47
Əslində ermənilər bu niyyətlərini çoxdan ortaya qoymuşdular. Və batmaqda olan
Dünyanın Ən Varlı Şəhəri nə vaxtdan “SOS” siqnalı verən okeanda tənha qalmış gəmi kimi idi.
Komandir özü də şəhəri kimi tənha qalmışdı: Eldar Bağırovu günün-günorta çağı Bakıda
güllələmişdilər, Qatır Məmmədi həbsxanada öldürmüşdülər, Allahverdi Bağırovu qumbaraatanla
vurmuşdular, Şirin Mirzəyevi minaya salmışdılar, General Dəli Ərşadı “Qrad”la parçalamışdılar,
sağ və sol əlləri olan Drakonla Pələng də artıq yox idi. Və indi batmaqda olan bu gəmini
təkbaşına xilas etmək onun gücü daxilində deyildi.
Neçə vaxtıydı camaatı ruhdan salmaq üçün şəhərə bir şayiə də buraxmışdılar:
- Şəhəri satıblar!
Komandir uşaqlara demişdi:
- Belə sözlərə fikir verməyin. Hələ biz ölməmişik! Nə qədər biz sağıq, erməni bu şəhərə
girə bilməyəcək.
İndi deyəsən həmin sağolmanın sonuydu. Komandir də bunu görürdü.
Hələ döyüşə girməmişdən həmişə dediyi sözləri yenə demişdi:
- Bax, deyirəm ha, kim qorxursa girməsin, döyüşdən qaçsa özüm güllələyəcəm. İndi
getsə, qınamaram.
Onsuz da çoxdan nəfə yaşayan uşaqlar bir-birinə baxmışdılar və heç kim bir şirin
canından ötəri, o canın da artıq elə bir şirinliyi qalmamışdı, min illik töhmətin altına girməmişdi.
Komandir:
- Qardaşlar! Bura bizim Çanaqqalamızdı! Day arxa yoxdu! Arxada ana-bacılarımızdı!
Və uşaqlar arxalarındakı ana-bacılarının Tanrının eşitmədiyi və ya eşitmək istəmədiyi
dualarına söykənib sonuncu döyüşə girmişdilər. Arxadan kömək gəlməyəcəyi də gün kimi aydın
idi. Komandir son ümidini təyyarələrə bağlamışdı. Təyyarələr isə gəlmirdi, xəbəri gəlirdi:
- Mingəçevirdən qalxıblar. Bu dəqiqə erməniləri şumlayacaqlar.
Xəbərlərdən iki saat çox keçmişdi, amma saat yarımlıq maşın yolunu təyyarələr bu iki
saata gəlib çıxa bilmirdilər.
Artıq əli hər yerdən, hətta Tanrıdan da üzülmüş Komandir tez-tez hayqırırdı:
- Qardaşlar, arxada ana-bacılarımızdı!
Uşaqlar bu sözləri bütün səngər boyu bir-birlərinə ötürürdülər:
- Arxada ana-bacılarımızdı...
- Arxada ana-bacılarımızdı...
- Ana-bacılarımız...
Artıq onlara ana-bacılarının Tanrıya çatmayan duaları da kömək eləmirdi - düşmən
güllələri bu duaları da dua sahibləri kimi qızıl qana boyamışdı. Torpaq oğullarının qanından
çiçək-çiçək çiçəkləyib laləzar olmuşdu. Havadan gülün-çiçəyin, bu yaşıl zəmilərin, bu torpağın
qoxusu gəlmirdi - qan qoxusu gəlirdi.
Şəhərdən xəbər gətirdilər:
-Ermənilər Qarağacını götürdülər. Əhmədavar yanır.
- Yeddiyüzdoqquz topun-tüfəngin götürüb qaçır.
Komandir dəli oldu:
- Necə yəni qaçır?!
- Qaçır də! Qaçır!
Komandir:
- Möhkəm dayanın, mən bu dəqiqə qayıdıram.
Qarağacı yoluna çıxanda dəhşətə gəldi - qoşun qaçırdı, özü də necə gəldi. Küçəyə
tökülmüş camaat vahimə içərisində qaçan əsgərlərə baxır, kimi söyür, kimi qarğış edir, kimi
ağlayır, kimi də uşaqlarının əlindən tutub üzüaşağı qaçırdı. Bəziləri isə bağıra-bağıra qaçan
əsgərlərin qarşısını kəsməyə çalışırdılar:
- Sizə qurban olaq, bu arvad-uşağı qoyub hara qaçırsınız?!
Amma nə ağlayana baxan vardı, nə yalvarana. Yolun kənarında bir neçə atılmış texnika
vardı. Tırtılı qırılmış bir tank da yolun kənarındakı evə girmişdi, həyətdə vay-şivən idi.
Lit.az
48
Maşınını öndə gələn BTR-in qabağına verdi və sıçrayıb düşdü, BTR az qalmışdı maşının
belinə qalxa. Arxadan gələn texnikalar dayandı. BTR-dəkilər töküldü:
- Nə qayırırsan,ə?
- Canınıza azar qayırıram! Hara qaçırsınız?
-Görmürsən yer-göy dağılır?! Gələn erməni deyil ey, rus ordusudu.
- Döndərin beteerləri! Döndərin dedim!
BTR-dən düşən bir zabit onun üstünə yeridi:
- Çəkil yoldan! Ölmək istəyirsən can sənin, cəhənnəm allahın.
Əsgərlər də onun üstünə ayaqlandılar. Onu görəndən sonra bir az ürəklənmiş camaat da
Komandirə qahmar çıxdı, tökülüb yolu bağladılar.
Komandir isə qabağına keçəni şapalaqlayıb çığırırdı:
- Dönün köpəyuşağı! Dönün! Yoxsa hamınızı cırıq-cırıq eləyəcəm!
Əsgərlərin başı üstündən bir qatar güllə buraxdı.
Bu vaxt bir “Niva” gəlib saxladı, maşından düşən polkovnik sərxoş gözləri süzülə-süzülə
özündən razı halda dayandı Komandirin önündə:
- Mənim əsgərlərimi niyə döyürsən?
- Hara qaçırlar bu köpəyuşaqları?
- Yaxşı edirlər! Canınız çıxsın, gedin şəhərinizi özünüz qoruyun!
Ağlı başından çıxmış Komandirin mübahisə etməyə nə vaxtı vardı, nə hövsələsi,
polkovniki boğazladı:
- Qaytar əsgərlərini geri!
Polkovnik yazılması mümkün olmayan yeddimərtəbəli bir söyüş söyərək əlini silaha atdı:
- Çəkil, ə!
Daha Komandir heç özü də bilmədi neylədi:
- Sənin...
Tətiyi çəkdi, güllələr polkovniki bükmələyib çırpdı indicə düşdüyü maşına. Polkovnikin
vurulduğunu görən əsgərlər qorxub indi də ağzı geri qaçmağa başladılar.
Komandir sıçrayıb qalxdı BTR-ə, avtomatı dirədi sürücüyə:
- Dön geri, küçük!
Komandirin indicə gözünün qabağında polkovniki necə güllələdiyini görüb sarısını
udmuş sürücü udqundu və BTR-i geriyə çevirdi.
Komandir BTR-in üstündə əllərini Qarağacıya tərəf yelləyə-yelləyə çığırırdı:
- Arxamca! Arxamca! Qardaşlar! Arxamca!
Bundan ruhlanan o biri BTR-lər də Komandirin arxasınca tərpəndilər. Camaatın içində əli
silah tutanlar da qoşuldular geriyə qayıdan əsgərlərə.
Komandir bir az əvvəl söydüyü sürücüyə indi yalvarırdı:
- Sür başına dönüm, sür! Sür, sənə qurban olum, tez sür!
- Komandir, vallah, bundan bərk getmir.
- Sür, oğul, camaat qırıldı...
Bu an sanki Komandirin kürəyindən baltanın dalıyla vurdular, səsi də çıxmadı, bircə içini
çəkə bildi...
***
Kürəsəl istilənmə bu camaat üçün vaxtından 20-25 il əvvəl gəlmişdi və göydən təpələrinə
od tökülürdü. Və təpələrinə tökülən bu odun altında bəzən az qala saatlarla növbəyə durmaq
ömürlərində növbə nə olduğunu bilməyən bu adamlar üçün əsl cəhənnəm əzabıydı.
Özlərinin də bilmədikləri, bəlkə də heç etmədikləri və ya başqalarının işlətdiyi və
bunların ayağına yazılan hansısa günahlara görə Tanrı cəhənnəmi onlara bu dünyada göstərirdi,
sadəcə olaraq qır qazanını tərsinə çevirmişdi və onları da yığmışdı bu tərsinə çevrilmiş qır
qazanının altına.
Göydən tökülən oddan kölgələnməyə bir yer də yox idi. Bu od çadırı necə qarsıyırdısa
alaçığa da girmək olmurdu ki, heç olmasa bir az toxtasınlar. Son zamanlar bir-iki artezian