Almannavarnir

18Vinnueftirlitið

Vinnueftirlitið heyrir undir félagsmálaráðherra. Á heimasíðu Vinnueftirlitsins kemur fram að markmið stofnunarinnar sé að stuðla að fækkun slysa, atvinnutengdra sjúkdóma og góðri líðan starfsmanna á vinnustað. Í bæklingi sem Vinnueftirlitið gaf út til að kynna starfsemina kemur fram að helstu verkefni stofnunarinnar eru: eftirlit; ráðgjöf; fræðsla og útgáfa; rannsóknir á atvinnusjúkdómum; rannsóknir á félagssálrænum áhættuþáttum; úttekt, mælingar og prófanir; og umsagnir og viðurkenningar.

Í lok árs 1999 voru 12.131 fyrirtæki skráð hjá Vinnueftirlitinu. Útköll vegna slysa og óhappa voru 282 en fyrirtækjaheimsóknir voru samtals 5.293. Fyrirmæli og ábendingar til fyrirtækja voru samtals 7.120 árið 1999, þar af voru 3.610 vegna þess að bæta þurfti öryggi á viðkomandi vinnustöðum, 1.914 þar sem bæta þurfti hollustuhætti og 875 þar sem bæta þurfti aðbúnað. 1.101 vinnuslys var tilkynnt til Vinnueftirlitsins á árinu 1999, þar af létust sex manns. (Ársskýrsla Vinnueftirlits ríkisins 1999.)

18.1Störf

Á heimasíðu Vinnueftirlitsins kemur fram að meginhlutverk eftirlitsdeildarinnar er m.a. að hafa faglega umsjón með framkvæmd eftirlits með ákvæðum laga nr. 46/1980. Nota þarf bestu aðferðir sem þekktar eru hverju sinni við eftirlitið til að fyrirbyggja vinnuslys, atvinnusjúkdóma og bæta aðbúnað á vinnustöðum. Eftirlits­deildinni ber að samræma kröfur sem gerðar eru til vinnustaða um land allt. Verkefni eftirlitsdeildarinnar eru nánar skilgreind á heimasíðunni, en eitt af þeim er að hafa umsjón með þjálfun nýrra eftirlitsmanna og skipuleggja og framkvæma símennt­un eftirlitsmanna.

Eftirlit fer fram samkvæmt verklags- og vinnureglum og samkvæmt dreifibréfum til eftirlitsmanna. Verklags- og vinnureglur eru í þróun í tengslum við nýja eftirlitsaðferð sem verður tekin í notkun á næstu misserum. Hjá Vinnueftirlitinu er haldin skrá yfir fyrirtæki, starfsemi þeirra og starfsstöðvar. Tíðni skoðana á vinnustöðum ræðst samkvæmt núverandi kerfi af þeirri áhættu sem viðkomandi starfsemi flokkast undir. Þeir vinnustaðir sem flokkast í fyrsta flokk eru skoðaðir árlega, eða 2.527 vinnustaðir á skrá Vinnueftir­litsins í lok ársins 1999, 2.153 vinnustaðir voru í öðrum flokki og eru skoðaðir annað hvort ár, 1.620 vinnustaðir voru í þriðja flokki og eru þeir skoðaðir fjórða hvert ár og í fjórða flokki voru 5.831 vinnustaðir sem eru skoðaðir óreglubundið. (Ársskýrsla Vinnueftirlits ríkisins 1999.)
Hlutverk eftirlitsmanna í fyrirtækjaeftirliti er að fylgjast með aðbúnaði, hollustu­háttum og öryggi starfsmanna, s.s. vinnurými, starfsmannaaðstöðu, hávaða, birtu, innilofti, meðferð efna, mengun á vinnustöðum, aðstæðum m.t.t. líkamsbeitingar, öryggis­búnaði véla og tækja og hlífðarbúnaði. Vinnueftirlitsmenn gefa fyrirtækjum einnig fyrirmæli um innra starf eins og skipun öryggisvarða eða kosningu öryggis­trúnaðarmanna. (Ársskýrsla Vinnueftirlits ríkisins 1999.)
Hjá Vinnueftirlitnu störfuðu í allt 65 manns í 61 stöðugildi í lok árs 1999, þar af störfuðu 23 utan höfuðborgarsvæðisins. (Ársskýrsla Vinnueftirlits ríkisins 1999.) Landinu er skipt í 8 umdæmi sem sinna eftirliti á viðkomandi svæði. Skrifstofur utan höfuðborgarsvæðisins eru á Akranesi, Ísafirði, Sauðárkróki, Akureyri, Egilsstöðum og Hveragerði sem er með útibú líka í Vestmannaeyjum og Reykjanesbæ.
Alls störfuðu 15 manns í 14,5 stöðugildum í fyrirtækjaeftirliti í júlí 2000 (sjá töflu 15). Í Reykjavík er sólarhringsvakt þar sem eftirlitsmenn er kvaddir til ef slys verður á vinnustöðum og sinna þeir þá rannsókn á orsökum slyssins, svo sem hvort öryggisbúnaður á viðkomandi vinnustað sé eins og reglur kveða á um. Í Reykjavík störfuðu sex manns í fyrirtækjaeftirliti og sjö manns í farandvinnuvéladeild, sem sinnir eftirliti með farand­vinnuvélum. Eftir­lits­menn á landsbyggðinni sinna að jafnaði bæði fyrirtækjaeftirliti og farandvinnu­vélaeftirliti.
Umdæmisstjórar eru átta talsins. Tveir eru vélfræðingar, fjórir tæknifræðingar og tveir hafa iðnmenntun. Í framtíðinni er stefnt að því að umdæmisstjórar hafi tæknifræðimenntun eða sambærilega menntun. Menntun eftirlitsmanna í vinnueftirliti er í flestum tilfellum á tæknisviði en einn starfsmaður er af heilbrigðissviði. Í heild hafa fjórir lokið námi á háskólastigi en aðrir hafa lokið sveinsprófi eða hafa iðnmeistararéttindi.

15. 
    Fjöldi eftirlitsmanna hjá Vinnueftirlitinu í júlí 2000, eftir landssvæðum.
    

	Hlutfall	Alls	Fjöldi í fyrirtækja-eftirliti	Fjöldi í farandvinnu-vélaeftirliti
Alls	100	29	14,5	14,5
Höfuðborgarsvæði	45	13	6	7
Suðurnes	7	2	1	1
Vesturland	7	2	1	1
Vestfirðir	3	1	0,5	0,5
Norðurland vestra	7	2	1	1
Norðurland eystra	14	4	2	2
Austurland	7	2	1	1
Suðurland	10	3	2	1

Munnleg heimild: Þórunn Sveinsdóttir og Ólafur Hauksson hjá Vinnueftirliti ríkisins.