Almannavarnir

19.3Laugarverðir

Áætlað er að um 150-200 sundstaðir séu á Íslandi og eru að jafnaði 1-4 laugarverðir á hverjum stað. Ekki er talið ólíklegt að um 500 laugarverðir séu starfandi á landinu öllu. Upplýsingar um það liggja hins vegar ekki fyrir. Í Reykjavík eru 7 sundstaðir með um 30-40 manns. (Munnleg heimild: Erling Jóhannsson, íþróttafulltrúi Reykjavíkurborgar.)

19.3.1Störf

Í rannsókninni færnikröfur starfa kemur fram starfslýsing fyrir umsjónarmenn sundlauga. Þeir hafa umsjón með búnaði sundlaugarbyggingar, s.s. hreinsibúnaði í sundlauginni, loftræstikerfi og eldvarnarbúnaði, annast daglegt eftirlit með sundlaugarvatni og sjá um hreinsun sundlaugarkers þegar þörf er á. Þá hafa þeir einnig yfirumsjón með allri hreingerningu í byggingu, sjá um innkaup rekstrarvara og líta eftir daglegri umgengni.

Almennt má búast við að laugarverðir í Reykjavík séu í BSRB.
Í námsefni Rauða kross Íslands kemur fram að hlutverk laugarvarða sé eftirfarandi:

• 
  eru eftirlitsmenn sem fylgjast með sundlauginni og gestum í lauginni og við hana,
  
• 
  hafa þekkingu og hæfileika til að sjá út hættulega staði,
  
• 
  veita sundlaugargestum ráðleggingar og aðstoð,
  
• 
  draga úr hættum,
  
• 
  fylgjast með björgunarbúnaði/leikföngum,
  
• 
  eru góðir sundmenn,
  
• 
  bregðast fljótt og örugglega við óhöppum í vatni, umhverfis sundlaug, í pottum og búningsklefum og geta beitt réttum handbrögðum við björgun,
  
• 
  kalla eftir aðstoð starfsfólks og vita hvernig á að nota þau tæki sem eru til staðar,
  
• 
  veita þeim skyndihjálp sem hafa slasast þar til sérhæft hjálparlið kemur á vettvang,
  
• 
  fylgja eftir reglum og fara yfir þær með starfsfólki og gestum,
  
• 
  hafa laugina og allt umhverfi í góðu lagi, svo sem tæki og annað tilheyrandi.
  

19.3.2Menntun

Engar kröfur eru gerðar um formlega menntun laugarvarða en farið er fram á að þeir séu ekki yngri en 18 ára og að þeir leggi fram heilbrigðisvottorð með umsókn sinni. (Samband íslenskra sveitarfélaga, Hollustuvernd ríkisins, Rannsóknarstofnun byggingar­iðnaðarins, Vinnueftirlit ríkisins, Slysavarnafélag Íslands og Menntamálaráðuneytið, 1999.) Forstöðumönnum sundlauga er frjálst að velja starfs­fólk sem þeir telja hæft. Í samtali við einn forstöðumann sundlaugar í Reykja­vík sagðist hann miða við að sundlaugarverðir séu ekki yngri en 20 ára.

Þegar laugarverðir hefja störf eru þeir skyldugir til að taka 24 klst. skyndihjálpar­námskeið sem kennt er og skipulagt af Rauða krossi Íslands. Þeir þurfa einnig að taka staðlað sundpróf sem felst í eftirfarandi: Synda 600 metra á innan við 21 mínútu; kafa 15 metra; synda 25 metra á innan við 30 sekúndum; kafa eftir dúkku á dýpsta stað í lauginni; synda björgunarsund með jafningja; synda 25 metra í öllum fötum; sækja 3 hluti á dýpsta stað í lauginni.
Vandað námsefni hefur verið gefið út af Rauða krossi Íslands sem nefnist “Skyndihjálp og björgun fyrir sundstaði”. Námsefnið skiptist í 11 meginflokka sem eru: Almennt um laugarvörslu; Samskipti við almenning; Neyðaráætlun; Slysavarnir; Greining sundgests í vandræðum; Helstu þættir árangursríkrar vöku; Björgun úr sundlaug; Háls- og hryggáverkar; Almenn skyndihjálp; Bráðir sjúkdómar; Tækjabúnaður til súrefnismeðferðar.
Laugarverðir þurfa að ljúka árlega námskeiði í skyndihjálp sem er sérstaklega ætlað sundstöðum. Síðan er það háð hverjum vinnustað hvernig endurmenntun starfsfólks er háttað. Í viðtali við einn forstöðumann kvaðst hann halda að jafnaði eina æfingu fyrir starfsfólk á 3ja vikna fresti. Þar er farið er yfir ýmis atriði, s.s. súrefnistösku eða önnur öryggismál. Á þessum starfs­manna­fundum sem eru um ein klukkustund er skráð hverjir mæta og litið á þetta sem eðlilegan hluta af starfinu.
Þeir laugarverðir sem hafa lokið þessu 24 klst. námskeiði og þeir sem sinna endurmenntun árlega hafa einir rétt á að bera merki Rauða kross Íslands.

19.3.3Lög og reglugerðir

Í janúar 1999 gaf menntamálaráðuneytið út reglur um öryggi á sundstöðum og við kennslulaugar með vísun í 14. gr. íþróttalaga nr. 64/1998. Þriðji kafli reglnanna fjallar um laugargæslu og þar er kveðið á um 24 klst. sérhæft námskeið í skyndihjálp fyrir nýja starfsmenn. Í samráði við Rauða kross Íslands á að halda árlega 6-8 klst. endurmenntunarnámskeið í skyndihjálp.

Ýmis lög og reglur gilda um íþróttamannvirki. Reglugerð um hollustuhætti á sund- og baðstöðum nr. 7/1998 byggir á lögum nr. 457/1998. Skv. 5. kafla reglugerðarinnar eiga sundverðir að taka hæfnispróf sem felst í 24 klst. skyndihjálparnámskeiði og haldið er af Rauða kross Íslands og sundprófi. Árlega er síðan skylda að taka 6-8 klst. skyndihjálparnámskeið sem skipulagt er af sundstöðunum en Rauði kross Íslands sér um kennsluna.
Einnig er gefinn út bæklingur um öryggismál og hann sendur starfsfólki sundlauga og grunnskólabörnum.
Því má segja að þjálfun laugarvarða sé í samræmi við þau lög og reglur sem gilda um þessa starfsemi.

19.4Lífverðir

Ekki er vitað til þess að margir starfi sem lífverðir hér á landi. Þó eru þrír starfandi hjá Securitas ehf. og hafa þeir lokið lífvarðanámi í Bretlandi. (Munnleg heimild: Árni Guðmundsson hjá Securitas ehf.)

Lífverðir starfa eftir lögum og reglugerð um öryggisþjónustu. Sjá umfjöllun hér að neðan.

19.5Skipavaktmenn

Fáir skipavaktmenn eru starfandi hér á landi og má segja að þetta starf sé að leggjast af. (Munnleg heimild: Guðjón Petersen.) Starfið felst einkum í að standa vakt um borð í skipi sem er í höfn.

19.6Veggangaverðir

Um er að ræða starfsfólk sem sinnir öryggisvörslu í Hvalfjarðargöngunum en þar eru átta manns í fullu starfi. Sex þeirra eru sjómenn og hafa lokið skyndihjálp hjá Slysa­varnaskóla sjómanna. Hins vegar er ekki krafist sérstakrar menntunar til starfsins að undanskildum heiðarleika, stundvísi og slíkum almennum kröfum. (Munnleg heimild: Marinó Tryggvason hjá Spöl hf.)

Fyrirtækið Spölur hf. á Akranesi sér um rekstur ganganna og ráðningu starfsfólks. Samkvæmt símtali við þá er engrar sérstakrar endurmenntunar krafist af starfsfólki en það er sent á námskeið ef forráðamenn telja ástæðu til og tækifæri gefst. Hingað til hafa starfsmenn sótt upprifjunarnámskeið í skyndihjálp sem tók 4 klst. og heimsótt Neyðarlínuna til að kynnast starfseminni þar.
Ekki er talin þörf á sérstakri menntun fyrir veggangaverði þar sem stutt er í hjálp bæði frá Akranesi og Reykjavík og stjórnstöðin er beintengd við Neyðarlínuna. Ef hættu­ástand skapast er það hlutverk veggangavarðanna að láta Neyðarlínu vita, loka göngunum og gefa út tilkynningu í útvarpskerfið sem er í göngunum. (Munnleg heimild: Marinó Tryggvason hjá Spöl hf.)