 2010-cu il avqustun 16-da Türkiyə Respublikanın Prezidenti cənab Abdullah Gülün Azərbaycana səfəri zamanı “Strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında” Müqavilənin imzalanması ənənəvi ortaqlığın, həmrəyliyin, əzm və möhkəmliyin təbii nəticəsidir. Strateji əməkdaşlıq səviyyəsində olan əlaqələrin daha da möhkəmlənməsini təmin etmək məqsədilə 2010-cu ildə keçirilən Türkdilli Ölkələrin Dövlət Başçılarının İstanbul Sammiti zamanı Türkiyə- Azərbaycan Ali Strateji Əməkdaşlıq Şurasının yaradılmasına dair ortaq fikir yaranıb. Şuranın ilk toplantısı 2011-ci il oktyabrın 25-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənAB İlham Əliyev ilə Türkiyə Respublikasının Baş naziri cənab Rəcəb Tayyib Ərdoğanın 13 iştirakı ilə İzmirdə keçirilib. İki qardaş ölkədən 10 nazirin iştirak etdiyi toplantıda 20- yə yaxın sənəd imzalanıb, ikitərəfli əlaqələr geniş müzakirə olunub. Türkiyə ilə Azərbaycan arasında beynəlxalq və regional platformalarda mövcud olan əməkdaşlıq və həmrəylik çərçivəsində, demək olar ki, bütün mövzularda Türkiyə Azərbaycanı, Azərbaycan da Türkiyəni dəstəkləyir. 10 Azərbaycanın BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasına 2012-2013-cü illər üçün qeyri- daimi üzv seçilməsinə Türkiyə çox böyük dəstək verib və Azərbaycanın beynəlxalq təhlükəsizlik və sülhə xidmət edən belə əhəmiyyətli bir vəzifəyə seçilməsindən böyük məmnuniyyət və qürur hissi duyur. Azərbaycanın 20 il kimi qısa müddətdə BMT Təhlükəsizlik Şurasına 155 səs alaraq qeyri-daimi üzv seçilməsi dünya ictimaiyyəti tərəfindən təqdirlə qarşılanıb. Azərbaycanın bu böyük uğurunu Azərbaycan son iyirmi ildə Azərbaycan və Türkiyə əlaqələrinə, müstəqilliyin yenidən bərpasının 20-ci ildönümü hədiyyəsi kimi qiymətləndirir. 11 Türkiyənin 2009-2010-cu illər arasında BMT-də Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvlüyünü yerinə yetirməsindən sonra Azərbaycanın da 2012-2013-cü illər üçün bu vəzifəni boynuna götürməsi hər iki ölkənin beynəlxalq planda əldə etdikləri nüfuzun göstəricisidir. Əsasən bu nüfuz üçün Türkiyə və Azərbaycan müxtəlif platformalarda ortaq fəaliyyət göstərir. Məsələn, Türkiyə ilə Azərbaycan Asiyada Əməkdaşlıq və etimad yaratma tədbirlər konfransı, türkdilli ölkələrin Əməkdaşlıq Şurası, türkdilli ölkələrin Parlament Assambleyası və Beynəlxalq türk mədəniyyəti təşkilatı (TÜRKSOY) kimi ortaq təsis edilən regional təşkilatlarda əməkdaşlığı davam etdirirlər. Bundan başqa, Türkiyə NATO-nun ən əhəmiyyətli üzv ölkələrindən biri olaraq Azərbaycanla NATO arasındakı əlaqələrin inkişaf etdirilməsi üçün hər cür səy göstərir. Türkiyə ilə Azərbaycanın türk dünyası üçün ortaq fəaliyyətlərinə xüsusilə toxunmaq lazımdır. 2009-cu ildə türkdilli ölkələrin Əməkdaşlıq Şurası (Türk Şurası) qurulub, Türkdilli ölkələrin dövlət başçılarının IX Zirvə görüşü Naxçıvanda keçirilib. Naxçıvan sammitində imzalanan müqavilə və İstanbulda təşkil edilən türkdilli ölkələrin dövlət başçılarının X Zirvə 10 “Azərbaycan Türkiyə üçün ən önəmli strateji tərəfdaşdır.” Erişim tarihi12.06.2009, http://www.anspress.com/nid119191.html 11 “Türkiye Geriye, Azerbaycana Gayıtdı.” Yeni Müsavat, 14.04.2009. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|