Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari

Tushunchalarni ta’riflash u
sullar -jinsdosh va turdosh orqali ta’riflash: masalan, kvadrat – 
teng tomonli to’g’ri to’rtburchak, romb – diagonallari o’zaro perpendikulyar parallelogramm, 
genetik usul – tushunchalarning kelib chiqishini ko’rsatish orqali: masalan, aylana ta’rifi, bunga 
misol bo’la oladi. Induktiv ravishda ta’riflash – rekkurent tengliklar yordami bilan ta’riflash, 
masalan, arifmetik progressiya ta’rifini p-chi hadi umumiy hadi formulasi orqali berilishi bunga 
misoldir.Abstrakt ta’riflashda tushunchaga xos belgi va xossalar asosida ta’riflanadi, masalan, 
natural sonni ekvivalent chekli to’plamlar xarakteri sifatida ta’riflanadi. 
Matematik tushunchalarni shakllantirish bosqichlar-qabul qilish va sezgi; qabul qilishdan 
tasavvurga o’tish; tasavvurdan tushunchaga o’tish; tushunchani shakllantirish; tushunchani 
o’zlashtirish. 
Matematik hukmlar- 
obyektlar haqidagi fikrlar tuzilmasidan iborat bo’lib, 
tushunchaning biror xossa yoki boshqa tushunchalar bilan munosabatini o’rnatish uchun 
qo’llaniladigan tafakkur shakli hisoblanadi, tushunchadan farqli tomoni to’g’ri yoki rostligi 
asoslanilishi talab etiladi yoki bunday usul mavjudligi ko’rsatilishi lozim. 
Matematik hukmlarning turlari - aksiomalar, teoremalar,postulatlar. 
Aksiomalar
-isbot talab qilmaydigan fikr bo’lib, matematika fani asosida bunday 
boshlang’ich fikrlar – aksiomalarga tayanilgan holda ish ko’riladi.
Teoremalar
esa matematik xukmlarning eng ko’p ishlatiladigan turi bo’lib, u aksiomalar 
yordamida o’rnatilayotgan nazariy natijalarni ifoda etib, isbotlanishi talab etiladi.
Teorema ikki qismdan iborat:shart va xulosa va A

V shaklda belgilanishi mumkin 
.Berilgan teoremaga asoslanib uchta teoremani tuzish mumkin: teskari teorema V
A, qarama-
qarshi teorema 

A

; teskariga qarama –qarshi 

. 
Teoremaning turlari orasida quyidagi bog’lanish mavjud: agar to’g’ri teorema rost bo’lsa, 
qarama-qarshi teorema ham rost va aksincha. Teskari teorema rost bo’lsa, teskariga qarama-
qarshi teorema ham rost bo’ladi. 
r mulohaza uchun x uchun yetarli shart bo’ladi, agar x

r implikasiya rost natija bersa, r 
mulohaza x uchun yetarli shart bo’ladi, agar r

x implikasiya rost bo’lsa.
Zarur va yetarli shartlar: r shart uchun zarur va yetarli shart bo’ladi, agar bir vaqtning 
o’zida x

r va r

x implikasiyalar rost bo’lishi kerak.