Ali Akbar Amneziya (2010)

 
104
“sistemin bu yaxında çökəcəyini” müjdələyən  əlamətlərə çevrilir. Bu “əlamətlərlə” bir müddət ovunub rejimin iflasını 
gözləyir və  hər dəfə başa düşürük ki, qapıldığımız illüziyalar suda batmamaq üçün saman çöpündən yapışan 
cəmiyyətimizin xəstə təxəyyülündən başqa bir şey deyil. Reallıqdan yox, inanmaq istədiklərimizdən danışırıq hamımız. 
“Qəribədir - proseslər öz başına buraxıldığı, ölkədə dərəbəyilik hökm sürdüyü halda, bu sistemi dağıtmaq nə üçün belə 
çətindir?” sualına da heç cür cavab tapa bilmirik.  
Atamın mənə “biz başqa şey gözləyirdik” dediyi o günün üstündən illər ötüb. Bu zaman ərzində “azadlığımıza nə qədər 
yaxınlaşa bildik?” sualı  ətrafında düşünməyə, təhlil yürütməyə başlayanda, Elmar Hüseynovun “tunelin sonundakı 
zülmətlə” bağlı etdiyi apokaliptik kəhanətə daha çox inanmağa başlayırsan. Hara doğru, nəyə doğru getdiyimiz 
məchuldur. İllərdir imitasiya və saxtakarlıq bataqlığında çapalayırıq. Bir yandan, hakimiyyət Avropa qarşısında götürdüyü 
öhdəliklərin yerinə yetirilməsindən, demokratik normalara, hüquq və azadlıqlara sadiq olmasından dəm vurur, digər 
tərəfdən isə, rəqiblərinə qarşı repressiyanı gücləndirir, seçkiləri saxtalaşdırır, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını kobud 
şəkildə pozur. Açıq-aydın görünür ki, Qənirə Milli siyasi əks-təsirin olmamasından, özünün cəzasızlığından ləzzət alır. 
Bəli, bu beş ildə ölkə, Qənirə adlanan sınaqdan çıxa bilmədi. Çıxa bilmədiyi üçün də bu sistemi bütün iyrənclikləri, 
dəhşətləri, ekzistensial problemləri ilə birlikdə  həzm edərək, məcburiyyət qarşısında idbar ərinə dözən, hətta nəinki 
dözən, onu sevməyə başlayan bir qadına oxşadı.  
Atam deyərdi ki, “həyat heç vaxt bizim qarşımızda cavabsız suallar qoymur”, yəni hər şeyin bir izahı, cavabı mövcuddur. 
İndi isə başa düşürəm ki, həyatın bizim qarşımızda qaldırdığı məsələləri tənbəllik ya da qorxaqlıq ucbatından həll etməyə 
tələsməyəndə, onlar daha da mürəkkəbləşib həlli imkansız problemlərə çevrilir. Təcrübəmiz artdıqca, zənginləşdikcə 
problemlər də ağırlaşır. Lap məktəbdəki kimi – sadədən mürəkkəbə doğru.  
Mənə maraqlıdır - bu gün atam sağ olsaydı mənə nə deyərdi? Oğlu ilə fəxr edərdimi? Yoxsa “başını sal aşağı işini gör” 
tərzində  məsləhəti ilə  məni mütiliyə, kütlədən biri olmağamı sövq edərdi? Sonuncu ehtimal daha realdır - 
müxalifətçiliyimlə razılaşmazdı, bilirəm. Sənanın atası isə  oğluna hər işdə, hər addımda dayaqdır. Oğlunun müxalifliyi, 
yazdığı yazıları ilə  fəxr edir, Liberal qəzetini dosta-tanışa, qonşulara nümayiş etdirib “Baxın, bunu oğlum yazıb” deyir. 
Əksər atalardan fərqli olaraq “hər kəs necə, sən də elə” demir ona. Həyatı “öz axarında” yaşamaq, qismətinə qane 
olmaq vərdişi aşılamır. Mənim atam isə “qismətdən artıq yemək olmaz” düsturu ilə yaşayırdı. Özünü “bu günün” ləzzətini 
yaşamağa, sabahı düşünməməyə  həsr etmişdi. Odur ki, oğlunun mitinqlərə  çıxdığını bilsəydi,  əminəm ki, xəstəlik 
tapardı. Qınamıram atamı. O da məni, mən Özgürü sevdiyim qədər sevirdi. Nə az, nə çox. Amma mən atamdan fərqli 
olaraq oğluma köləlik, təslimçilik aşılamıram. Onsuzda cəmiyyətimiz bunu mənim yerimə artıqlaması ilə edəcək. 
Şüurlarımızda kök salmış qismət arxetipi mübarizənin lazımsız, gərəksiz olduğunu körpə çağlarımızdan məzara qədər 
qulağımıza fısıldamırmı? Bu gün məktəb, sabah ali məktəb, birigün iş yerindəki rəhbərlik, qonşularımız, qohumlarımız... 
Qismət - total şəkildə hamımızı “bu günə” qapılmaya istiqamətləndirir: mentalitet “qisməti” zəruri olan bütün arxetipik 
komponentlərlə bəzəyərək, biz azərbaycanlılara da qismət çərçivəsindən kənara çıxmağı qadağan edir.  
“Hanı bu xalq, niyə səsi çıxmır?” sualının cavabı da qismətdə, şükürdə, dözümdə gizlənib. 
 
*** 
 
Aylar sonra ilk dəfə  mətbəxdə oturmuşam. Bu daracıq məkanın üfunəti, pərişan halı  məni narahat etmir, çünki 
pəncərəmin zil qaranlıq boşluğuna gözlərimi zilləyib heç nə düşünməməyə çalışıram. Alınır desəm yalan olar – son 
günlərdə yaşananları düşünməmək, ya da tamam başqa  şeylər haqda fikirləşmək üçün gərək ruhsuz olasan. Deməli 
mənim ruhum var. Ruhum varsa, tanrı da var. İnsan çox mürəkkəb konstruksiyadır.  
Külqabında yeddi ədəd siqaret kötüyü, qabağımda yarıyacan içilmiş kofe, qara bloknot, qələm. Toğrul burda olsaydı 
gülərdi mənə. Bir gün klinikada, qalın bloknotuma nəsə yazdığımı görüb soruşmuşdu: 
“Neynirsən?” 
“Heç... Elə belə. Qeydlər aparıram” 
“Nə qeydləri?” 
“Nə bilim e? Ordan-burdan yazıram da.” 
“Həəə. Axır ki, Sənanın dediyi oldu, yazmağa başladın.” 
“Ona deyib eləməyəsən a! Özüm üçün də... elə belə yazıram. Ciddi deyil.” 
“Noutbukda niyə yazmırsan?” 
“Belə daha rahatdır.” 
“Çox ibtidai adamsan.” 
“Sikdir.” 
İnternetdə gəzişmək, musiqiyə qulaq asmaq, ya da şəkillərə baxmaqdan başqa kompüter nə işə yarayır? Yazılarımı əllə 
yazmalıyam, yazdığımı hiss etməliyəm. Ola bilsin Toğrul düz deyir - ibtidai adamam. Mətbəxim doğrudan da Homo 
Erectusun mağarasına oxşayır. Evə  əl gəzdirmək lazımdır, amma bilmirəm hardan, nədən başlayım. Bu gün işdən 
çıxanda niyyətim buydu - evi silib-süpürmək, pəncərələri açıb otaqları havalandırmaq, qabları yumaq. Yataq, qonaq 
otaqlarının divarlarına, aylardır yuyulmayan pərdələrə siqaret qoxusu hopub. Heç olmasa pərdələri yumaq lazımdır. Hara 
baxsan çirkli paltarlar, corablar, kağız-kuğaz. Pinti olduğumu tək yaşamağa başlayandan sonra dərk etdim. Bunun o yan-

---

 
105
bu yanı yoxdur – nə stress, nə depressiya, nə fəlsəfə? Pintiyəm – qurtardı getdi. Pintilik yaxşı şey deyil, ona görə də bu 
gündən evləri təmiz saxlayacağam. Evə gələndə, yolda belə düşünürdüm. Amma mənzilin qapısından içəri addım atan 
kimi anladım ki, təmizliyə qadir deyiləm - nə taqətim var, nə həvəsim. Qəribədir - indiyə qədər necə olub evi tarakanlar, 
böcəklər basmayıb? 
Saat səkkizə işləyir. Ürəyimdə, şair demişkən, dünyanın özü boyda, nəhəng bir dərd var. Ağırlıq, narahatçılıq, nigaranlıq. 
İllər sonra Sevil ilk dəfə evimə  gələcək. Gəlib nə deyəcək görəsən? Nə haqda danışacaq? Mövzu yalnız oğlumuzmu 
olacaq? 
Yerimdən çətinliklə qalxıb öz fincanımı yudum, ardınca da ikinci çirkli fincanı, sonra bir stəkan, ikinci stəkan, boşqab... 
Ölə-ölə, həvəssiz yuyurdum. Sevilin gələcəyini bilə-bilə  həvəssizəmsə, deməli “o”na dair heç bir ümid yoxdur içimdə. 
Bəlkə  də  nə haqda danışacağımızı, söhbətin istiqamətini bilmirəm deyə  həvəssizəm. Bilsəm ki, Sevil ayaq üstü yox, 
oturub bir-iki saat mənimlə söhbət edəcək, bir yerdə çay içəcəyik, hətta çayı da özü dəmləyəcək. Bilsəm ki, o bura həm 
də  məni görmək, mənimlə  təkbətək qalmaq üçün gəlir. Bilsəm ki, mənə  həyatımın son şansını, fürsətini verməyə, 
bağışlamağa, barışmağa, qayıtmağa hazırdır. Yox! Mən nə danışıram? Onun gündəmində Özgürdən başqa heç nə, heç 
kim ola bilməz. Dəfələrlə  uşağı götürmək üçün küçədə, məktəbdə onunla üz-üzə  gəlmişik. Bircə  dəfə  də eyham 
vurmayıb mənimlə görüşmək istəyinə. 
Adətən əsəblərimə toxunan, indi isə ürəyimə yağ kimi yayılan zəng çalındı. Köpüklü əllərimi tez yaxalayıb, nə üçünsə 
bloknotu pəncərənin qırağına qoydum və qapıya cumdum. Gələnin kim olduğuna dəlikdən baxmadan açdım.  Əlbəttə, 
oydu. Sanki hər gün bax beləcə bu qapıdan içəri girirmiş kimi, ona “keç” dedim. Səsim xırıltılı  çıxdı deyə, boğazımı 
arıtladım. Həyəcandandır. 
Quru, lakin səmimi salam verib qərarsız addımlarla daxil oldu evimə. Duruxdu. Çiynimi çiyninə sürtərək qapını bağladım: 
- Xoş gəlmisən. 
Görəsən onu öpə, ya da qucaqlaya bilərəm? Buna haqqım var? Birdən məni səhv başa düşdü? Axı boşanandan sonra 
heç əlini də sıxmamışam. Ürəyim qopub dabanlarıma düşəcək elə bil. Bədənim də boşalıb.  
Xalçasız-palazsız, tozlu qonaq otağına boylandığını görüb əllərimi tez-tez əsdirdim:  
- Ayaqqabılarını çıxartma. Evlər it kökündədi.  
- Hə - deyib gülümsədi – Görürəm.  
Otağa keçdi, çantasını divanın üstünə atdı, pencəyini çıxarıb səliqəylə stulun belinə asdı  və  qısaqollu, boz paltarda 
qarşımda dayandı. Onun hərəkətlərini nəfəsimi tutub izləyirdim. Bu gözəl qadın, əslində bu evin qadınıdır, bu evə aiddir.  
Başını qaldırıb gözlərini tavanda, divarlarda, pəncərədə, pərdələrdə gəzişdirdi: 
- Həə, gör neçə vaxtdır.  
Cəsarətimi toplayıb: 
- Darıxmışdın? – soruşdum və öz axmaq sualımdan utandım.  
Gözlədiyimin əksinə əsəbiləşmədi. Dodaqlarını büzüb televizora yaxınlaşdı, iki barmağını onun səthinə sürtüb:  
- Darıxmaq? – barmaqlarının ucundakı tozu təmizləyib soruşdu. – İnsanlar heç vaxt dörd divar üçün darıxmırlar. İnsanlar, 
dörd divarı bölüşdükləri adamlar üçün darıxırlar.  
- Deməli mənim üçün darıxmışdın? – sırtıq-sırtıq qımışdım. 
İstifini pozmadı: 
- Mən elə bu evdə olanda da sənin üçün darıxırdım. Üzünü düz-əməlli görürdüm bəyəm?  
- Bu boyda fasilədən sonra evə gəlirsən, onda da məni acılayırsan – yazıq adamlar kimi mızıldandım. 
- Yaxşı, bağışla – dedi və təzədən otağa göz gəzdirib – Evlər niyə bu gündədi? – soruşdu. 
Öz yaşadığım mənzili birinci dəfədir görürmüşəm kimi sağa-sola baxıb: 
- Təmizləmək istədim. Nəsə əlim yatmadı.  
- Əlin yatmadı. – deyərək düşüncəli halda pəncərəyə yaxınlaşıb pərdələri araladı, nəfəsliyi açdı. Evə dolan sərin külək 
bədənimə  üşütmə salsa da bir söz demədim. Otağın ağır havası hiss ediləcək dərəcədə sovrulub nəfəslikdən çölə 
çıxırdı.  
- Yadındadı, mən Rasimlə evlənəndə, Özgürü məndən almaq istəyirdin ki, qoymaram uşaq yad kişinin yanında böyüsün 
– üzünü mənə çevirdi, göz-gözə gəldik, - Bu şəraitdə böyüdəcəkdin onu? – əlləri ilə otaqdakı səliqəsizliyə, tör-töküntüyə 
işarə edərək soruşdu.  
- Sevil! Yalvarıram bəsdi. 
- Nə isə. Fikir vermə. Nə üçünsə bu gün səni danlamaq istəyirəm. Halbuki... buna haqqım yoxdur – acı-acı gülümsəyib, 
ardından da ciddiləşdi - Hə, məktəbə getdin, direktorla görüşdün. Danış görək nə oldu, necə oldu? – divana oturub 
soruşdu. 
Ayaq üstə qalmayıb oturması, nə üçünsə ümidləndirdi məni. Deməli hələ burdadır, çıxıb getmək üçün tələsmir. Toxtadım 
və məktəbdəki əhvalatı əvvəldən sona qədər ona danışdım.  

---