Aqressivliyin diaqnostikasi. Bass-Darki sorğusu
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
Psixoloji maarifləndirmə
Plan: 1. Psixoloji maarifləndirmənin mövzusu 2. Psixoloji maarifləndirmənin vəzifələri 3. Psixoloji maarifləndirmə işində verbal və qeyri verbal vasitələrdən istifadə Təhsil sistemində praktik psixoloji xidmətin strukturunda psixoloji maarifləndirmə işi özünəməxsus yer tutur. Onun əsas məqsədi təhsil sisteminə daxil olan müxtəlif tipli müəssisələrdə çalışan müəllim və tərbiyəçiləri psixologiya elminin son nailiyyətləri ilə tanış etməkdən, pedaqoq və valideynləri uşaqların inkişafında və davranışında müşahidə olunan normadan kənaraçıxma halları haqqında məlumatlandırmaqdan ibarətdir. Deməli, təhsil müəssisələrində psixoloji maarifləndirmə işi təhsilləndirici və profilaktik məqsəd daşıyır. Praktik psixoloq müəllim, tərbiyəçi və valideynlər arasında müxtəlif formada maarifləndirmə işi aparmaqla onların “ Uşaq psixologiyası “ “Ailə psixologiyası” “ Şəxsiyyət psixologiyası” və.s kimi konkret bilik sahələri ilə tanış edir, uşaqların psixologiyasında meydana çıxan böhranların psixoloji təbiəti ilə tanış edir, yaranan münaqişələrin həlli yolları haqqında məsləhətlər verir. Maarifləndirmə sahəsində görülən işlərin əsas təşkilat forması qrup şəklində aparılan işlərdir. Bunların sırasında mühazirələr, söhbətlər,diskussiya xarakterli disputlar, seminarlar, treninqlər, zəruri ədəbiyyatın seçilməsi və.s əsas yer tutur. Qeyd olunan maarifləndirici tədbirlərin həyata keçirilməsinin əsas vasitəsi verbal kommunikativ vasitələrdir. Bu cür təsir formaları monoloji (mühazirə) , dialoji(diskussiya) və qrup (disputlar) ünsiyyətinin imkanları nəzərə alınmaqla təşkil olunur. Maarifləndirmə işinin tematik məzmunu müəllim, tərbiyəçi və valideynlərin sorğuları və psixoloqun təşəbbüsləri müəyyənləşdirilir. Psixoloji maarifləndirmədə praktik psixoloqun ən mühüm vəzifələrindən biri başqalarında özünə qarşı inam yaratmaqdır. Bunun üçün psixoloq Azərbaycanlı mentalitetində “ağıllı insan” “ ağsaqqal”, “ağbirçək” obrazlarına şamil edilən bütün keyfiyyətləri mənimsəməli, onun xarici və daxili şərtlərini gözləməlidir . Bununla yanaşı, öz kliyentlərinin şəxsiyyətinə hörmətlə yanaşmalı, situasiyanı hərtərəfli təhlil etməli, obyektiv nəticə çıxarmalıdır. İkinci mühüm vəzifə cəmiyyətdə psixoloji xidmətin mahiyyətini aydınlaşdırmaq, nəticələr haqqında faktlarla çıxış etmək, onun əhəmiyyətini izah etməkdən ibarətdir. Eyni zamanda psixoloji problemlərin güzəran psixologiyası kontekstindən deyil, elmi aspektdən həllinin səmərəliliyinə inanmaqdır. Üçüncü vəzifə ayrı-ayrı insan qrupları və fərdlərdə psixoloji mədəniyyətin yüksəldilməsinə nail olmaqdır. Beləliklə, psixoloji maarifləndirmənin vəzifələrini aşağıdakı kimi konkretləşdirə bilərik: - İnsanların vacib informasiyalarla təmin etmək;. - Bu informasiyalardan istifadə edərək psixoloji problemlərin nizama salınması yollarını göstərmək; - Özünümüdafiənin təşkilində insanlara kömək etmək Psixoloji maarifləndirmənin vəzifəsi insanların psixoloji problemlərdən çıxış yollarının mövcudluğuna inandırmaqdır. Psixoloji maarifləndirmə işini aktuallaşıdıran səbəb cəmiyyətdə psixoloji mədəniyyətin yüksəldilməsi zəruridir. Bu yolla psixoloji maarifləndirmə işi aşağıdakı məsələlərin həllini təmin edir; - Cəmiyyətdə sabit, etibarlı psixoloji xidmət ənənəsi yaranır; - Cəmiyyət praktik psixoloqun funksiyası, fəaliyyəti, vəzifələri haqqında məlumatdırılır ; - Hər bir insanın psixoloji xidmətə ehtiyacının olmasının mümkünlüyü izah edilir; - Uşaqların psixoloji problemləri və onların bir çoxunu həll etməyin mümkünlüyü barədə valideynlərdə inam yaradılır; - Cəmiyyətdə psixoloji xidmətin uğurlu nəticələri ilə tanış edilir; - Cəmiyyətdə praktik psixoloji xidmət mədəniyyəti inkişaf edir. Burada psixoloji mədəniyyət dedikdə onun 3 əsas komponenti nəzərdə tutulur: 1. Özünü dərketmə və özünü qiymətləndirmə 2. Başqalarını dərk etmə 3. Öz hərəkətlərini, hissə emosiyalarını, ünsiyyətini idərə etmək, münasibətlərini tənzimləmək Psixoloji maarifləndirmə işində verbal kommunikativ vasitələrdən istifadə olunur. Bu zaman maarifləndirmə işi bir neçə formada aparılır; - Fərdi maarifləndirmə - Qruplar və yarım qruplarla iş (ailə, mikroqruplar) - İctima maarifləndirmə: elmi və ictimai mətbuat, elmi kütləvi, ictimai tədbirlər Psixoloji maarifləndirmə işində verbal- kommunikativ vasitələrlə yanaşı, qeyri-verbal (əyani) vasitələrdən də geniş istifadə olunur. Məktəbəqədər müəssisələrdə və məktəbdə stendlərdən, xüsusi mətnlərdən, illüstrativ materiallardan, kitab və broşüralardan, test və anket nümunələrindən ibarət guşələrin hazırlanması məqsədəuyğundur. Müəllim və tərbiyəçilər üçün guşədə pedaqoji-psixoloji ədəbiyyatlar saxlanılır Məktəbəqədər uşaq tərbiyə müəssisələrində və məktəbdə psixoloqun yardıma ehtiyacı olan şəxslərə göstərdiyi kömək əsasən kommunikativ təsirə əsaslanmaqla tövsiyə xarakteri daşıyır. Bu həmçinin valideyn və uşaqların sorğuları əsasında həyata keçirilir. Praktik psixoloqun tövsiyyələri mümkün münaqişələrin yumşaldılması, dramatikləşməsinin qarşının alınması strategiyasına yönəlməli və bu məqsədə xidmət etməlidir. Təhsil müəssisəsinə cəlb edilmiş uşaqların davranış qüsurlarına görə onların günahlandırılması halları baş verdikdə asosial davranışının motivlərini müəyyənləşdirmək, onun təzahürlərini aradan qaldırmaq məqsədilə əlaqədar şəxslərə məsləhət və tövsiyələr verilir. Psixoloq ona ünvanlanan sorğuların təhlili əsasında yaşlıların uşaqla qarşılıqlı münasibətində yaranan real çətinliklərin aradan qaldırılması üçün elmi cəhətdən əsaslandırılmış psixoloji təsir strategiyasınaı qürur, taktiki variantlarını müəyyənləşdirir. Mövzu 11 :Psixoloji konsultasiyanın əsas istiqamətləri. Plan: 1. Psixoloji konsultasiyanın elmi –nəzəri əsasları. 2. Psixoloji konsultasiyanın məqsədi və vəzifələri. 3. Psixoloji konsultasiyanın prinsipləri. 4. Valideynlərlə aparılan konsultasiya işinin məzmunu və formaları. 5. Müəllimlərlə aparılan konsultasiya işləri. Ədəbiyyat. 1. Çələbiyev N.Z. Təhsil sistemində psixoloji xidmət. I hissə Bakı, 2008, II hissə Bakı, 2009. 2. Əmrahlı L.Ş. Psixoloji xidmətin əsasları. Bakı, 2008 3. Əmrahlı L.Ş. Uşaqların məktəb hazırlığının psixoloji məsələləri. Bakı 2006. 4. Qədirova R. , Babayeva T. Psixologiya praktikumu. Metodik vəsait. Bakı, 2004. 5. Həmzəyev M.Ə. Pedaqoji psixologiya. Bakı, 2004 6. Mehrabov A. , Abbasov Ə., Zeynalov Z., Həsənov. Pedaqoji texnologiyalar. Bakı, 2006. 7. İsa Məmmədov .Məktəb psixoloqunun məlumat kitabı. Bakı,2003. 1.Psixoloji konsultasiyanın elmi –nəzəri əsasları. Psixoloji yardımın strukturunda psixoloji konsultasiyalar ( məsləhətlər) mühüm yer tutur. “Psixoloji yardım” öz mahiyyətinə görə, psixoloji xidmət sistemində geniş işlədilən tutumlu anlayışlardan biridir. O, özündə nəzəri və praktik əhəmiyyətli, çoxcəhətli, geniş bilikləri əks etdirir. “Psixoloji yardım” anlayışı insanın psixi həyatına aid çətinliklərlə bağlı problemlərin, məsələlərin həll edilməsi, aradan qaldırılması ilə əlaqədar fəaliyyət sahəsini, psixososial praktikanı əhatə edir. XX əsrdə insanların psixoloji yardıma olan təlabatı sosial işçi, psixoloq- məsləhətçi, psixoloq- psixoterapevt kimi bir sıra yeni peşələrin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. Çoxsaylı elmi ədəbiyyatların təhlili göstərir ki, insan fəaliyyətinin elə bir sahəsi yoxdur ki, o, şəxsi və ictimai həyatda qarşılaşdığı problemlərin həllində, çətinliklərin aradan qaldırılmasında başqa adamların köməyinndən istifadəyə ehtiyac duymasın. Müasir psixoloji ədəbiyyatlarda psixoloji yardımın aşağıdakı tətbiqi sahələrinin adları qeyd olunur: 1. Uşağın psixi-ruhi inkişafına yardım (“Edip, kompleksi”nin aradan qaldırılması, emosional tələbatların təmin edilməsi, dayanıqlı əxlaq normalarının qazanılması və s.; 2. Yeniyetmənin ekzistensial və şəxsi problemlərinin həllinə yönəldilən yardım; 3. Ailə və nigah problemi ilə bağlı psixoloji yardım; 4. Psixi və şəxsi sağlamlıq problemlərinin həlli; 5. Ölməkdə olan adama psixoloji yardım və kədərin psixoterapiyası; 6. Qocalıq dövrünü keçirən adamlara psixoloji yardım; 7. Kazarma, xəstəxana, həbsxana rejiminə rejimində, tələbə şəhərciyində yaşayan şəxslərə psixoloji yardım; 8. Böhranlı vəziyyətlərdə (qəfil ölüm, zorlanma, xəyanət, məhəbbətin itirilməsi və s.) insanlara göstərilən psixoloji yardım; 9. Məktəblilərə psixoloji yardım; 10. Mühacirlərə, etnik azlıqlara yeni həyat şəraitinə uyğunlaşma ilə əlaqədar göstərilən psixoloji yardım; 11. Peşəkar məsləhətvermə; 12. İdarəetmə sahəsində psixoloji yardım. Müasir psixoloji ədəbiyyatlar da psixoloji yardımın formaları müxtəlif göstəricilər əsasında təsnif edilir: 1. Təsir müddətinə görə: təxirəsalınmaz, təcili psixoloji yardım. Psixoloji yardımın bu forması mürəkkəb psixoloji vəziyyətlərdə zəruridir. Məsələn, təqib, intihar cəhdi, zorlanma zamanı və s. Belə yardımları inam xidməti, inam telefonları vasitəsilə göstərilir, anonimliyə zəmanət verir. Çətin həyatı situasiyalarda, psixoloji böhran, münaqişələr zamanı psixoloji yardım məsləhətvermə şəklində həyata keçirilir. 2. İstiqamətinə görə: birbaşa psixoloji yardım. Belə yardım müştərinin müraciətinə əsasən ona bilavasitə göstərilən yardımı nəzərdə tutur. Burada həmrəylik və qabaqlayıcı xarakterli yardım formalarına da rast gəlinir ki, bu da adətən ailə xidmətində səciyyəvi olan yardım formaları hesab olunur; 3. Təşkil olunma yerinə görə: kontakt (bu zaman psixoloq müştəri ilə üz-üzə söhbət aparır) və distant psixoloji yardım. (bu zaman müştəri yardım telefonla və yazılı şəkildə göstərilir); 4. Psixoloq yerinə yetirdiyi funksiyalara görə: diaqnostik (psixoloji diaqnozun qoyulması, fərdiliyin psixoloji portretinin təsdiq edilməsi), dispetçer (lazımı mütəxəssisin göndərilməsi), informativ ( müştəri, onun ailəsi, sosial əhatəsi, vəziyyəti haqqında məlumatların toplanması,) korreksion, konsultativ, terapevtik xarakterli psixoloji yardım; 5. Iştirakçıların sayına görə: fərdi və qrup formalı psixoloji yardım; 6. Psixoloqun müdaxiləsinə görə; direktiv (məsləhət vermənim icbariliyi) və qeyri-direktiv (müştərinin istəyinə uyğunlaşan). İctimai təcrübənin müxtəlif sahələrində geniş tətbiq olunan psixoloji xidmətin zəruri komponentlərindən biri olan psixoloji yardımın ən geniş forması psixoloji məsləhətvermədir. Psixoloq – məsləhətçinin fəaliyyət semini şərti olaraq aşağıdakı kimi göstərmək olar: Problemin aşkar edilməsi diaqnoz faktların təhlilinə müdaxilə planı məsləhətvermə şəklində müdaxilə müştəri ilə məsləhətçinin birgə fəaliyyətinin nəticələrinin qiymətləndirilməsi. 2.Psixoloji konsultasiyanın məqsədi və vəzifələri. Psixoloji konsultasiya psixoloji praktikanın terapiyadan ayrılmış nisbətən yeni və müstəqil sahələrindən biridir. Bu sahə klinik qüsurları olmayan, lakin psixoloji yardıma ehtiyacı olan insanların həyati tələbatlarından yaranmışdır. Psixoloqlar psixoloji konsultasiyanın predmetini müxtəlif nöqteyi -nəzərdən izah edirlər. Məsələn, ABŞ psixoloqları H.Burks və B. Steffirin fikrincə, “konsultasiya ixtisaslı konsultantın və müştəriyə “şəxsiyyət-şəxsiyyət” tipli münasibətlər çərçivəsində göstərdiyi peşəkar yardımdır”. Psixoloji konsultasiyanın məqsədi müştərinin gündəlik həyatda qarşılaşdığı şəxsiyyətlərarası və emosional xarakterli çətinliklərə anlamaqda və onların həll edilməsinə kömək göstərməkdən ibarətdir. Konsultasiya hər bir insana öz şəxsi istəklərinə uyğun davranış proqramı seçməkdə və ona müvafiq hərəkət etməkdə, yeni şəraitə uyğunlaşmaqda, şəxsiyyətin iradi, intellektual və emosional sahədə yaranan problemlərin həllində kömək göstərmək məqsədi daşıyır. Müasir psixoloji konsultasiya praktikasında aşağıdakı istiqamətlər geniş yayılmışdır: • Psixoanalitik istiqamət; • Adler istiqamət; • Davranış terapiyası; • Rasional-emosional terapiya (A.Ellis); • Müştəriyə yönəlmiş terapiya ( K.Rocers); • Ekzisteksial terapiya. Psixoloji yardımın konsultasiya psixoterapiya olmaqla 2 əsas sahəsi vardır. Çox vaxt isə bunları bir birindən qəti şəkildə ayırmaq mümkün olmur. Abş psixoloqlar Gelso, Fretz və Bloşer psixoloji konsultasiyanın və psixoterapiyadan fərqləndirən aşağıdakı əlamətlərini göstərmişlər: • Konsultasiya kliniki baxımdan sağlam olan insanlara yönəlmişdir; Bu adamlar gündəlik həyatda nevrotik xarakterli şikayətləri və psixoloji çətinlik problemləri olan adamlardır; • Konsultasiya psixi qüsurların səviyyəsindən asılı olmayaraq sağlam adamlara yönəlmişdir. Bu təmayül ona əsaslanır ki, hər bir insan, hətta maliyyə vəsaitinin çatmadığına, xəstəliyə, əlilliyə, qocalığa görə sosial deprivasiyaya məruz qalsa belə, öz həyatını və özünü dəyişdirə bilər. Bu isə onun həyatının yaxşılaşmasına gətirib çıxarmış olar • Konsultasiya müştərinin bu günü və gələcəyi ilə bağlı narahatlıq doğuran problemlərin həllinə yönəlməlidir; • Konsulatasiya adətən qısamüddətli köməkdir (ən çox 15 görüş ); • Konsultasiya şəxsiyyət və mühit arasında qarşılıqlı təsir zamanı yaranan problemlərin həllinə yönəlmişdir; • Konsultasiya müştərilərin şəxsiyyətinin inkişafına və onların davranış və davranışının dəyişdirilməsinə yönəlmişdir. 4. Psixoloji konsultasiyanın prinsipləri. Təhsil müəssisələrində praktiki istiqamətdə iş aparan psixoloq konsultasiya sahəsində fəaliyyətində aşağıdakı prinsiplərə əməl etməlidir. • Humanizm prinsipi- “ziyan vurma!”. Bu prinsipə görə, psixoloqun apardığı iş uşağın psixi imkanlarının öyrənilməsinə, onun inkişafına kömək göstərməyə xidmət etməlidir; • Obyektivlik prinsipi – uşağın psixologiyasının inkişaf xüsusiyyətlərinin nəzərə alınmasını nəzərdə tutur. • Sistemlilik prinsipi- vəzifələrin müəyyənləşdirilməsində ardıcıllığın gözlənilməsini, hərtərəfliliyi və proqramlaşdırmanın zəruriliyi əks etdirir. • Determinizm prinsipi- bu prinsip uşağın inkişaf xüsusiyyətləri arasında səbəb- nəticə əlaqələrinin aşkara çıxarılmasının ( həyat şəraiti, tərbiyə və s.) vacibliyini ifadə edir • İnkişaf prinsipinə görə, uşaq yalnız fəaliyyətdə inkişaf etmir. Fəaliyyət həm də uşağın öyrənilməsinin və onun aşkar edilmiş qüsurlarının korreksiya edilməsi vasitəsidir. • Fərdi yanaşma prinsipi- konsultasiya prosesində hər bir uşağın fəaliyyətinin, özünəməxsus inkişaf tempinin nəzərə alınması əks etdirir. • Şüurla davranışın vəhdəti prinsipi- şüurun fəaliyyət vasitəsilə öyrənilməsinin zəruriliyini ifadə edir. • Könüllülük və anonimlik prinsipi- konsultasiya prosesinə cəlb edilənlərin könüllülüyünü və aparılan işin mahiyyətini gizli saxlanılmasını nəzərdə tutur. 5. Valideynlərlə aparılan konsultasiya işinin məzmunu və formaları. Ailədə uşağa qulluq onun tərbiyəsi hər bir valideyni düşündürən və qayğılandıran problemlərdən biridir. Ilk tərbiyəçiləri olan ata anaların bir çoxu uşağın tərbiyəsi ilə bağlı meydana çıxan suallara cavabları özləri axtarıb tapdıqları halda əksəriyyəti bu sahədə təcrübəsi olan yaşlılarla, hörmətli və nüfuzlu adamlarla, tərbiyəçi və müəllimlərlə məsləhətləşməyə ehtiyac duyurlar. Ona görə də təhsil sistemində psixoloji xidmət işində pedaqoji-psixoloji konsultasiyalar mühüm istiqamətlərdən biri kimi nəzərdə tutulmuşdur. Məktəb təhsilinin yarandığı həm ötən əsrlərdə, həm də müasir dövrdə valideynlərlə aparılacaq, konsultativ işin ağırlığı həmişə məktəb müəllimlərinin üzərinə düşmüşdür və bu gün də bu işdə müəllimlərin və sinif rəhbərlərinin rolu böyükdür. Psixoloji konsultasiyalar özlərinin təşkili formalarına görə fərd və qrup olmaqla 2 yerə ayrılır. Psixoloqun təşkil etdiyi fərdi konsultasiyalar ayrı-ayrı valideynlərlə təklikdə, qrup konsultasiyaları isə bir neçə valideynin birgə iştirakı ilə keçirilir. Konsultasiyalar aşağıdakı konkret mövzular üzrə də keçirilə bilər. 1. Uşaqların tərbiyəsində valideyn nüfuzu. 2. Uşağın inkişafında fəaliyyətin rolu. 3. Ailədə yeganə ərköyün uşaq. 4. Natamam ailədə uşağın tərbiyəsi xüsusiyyətləri. 5. Fiziki cəhətdən zəif və xəstə uşaqların ailədə tərbiyəsi. 6. Uşağın geyimində gigiyenik tələblər. 7. Ailədə uşağın təlim əməyinin təşkili. 8. Uşaqlar və virtual məkan. 9. Mobil telefonlar uşaq üçün əyləncə və ünsiyyət vasitəsidirmi? 10. Yeniyetmələrin problemləri və s. Təhsil sistemində çalışan praktik psixoloq konsultasiya alaraq keçirilməsində aşağıdakı tələblərə əməl etməlidir. • Konsultasiyanın keçirilməsi zamanı valideynlər hiss etməlidirlər ki, psixoloq onların və övladlarının tərbiyəsində xeyirxah və səmimi mövqe tutmuşdur, o, bu tədbirləri görüntü xatirinə keçirmir, əksinə, valideynlərə uşağın tərbiyəsində əməli kömək göstərmək istəyir. • Valideynlərə verilən tövsiyələr, konkret olmalı, ailənin həyat şəraitini, uşaqların fərdi xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. • Hər bir konsultasiya valideynlərə nə isə yeni, faydalı bir şey verməli, onların pedaqoji və psixoloji biliklərini genişləndirməlidir. • Konsultasiyanın uğurlu olması bir çox cəhətdən psixoloqun səriştəsindən, valideynlərə qarşı həssaslıqdan, onun təqlidetmə və inandırma məharətindən asılıdır. • Konsultasiya hazırlıq tələb edir. Psixoloq valideynlərin sualları elmi cəhətdən əsaslandırılmış cavablar verməlidir. • Valideynlərə tövsiyyələr verməzdən əvvəl psixoloq valideyni ona müraciət etməyə məcbur edən faktı ətraflı öyrənməli, elmi ədəbiyyatlara istinad edərək, həyati nümunələrə əsaslanaraq sübutlar gətirməyi bacarmalıdır. Məktəb psixoloqunun valideynlərlə işi bir neçə istiqaməti əhatə edir; • Ailə situasiyasına müdaxilə etmədən uşağın tərbiyəsində ailənin təsirini artırmaq üçün əməkdaşlıq mühitinin yaradılması; • Uşaqların aktual həyat problemləri ilə əlaqədar maarifləndirmə və konsultasiya işləri; • Valideynlərin sorğuları əsasında uşaq-valideyn ünsiyyəti məsələləri ilə bağlı konsultasiyaların keçirilməsi; • Valideynlərin psixoloji cəhətdən himayə edilməsi. 6. Müəllimlərlə aparılan konsultasiya işləri. Psixoloqun müəllimlərlə apardığı psixoloji konsultasiya işlərinin sistemində əsas vəzifəsi hər bir şagirdin şəxsiyyət kimi inkişafı üçün bu inkişafetdirici optimal mühitin yaradılmasına kömək göstərməkdən ibarətdir. Təlim-tərbiyə prosesində, şəxsiyyətyönümlü və nəticəyönümlü pedaqoji əməkdaşlıq şəraitinin yaradılmasında ixtisaslı mütəxəssis kimi məktəb psixoloqunun rolu böyükdür. Psixoloqdan ixtisaslı məsləhət və yardım alan müəllimlər özlərinin gündəlik peşəkar fəaliyyətində hər bir şagirdə fərdi yanaşmanın priyomlarını öyrənir, onların konkret psixoloji xarakteristikaları haqqında etibarlı məlumatlar əldə etmək imkanı qazanır. Onlar arasındakı peşə əməkdaşlığı, ümumi və ortaq vəzifələrin birgə həllinə yönəlmişdir. Psixoloq müəllimlər arasında müasir pedaqoji psixoloji təlimi nəzəriyyələrinə, yeni, fəal və interaktiv texnologiya və innovasiyaları təbliğ edir, onları təlim prosesində şagirdlərin fəaliyyətinin motivləri, təlim- tərbiyə proseslərinin idarə olunmasının texnologiyası və şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi metodikaları ilə tanış edir. Müəllimlərlə keçirilən konsultasiyalar zamanı psixoloq müəllimlər tərəfindən tətbiq edilən təlim metodları və metodikalarının qarışmır və onlara müdaxilə etmək hüququna malik deyildir. Müasir pedaqoji psixoloji biliklərin fəal təbliğatçısı olan psixoloq müəllimlərlə şagirdlər və şagirdlərin özləri arasında qarşılıqlı münasibətlərin xarakterinin öyrənilməsi xüsusi diqqət yetirir. O, bu münasibətlərin humanist və demokratik olmasına, mənəvi və işgüzar dəyərlər əsasında qurulmasında fəal yardımçı rolunda çıxış edir. Psixoloqun konsultativ işinin sistemində müəllimlərin pedaqoji psixoloji mədəniyyətinin yüksəldilməsi, peşə hazırlığının təkmilləşdirilməsi, onlarda mənəvi və peşə şüurunun, yeni pedaqoji və metodik təfəkkürün formalaşdırılması məsələləri mərkəzi yer tutur. Bu məqsədlə psixoloq müəllimlərin daimi fəaliyyət göstərən seminarını təşkil edir və burada onların peşəkar fəaliyyəti prosesində meydana çıxan müxtəlif pedaqoji psixoloji problemlərin işgüzar müzakirələrini keçirir. Psixoloq məktəb rəhbərliyinin və yuxarı təhsil orqanlarının göstərişi ilə müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin qiymətləndirilməsində fəal iştirak edir, öz rəyini bildirir. Belə qiymətləndirmə zamanı psixoloq pedaqoji fəaliyyətin və müəllim şəxsiyyətinin aşağıdakı əsas cəhətlərinə xüsusi diqqət yetirməlidir: • Müəllimin ixtisas -peşə hazırlığı və təlim tərbiyə işindəki uğurları; • Müəllim şəxsiyyətinin tipoloji xüsusiyyətləri, kollektivdə və şagirdlər arasında reytinqi; • Müəllimin aqressivliyinin qiymətləndirilməsi; • Onun ünsiyyətlilik səviyyəsi və şagirdlərlə qarşılıqlı münasibətlərinin tərzi; • Konfliktli situasiyalarda davranışı; • Müəllimin peşə fəaliyyətində mövcud maneə və əngəllər; • Müəllimin mühüm şəxsi peşəkar keyfiyyətləri. İstifadə olunmuş ədəbiyyat 1. N.Z.Çələbiyev "Təhsil sistemində psixoloji xidmət" I hissə Bakı, 2008 s-273. 2. N.Z.Çaləbiyev "Təhsil sistemində psixoloji xidmət" II hissə Bakı, 2008. 3. İ.Məmmədov "Məktəbdə psixoloji xidmət psixoloji praktikanın elmi metodik problemləri və yaradılması təcrübəsi"Bakı, 2002. 4. S.Nuriyav, D.İbrahimova “Təhsildə sosial - psixoloji xidmət" Bakı, 2016 s- 638. 6.L.Omrahlı "Məktəb psixoloqu* metodik vəsait. Bakı, 2014. 6.H.Əliyeva, P.Mədədov, G.Əlixanlı "Təhsildə psixoloji xidmət" məktəb psixoloqunun stolüstü kitabi, Baki, 2010. 7. R.Oliyev. G.Öliyeva "Şəxsiyyət psixologiyası" Bakı, 2010, dərs vəsaiti s 144. Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|