Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 66 67 Anayasa Konseyi üyesi olabilmek için yaş, eğitim düzeyi veya mesleki yeterlilik gibi herhangi bir ön şart bulunmamaktadır. Cumhurbaşkanı, Anayasa Konseyinin bürokratik işlerini yürütülmesi için bir genel sekreter atamaktadır. 101 Kurum, işleyişinde bağımsızdır. Anayasa Konseyinin görevleri genel olarak Anayasa’nın 57 ilâ 61’inci maddeleri arasında düzenlenmiştir. Ayrıca buna ek olarak Anayasa’nın muhtelif yerlerinde de Anayasa Konseyine bazı görevler verilmiştir. Buna göre Anayasa Konseyinin üç temel görevi bulunmaktadır: • Seçimlere ilişkin görevler, • Anayasaya uygunluk denetimi görevi, • Danışma görevleri. Anayasa Konseyinin görevlerinden birincisi cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin ve anayasa değişiklik referandumlarının usulüne uygun yapılmasını sağlamak, denetlemek ve onaylayarak sonuçlarını ilan etmektir (Any. m.58-60). Anayasa Konseyinin ikinci önemli görevi ise, Anayasa’da belirtilen iki konuda danışmanlık yapmaktır. Anayasa’nın 16’ncı maddesine göre; “Anayasanın, Cumhuriyetin kurumları, milletin bağımsızlığı, ülkesinin bütünlüğü veya uluslararası taahhütlerin yerine getirilmesi ciddi ve ani biçimde tehdit edildiği ve anayasal kamu güçlerinin düzenli işleyişi bozulduğu zaman Cumhurbaşkanı, Başbakanın, Meclis Başkanlarının ve Anayasa Konseyinin resmi görüşlerini aldıktan sonra, bu şartların gerektirdiği önlemleri alır.” Cumhurbaşkanı durumun gerektirdiği tedbirleri alırken bunların anayasaya uygunluğu konusunda Anayasa Konseyinin görüşünü alır. Anayasa Konseyinin bir diğer danışmanlık görevi de, Millet Meclisinin feshi durumunda cumhurbaşkanına danışmanlık görevi yapmaktır. 102 Anayasa Konseyinin üçüncü ve en önemli görevi ise, kabul edilmeden önce yasaların anayasaya uygunluğunu denetlemektir. Bu denetim iki türlüdür. Bazı yasa ve kararlar kabul edilmeden önce Anayasa Konseyinin denetiminden geçmek zorundadır. Mesela Anayasa’nın 61’inci maddesine göre; “Teşkilat kanunları ilân edilmeden, Parlamento üyelerinin anayasa 101 Arslan, Demokratik Yönetim Sistemleri, s. 270. 102 Akçalı, Çağdaş Siyasal Rejimler, s.90. Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 66 67 değişikliğine dair teklifleri referanduma sunulmadan, Parlamento Meclisleri İçtüzükleri uygulamaya konulmadan önce Anayasa Konseyine sunulmak zorundadır. Konsey bunların Anayasaya uygunluğu hakkında karar verir.” Yukarıda sayılanların dışında kalan yasaların ise Anayasa Konseyine gönderilmeleri zorunlu değildir; ancak yayımlanmadan önce cumhurbaşkanı, başbakan, Millet Meclisi ve Senato başkanları ya da altmış milletvekili veya altmış senatör tarafından Anayasa Konseyine gönderilebilirler. Her iki durumda da Anayasa Konseyi, bir ay içinde karar verir. Bununla beraber acil durumlarda ve hükümetin isteği üzerine bu süre sekiz güne indirilebilir. Bütün bu hallerde, Anayasa Konseyine başvuru, yayın süresini durdurur. Ayrıca Anayasa’nın 16’ncı maddesine göre cumhurbaşkanının, acil durum yetkilerini kullanmaya başladıktan 30 gün sonra 60 parlamento üyesinin başvurusuyla Anayasa Konseyi, acil durum şartlarının devam edip etmediğini denetleyerek kararını en kısa süre içinde verir. Ayrıca, acil durum yetkilerini kullanmaya başladıktan 60 gün sonra herhangi bir başvuru olmasa bile Anayasa Konseyi acil durum şartlarının devam edip etmediğini re’sen denetleyerek kararını en kısa süre içinde verir. Anayasa Konseyinin Türkiye’dekine benzer bir somut norm denetimi yetkisi de bulunmaktadır. Anayasa’nın 61’inci maddesine göre; “Derdest bir dava sırasında bir yasa hükmünün anayasal hak ve özgürlükleri ihlal ettiği iddiası ortaya atılır ise, bu iddia Danıştay, ya da Yargıtay tarafından süresi içinde Anayasa Konseyine havale edilir.” Anayasa Konseyi tarafından anayasaya aykırılığı tespit edilen bir hüküm, yayınlanmaz ve uygulanmaya konulmaz. Anayasa Konseyinin kararlarına karşı başvuru yolları kapalıdır. Bu kararlar, bütün kamusal güçleri, idare ve adli otoriteleri ve tüm kamusal erkleri bağlar. 103 Anayasa’nın 54’üncü maddesine göre, Anayasa Konseyi; cumhurbaşkanı, başbakan, her iki Meclisten birinin başkanı, 60 milletvekili veya 60 senatör tarafından başvurulması halinde uluslararası antlaşmaların da anayasaya uygunluğunu denetleyebilir. Anayasa 103 A. Şeref Gözübüyük, Anayasa Hukuku (Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1997), s.40. Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 68 69 Mahkemesi başvuru konusu antlaşma hakkında anayasaya aykırılık kararı verirse, o antlaşmanın yürürlüğe girmesi ancak anayasa değiştikten sonra mümkün olur. 4.4. Siyasi Partiler ve Seçim Sistemi Dördüncü Cumhuriyet’in sağlıklı işlememesinin belki de en önemli sebeplerinden birisi, parçalı siyasi kompozisyon içindeki siyasi partilerin katı ideolojik tutumlarından dolayı birbirleriyle anlaşmaya ve ittifaklar kurmaya pek yanaşmamalarıdır. Neticede sürekli uzayıp giden siyasi hesaplaşmalar ve pazarlıklar neticesinde hiçbir hükümet uzun vadeli olmamıştır. Bir diğer sebep ise, uygulanmakta olan seçim sisteminin çok parçalı bir siyasi yapıya izin vermesidir. De Gaulle’ün yakın dostlarından Andre Malraux’nun aktardığına göre De Gaulle seçim sisteminin türünü önemsiz bulmaktadır; De Gaulle’e göre önemli olan koşullara göre hikmet-i hükümet (raison d’etat) ilkesi doğrultusunda seçim sistemine karar vermektir. 104 Bu nedenle De Gaulle ilk önceleri nispi temsil seçim sistemini, sonraları ise iki turlu çoğunluk sistemini tercih etmiştir. Ancak De Gaulle’ün başta önemsiz gördüğü bu değişiklik belki de tüm sistemin başarısını ve kaderini etkileyecek derecede önem taşımaktaydı. Zira 1958 Anayasası’nın başardığı en önemli şeylerden birisi de belki önceki anayasal dönemden miras alınan parti yapısını değiştirmesi olmuştur. Bu da büyük ölçüde iki turlu dar bölge çoğunluk sistemi sayesinde olmuştur. Hem kuvvetli bir başkanlık için hem de parlamentodaki üyelikler için iki turda yarışmak zorunda olan siyasi partiler, birinci turda çoğunluğu kazanamamaları durumunda ikinci turda kendilerine en yakın partilerden/adaylardan birisini destekleyerek siyasi görüş olarak daha uzak ya da karşıt adayların seçilmesini engellemeye çalışmaktadırlar. İki turlu seçim sisteminin dayattığı bu ikinci tur ittifakları uzun vadede sol ve sağ partilerin kendi içlerinde daha uzlaşmacı ve koalisyoncu bir siyasi kültüre yöneltmiştir. 105 Duverger’nin seçim sistemlerine ilişkin kanunlarından; “iki turlu dar bölge seçim sistemleri birbirine bağımlı 104 Vergin, “Genel Oy Kapsamında Cumhurbaşkanı”, s.12 105 Guy Carcassonne, “The Fifth Republic after 30 years”, Constitutions in Democratic Politics içinde, Ver- non Bogda ed. (Vermont: Gower, 1988), s.246’dan aktaran Vergin, “Genel Oy Kapsamında Cumhur- başkanı”, s.134. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|