Annotasiya
Yüklə 5,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. Yeni maliyyələşmə modelinə keçid.
264
refleksiya etsin, imkanlarını (intellektual, mədəni, fəaliyyət) müəyyənləş- dirsin, yeniliyin xüsusiyyətlərini anlamağa çalışsın, effektiv şəkildə kom- munikativ və kooperativ əlaqələr qursun. Bu isə insandan bütün həyatı boyu təhsil almağı tələb edir. Ömür boyu fasiləsiz təhsilalmanın vacibliyi XXI əsrdə ixtisaslı kadrların yenidən hazırlanmasını, iqtisadiyyatın və cəmiyyətin tələbinə uyğun öz ixtisasını müntəzəm artırmasını, təkmil- ləşdirməsini ön plana çəkir. XXI əsrin təhsil sistemi kifayət dərəcədə novator xarakterli, çevik və yaradıcı keyfiyyətlərə malik olmalıdır. 5. Yeni maliyyələşmə modelinə keçid. Hamının keyfiyyətli təhsil ala bilməsinin, təhsilin normal təşkili və inkişafa istiqamət-lənmiş olması- nın əsas təminatı dövlətin hər adambaşına maliyyələş-dirmə öhdəliyini necə yerinə yetirməsindən xeyli dərəcədə asılıdır. Məlumdur ki, təhsilin səmərəli təşkili onun mühüm prinsip-lərindən biridir. Təhsil sisteminin səmərəliliyinə aşağıdakıları yerinə yetirməklə nail olmaq mümkündür: - təhsilin maliyyələşdirilməsinin yeni sisteminə keçilməsi (adam- başına normativlər əsasında xərclərin hesablanması); - təhsilin inkişafına büdcədən ayrılan vəsaitin optimallaşdırıl-ması, investisiya layihələrinin reallaşdırılması, hər şeydən əvvəl tədris avadanlıqlarının yeniləşdirilməsi; - təhsil müəssisələrinin maddi-texniki bazasının yüksəldilməsində ictimaiyyətin iştirakının genişləndirilməsi; - idarəetmə sisteminin informasiya təminatının yüksəldilməsi; - idarəetmə sahəsində işləyənlərin və təhsildə marağı olan tərəf- lərin daim maarifləndirilməsi; - təhsil siyasətini hazırlamaq və ictimaiyyəti maarifləndirmək üçün ictimaiyyətlə əlaqə xidmətinin və təhsilə xidmət marketinqinin təşkili; - tədris müəssisələri üçün avadanlıqların, əyani vəsaitlərin alın- ması, məktəb binalarının təmirinin təşkili ilə məşğul olan servis xidmətinin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi. Yuxarıda sadalanan elementlər blokunda həyata keçirilməsi ən çətin olan iş adambaşına ayrılacaq maliyyə normativlərinin qabaqcadan müəyyənləşdirilməsidir. Çünki həmin normativ hər il dəyişir və dövlətin maliyyə imkanlarından asılı olur. Xarici ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, təhsil müəssisələrində adambaşına maliyyələşmə normativinə keçilməsi aşağıdakı üstünlüklərə malikdir: 1) təhsil müəssisəsinin maliyyə problem- ləri tam aydınlaşır, maliyyə müstəqilliyi təmin olunur, ictimaiyyətdən, digər mənbələrdən əlavə vəsait almaq ehtiyacını müəyyənləşdirir və onu leqallaşdırır, yerləşdiyi bölgənin ona nə qədər maliyyə vəsaiti ayırmasını müəyyən etməyə imkan yaradır; 2) təhsil müəssisəsi iqtisadi cəhətdən qo- 265
runur, bütün uşaqların keyfiyyətli təhsil alması təmin edilir; 3) maliyyə resurslarının məktəblər üzrə paylanmasında yol verilən subyektiv amillər minimuma endirilir; 4) təhsil müəssi-sələrinin onun üçün ayrılan vəsait- lərdən səmərəli və qənaətlə istifadə etmək marağını artırır. 8.2. Azərbaycanda təhsilin əsas məqsədi
Azərbaycan Respublikasında təhsilin əsas məqsədi aşağıdakı- lardır və bunlar “Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qa- nunu”nda rəsmiləşdirilmişdir: - Azərbaycan dövləti qarşısında öz məsuliyyətini dərk edən, xalqın milli ənənələrinə və demokratiya prinsiplərinə, insan hüquq- ları və azadlıqlarına hörmət edən, vətənpərvərlik və azərbaycançılıq ideyalarına sadiq olan, müstəqil və yaradıcı düşünən vətəndaş və şəxsiyyət yetişdirmək; - milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərləri qoruyan və inkişaf et- dirən, geniş dünyagörüşünə malik olan, təşəbbüsləri və yenilikləri qiymətləndirməyi bacaran, nəzəri və praktiki biliklərə yiyələnən, müasir təfəkkürlü və rəqabət qabiliyyətli mütəxəssis-kadrlar hazırlamaq; - sistemləşdirilmiş bilik, bacarıq və vərdişlərin mənimsənil- məsini və ixtisasın daim artırılmasını təmin etmək, təhsilalanları ic- timai həyata və səmərəli əmək fəaliyyətinə hazırlamaq.
Təhsil sahəsində dövlət siyasətinin əsas prinsipləri aşağıdakı- lardır:
humanistlik – milli və ümumbəşəri dəyərlərin, şəxsiy- yətin azad inkişafının, insan hüquqları və azadlıqlarının, sağlam- lığın və təhlükəsizliyin, ətraf mühitə və insanlara qayğı və hörmətin, tolerantlıq və dözümlülüyün prioritet kimi qəbul olunması;
biyə edilməsi, təhsilin dövlət-ictimai əsaslarla təşkilində və idarə 266
edilməsində səlahiyyət və azadlıqların genişləndirilməsi, təhsil müəssisələrinin muxtariyyətinin artırılması;
təhsil almasına imkanlar yaradılması və təhsil hüququnun təmin olunması;
qorunması və onların dialektik vəhdətinin təmin edilməsi əsasında dünyəvi təhsil sisteminin yaradılması və inkişaf etdirilməsi;
sosial-iqtisadi tələblərə, şəxsiyyətin , cəmiyyətin və dövlətin maraq- larına uyğunluğu;
edən, faydalı və son nəticəyə istiqamətlənən müasir metodlarla təş- kili;
ları, tədris proqramları və planları əsasında təhsilin bir neçə səviyyədə əldə edilməsi imkanı, təhsilin ayrı-ayrı pillələri arasında sıx dialektik qarşılıqlı əlaqənin təmin olunması və onun insanın bütün həyatı boyu ardıcıl davam etməsi;
ardıcıl olaraq növbəti nəslə (dövrə) ötürülməsi;
liberallaşma - təhsil sahəsinin və təhsil fəaliyyətinin açıq- lığının genişləndirilməsi;
səmərəli formada qoşulması, uyğunlaşması və qovuşması əsasında inkişafı.
Bu anlayış özü ədəbiyyatda müxtəlif formada işlənmişdir: “maarif sistemi”, “xalq maarifi sistemi”, “təhsil sistemi”, “xalq təh- sili sistemi”, “dövlət təhsil sistemi”. Müxtəliflik onunla izah edilir ki, ölkənin inkişafı ərzində tədris müəssisələri başqa-başqa idarə və nazirliklərin tabeliyində fəaliyyət göstərmişdir. Müasir dövrdə ma- arif nazirliyi ali və orta ixtisas təhsili nazirliyi və texniki peşə təhsili
Yüklə 5,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|