Almannavarnir

19.2Húsverðir

Störf húsvarða geta verið mjög mismunandi frá því að sinna léttu viðhaldi í það að sitja í tæknivæddu umhverfi þar sem lýsingu, hitastigi og fleira er stýrt með tölvubúnaði.

Iðntæknistofnun þróaði árið 1989 námsefni fyrir húsverði fasteigna. Nokkrum árum síðar þróaði Fjölbrautaskólinn í Breiðholti námsefnispakka fyrir húsverði í samvinnu við Iðntæknistofnun og fleiri. Námið skiptist í grunnnám en síðan var hægt að bæta við valáfanga. (Munnleg heimild: Magnús Ingvason, Fjölbrautaskólanum í Breiðholti.) Hér verður einkum lýst því námi sem Fjölbrautaskólinn í Breiðholti í samvinnu við Iðntæknistofnun þróaði. Hvernig nám fyrir húsverði mun þróast liggur ekki ljóst fyrir á þessari stundu.

19.2.1Störf

Áætla má að um 1.100 til 1.300 húsverðir séu að jafnaði starfandi á landinu. Eins og fram kemur í töflu 16 voru þeir um 1.300 árið 1999, 1.100 árið 1998, 1.100 árið 1997, 1.500 árið 1996 og um 1.700 árið 1995.

16. 
    Fjöldi húsvarða í aðalstarfi og aukastarfi árin 1995-1999.
    

	1995	1996	1997	1998	1999
Alls	1.700	1.500	1.100	1.100	1.300
Alls í aðalstarfi	1.400	1.200	900*	1.000	1.200
Fullt starf	1.100	1.000	700	1.000	1.100
Hlutastarf	300*	200*	100*	100*	200*
Alls í aukastarfi	300*	300*	200*	100*	100*

Heimild: Vinnumarkaðskannanir Hagstofu Íslands. * hlutfallsleg staðalvilla er yfir 20%.
Til að lýsa starfi húsvarða verður hér stuðst við rannsókn Gerðar G. Óskarsdóttur og Valdísar Eyju Pálsdóttur (1997) um færnikröfur starfa hjá umsjónarmönnum bygginga og húsvörðum. Í fundargerðum sem SBÖL hefur undir höndum vegna endurskoðunar á námskeiði fyrir húsverði og umsjónarmenn árið 1997 kemur fram að mikilvægt sé að húsverðir búi yfir þroska, víðtækri starfsreynslu og þjónustulipurð.
Rannsókn á störfum húsvarða:
Gerður G. Óskarsdóttir og Valdís Eyja Pálsdóttir (1997) rannsökuðu færnikröfur starfa hjá umsjónarmönnum bygginga og húsvörðum. Þar er sagt að húsvörður hafi umsjón og eftirlit með almennu ástandi og umgengni í byggingu. Í þessu felast eftirtaldir þættir:

• 
  opnar húsið að morgni og gengur frá að kvöldi, lokar gluggum, slekkur ljós, athugar rafmagnstæki og læsir,
  
• 
  fylgist með að reglum húsnæðis sé framfylgt, t.d. reglum um umgengni og hávaða,
  
• 
  fylgist með vatnsnotkun, kyndikerfi og loftræstikerfi byggingar, les af mælum og athugar stöðu í tölvu,
  
• 
  sér um að lýsing og hiti húsnæðis sé fullnægjandi og leitast við að ná fram sparnaði í rekstri hússins með því að sjá til þess að ljós séu slökkt, hitastig í jafnvægi o.s.frv.,
  
• 
  lítur eftir og tekur þátt í einföldum viðgerðum og viðhaldi, s.s. að skipta um perur og öryggi þegar við á,
  
• 
  kallar til iðnaðarmenn vegna stærri viðgerða á húsnæðinu í samráði við yfirmann,
  
• 
  kemur með ábendingar til yfirmanna um innréttingar, viðgerðir og nýtingu húsnæðisins,
  
• 
  kaupir inn vörur sem nauðsynlegar eru til viðhalds, s.s. ljósaperur og krana eða lætur yfirmann vita um skort á þeim,
  
• 
  sér um að bygging eða einstakar vistarverur séu læstar utan venjulegs opnunartíma,
  
• 
  hefur umsjón með lyklaútdeilingu til starfsmanna eða íbúa, heldur skrá yfir handhafa lykla og veitir aðgang að læstum geymslum eða hirslum,
  
• 
  tekur við kvörtunum t.d. um hávaða, hitastig eða ámælisverða umgengni og hefur eftirlit með gæðum ræstingar,
  

í sumum tilfellum:

• 
  hefur umsjón með daglegum þrifum og meiri háttar hreingerningum, ræður starfs­fólk til ræstinga og sér um að hreinlætis- og ræstingavörur séu til staðar,
  
• 
  sér um uppsetningu á, viðhald og eftirlit með tækjum, s.s. myndvörpum, ljósrit­unar­vélum og myndbandstækjum,
  
• 
  sér um nýtingu húsnæðis, t.d. útleigu á sölum,
  
• 
  undirbýr fundi, ráðstefnur og ýmiss konar uppákomur, útvegar nauðsynlegan tækja­búnað, sér um lýsingu eða hljóðkerfi, flytur til stóla eða önnur húsgögn og raðar upp eftir þörfum,
  
• 
  sækir og útdeilir pósti til starfsmanna,
  
• 
  dregur fána að húni á lögboðnum fánadögum í samráði við yfirmenn,
  
• 
  sér um snjómokstur frá dyrum og af gangstéttum á vetrum,
  
• 
  veitir fyrstu hjálp ef slys ber að höndum, einkum í skólum og íþróttahúsum,
  
• 
  sér um öryggismál byggingar, s.s. lítur eftir þjófavarnarkerfi, fer reglulega yfir slökkvi­tæki og eldvarnarbúnað og gætir að innihaldi sjúkrakassa.
  

19.2.2Menntun

Iðntæknistofnun þróaði um 1989-1990 60 klst. námsefni fyrir húsverði fasteigna. Skv. bréfi sem SBÖL hefur undir höndum frá Jóni Jóel Einarssyni til Fjölbrautaskólans í Breiðholti fór það námskeið vel af stað og sóttu um 130 manns það í heild fram til ársins 1994. Í framhaldi af því þróaði Fjölbrautaskólinn í Breiðholti 130 klst. námsefnispakka fyrir húsverði. Það skiptist í fimm 26 klst. námskeiðsþætti, þar sem litið var á 104 klst. sem grunnnám en síðan var hægt að bæta við sig 26 klst í vali, s.s. um tölvutækni, ræstingar o.fl. Um 25 manns sóttu 104 klst. grunnnámið 1998 en ekkert varð af því að þátttakendur tækju valnámskeiðið. (Munnleg heimild: Magnús Ingvason, Fjölbrautaskólanum í Breiðholti.)

Í fyrrgreindum fundargerðum sem SBÖL hefur undir höndum vegna endurskoðunar á námskeiði fyrir húsverði og umsjónarmenn árið 1997 kom fram að markhópurinn fyrir húsvarðanámskeið væru þeir sem eru með nokkurra ára starfsreynslu og vildu breyta um starfsvettvang. Sá valkostur að búa til námsbraut í húsvörslu í iðnskóla var ekki talinn æskilegur kostur þar sem ólíklegt væri að ungt fólk óskaði eftir að starfa á þessum vettvangi og ólíklegt að húseigendur myndu ráða það til starfa.
Hér verður einkum lýst þessum 130 klst. námskeiðspakka sem þróaður hefur verið af Fjölbrautaskólanum í Breiðholti, Iðntæknistofnun og Rannsóknarstofnun byggingariðnaðarins. Þó er ljóst að nám fyrir húsverði er ekki í föstum skorðum og sem dæmi þá stóð Iðntæknistofnun í samvinnu við Fjölbrautaskólann í Breiðholti og Securitas hf. fyrir 21 klst. tölvunámskeiði fyrir húsverði. Fjölbrautaskólinn í Breiðholti hefur áhuga á að bæta 5 klst. við það námsefni þannig að hann hafi yfir að ráða 26 klst. valáfanga sem bætist við grunnnám húsvarða. Hvað verður úr því liggur ekki fyrir á þessari stundu.
Markmiðið með námskeiði fyrir húsverði var að þeir þekktu að námi loknu öll helstu atriði sem lúta að starfi umsjónarmanna fasteigna, lög og reglur sem tengjast fasteignum og starfsfólki sem þar vinnur, geti fært rekstrardagbók og skipulagt fyrirbyggjandi viðhald, annast tilboðsgerð fyrir viðhald og endurnýjun, annast innkaup á rekstrarvörum og öðru sem lýtur að daglegum rekstri. Markmiðið með náminu var einnig að þeir hefðu gott vald á öllum öryggismálum sem varða fasteignina, neyðaráætlunum ef hættu eða slys ber að höndum og hafi gott vald á samskiptum við starfsfólk og viðskiptavini.
Eins og fyrr hefur komið fram var námið 130 klst. í heild, sem skiptist í grunnnám sem tók 104 klst. og valáfanga sem tók 26 klst. Námið í heild er metið til 10 eininga á framhaldsskólastigi, þar sem grunnnámið er metið til 8 eininga en valáfangi til 2 eininga.
Grunnnámið samanstóð af eftirfarandi námsefni:

• 
  Persónuleg uppbygging (26 stundir). Þar var farið í námstækni og skýrslugerð, mannleg samskipti og þjónustu og vinnuvernd og líkamsbeitingu við vinnu;
  
• 
  Uppbygging húsa og viðhald (26 stundir). Þar var farið í rafkerfi og lýsingu, ytra og innra byrði húsa, lása og lásakerfi, loftræsti- og hitakerfi, hreinlætiskerfi og umhverfismál;
  
• 
  Rekstur og utanumhald (26 stundir). Þar var farið í rekstur og bókhald, tímastjórnun og dagbækur, samskipti við verktaka og eftirlit með framkvæmdum, lög og reglugerðir og vinnumarkaðinn, starfsmat og starfslýsingar;
  
• 
  Öryggismál (26 stundir). Þar var farið í tryggingar, bruna- og vatnsvarnir og skyndihjálp.
  

Valáfangar áttu að taka 26 klst. í heild þar sem húsverðir áttu að geta valið um þrjár leiðir. Í fyrsta lagi um umhverfismál og ræstingu, í öðru lagi um húsvörslu í skólum og íþróttamannvirkjum og í þriðja lagi um tölvutækni og húsvörslu. Þetta hefur þó ekki verið kennt.
Námsmatið var í formi tímasóknar þar sem um símatsáfanga var að ræða með 90% verkefnaskilum og 90% mætingaskyldu.
Iðntæknistofnun í samstarfi við Fjölbrautaskólinn í Breiðholti og Securitas hf. hélt 21 stunda námskeið, Tölvutækni í húsvörslu. Farið var í tölvuumsjón (10 stundir) þar sem ýmis forrit voru skoðuð s.s. Windows forrit sem nýtast húsvörðum í starfi; Hússtjórnarkerfi (7-8 stundir) þar sem farið var m.a. í loftræstikerfi, aðgangskerfi, brunavarnarkerfi, öryggiskerfi, s.s. skynjara, hita, rafmagn og myndavélar, lyftukerfi, símakerfi, vatnsúðunarkerfi og snjóbræðslukerfi; síðan var heimsókn (3-4 stundir) í stofnun og séð hvernig hússtjórnarkerfi eru í framkvæmd.
Rannsókn á viðhorfi húsvarða til menntunar:
Fram kemur hjá Gerði G. Óskarsdóttur og Valdís Eyju Pálsdóttir (1997) að yfirmenn umsjónarmanna töldu að í framtíðinni væri æskilegt að farið yrði að krefjast aukinnar menntunar af starfsmönnum. Helstu námskeið sem yfirmenn vildu senda starfsmenn á voru almenn tölvunámskeið, sérhæfð námskeið um starfið og námskeið í mannlegum samskiptum.
Einnig kemur fram í rannsókninni að innan við helmingur umsjónarmanna/húsvarða (sem eru 15 talsins) höfðu hlotið einhverja endurmenntun. Þegar þeir voru spurðir hvaða námskeið þeir vildu fara nefndu þeir almenn námskeið eins og tölvunámskeið, tungumálanámskeið, námskeið í samskiptum og skyndihjálp. Einnig voru nefnd námskeið í loftræsti- og öryggismálum.
Störf umsjónarmanna/húsvarða hafa orðið flóknari með árunum að mati viðmælenda þar sem meira álag fylgir starfinu og ný verkefni bætast við.

19.2.3Lög og reglugerðir

Í námsgögnum fyrir húsverði, unnum af Iðntæknistofnun, er farið yfir lög og reglugerðir sem húsverðir þurfa að þekkja til. Þessi lög kveða þó ekki á um menntun húsvarða heldur frekar um ýmsar skyldur húsfélaga og meðferð íslenska fánans. Þetta eru lög um fjöleignahús, réttindi og skyldur íbúðareiganda, hvað er sameiginlegur kostnaður, ákvarðanatökur í húsfélögum, húsfundi og leiðbeiningar um íslenska fánann.