Arif Rəhimoğlu
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
5 Bu gün Azərbaycan türkcəsi ədəbi dilində bütövləşmə sorunu 1 (problemi) ilə üz-üzəyik. Kimlərsə bu önəmli sorunu düşünmür, kimlərsə özünü görməməzliyə vurur, kimlərsə sorunun varlığını danır, kimlərsə də daha çox Azərbaycanın güneyində özümlü ədəbi dil quruculuğundan söz açır. Bizi isə ilgiləndirən Bütöv Azərbaycanda, yəni Azərbaycanın həm quzeyində, həm də güneyində eyni bir ədəbi dilin işlədilməsi və buradan irəli gələn Azərbaycan türkcəsi ədəbi dilində bütövləşmə sorunudur. Azərbaycan türkcəsi ədəbi dilinə yönəlik ayrı-ayrı araşdırmalarda bəzən Azərbaycanın güneyində ”sıfırdan başlayan ədəbi dil”, ”dondurılmış ədəbi dil normaları”, ”ədəbi dil normalarının Güney variantı – Guzey variantı” vb. (və başqa) məsələlərdən danışılır. Biz bu anlayışlar üzərində geniş dayanmaq düşüncəsində deyilik. Bəllidir ki, Azərbaycanın güneyində türk milli varlığı ilə fars şovinizmi arasında bir milli-siyasi savaş gedir və ədəbi dil sorunu da bu milli-siyasi savaşın tərkib hissəsidir. Biz bu əsəri hazırlayarkən dilçilik üzrə sıradan bir araşdırma aparmaq özülündən yox, həmin milli-siyasi savaşa qatılaraq milli varlığımızın qorunub yüksədilməsi yolunda çarpışan insanlarımıza yardım göstərmək özülündən yola çıxdıq. Düşündük ki, öz dilimizdə məktəbi olmayan, daha doğrusu, öz dilimizdəki məktəbləri qapadılan, öz dilimizdəki kitabları zaman-zaman yandırılan, ancaq fars şovinizminə qarşı mübarizəni kəsintisiz sürdürən bu ərdəmli insanlarımızın ədəbi dilimizlə bağlı daha da bilgilənmələrinə və həm nəzəri yöndən düşüncələrinin durulmasına, həm də təcrübi yöndən ədəbi dilimizdə düzgün yazı qaydalarına yiyələnmələrinə – ədəbi dilimizin imla (orfoqrafiya) və durğu iĢarələri (punktuasiya) normalarını öyrənmələrinə kömək edək. Bu gün Azərbaycanın güneyində ədəbi dilimizin çağdaş gəlişmə sürəci ilə bağlı iki yön getdikcə daha çox qabarmaqda və fars şovinizminə qarşı uğurlu mübarizəsi ilə seçilməkdədir: 1. bəlli bir sürə kəsintiyə uğradılmış minillik ədəbi dilimizin çağdaş normalar sisteminin yenidən standartlaşdırılması yönü; 2. Azərbaycan türkcəsi ədəbi dilinin bütövləşməsi və güneyli-quzeyli Bütöv Azərbaycanda yenidən vahid ədəbi dilin işlənməsi yönü. Azərbaycanın güneyində 1920-ci illərdən bəri fars şovinizminin ədəbi dilimizə qarşı sərgilədiyi insanlığa yaraşmaz vəhşiliklərin hələ də davam etməsi, hələ də doğma ana dilimizdə məktəblərin olmaması və ədəbi dilimizin tədrisə, toplum yaşamının bir çox önəmli alanlarına (sahələrinə) yaxın buraxılmaması ona gətirib çıxarmışdır ki, insanlarımızın çoxu öz ana dilində doğru-düzgün yazıb-oxumağı bacarmır. Təbii ki, bu durum belə qala bilməz və B ütün çıxarış və qeydl ər kitabın sonunda verilə c ə kdir. 6 artıq addımbaşı açıq-aydın görünür ki, insanlarımızın doğma ana dilimizdə yazıb-oxuma, milli ədəbi dilimizə dərindən yiyələnmə çalışmaları günü-gündən daha da genişlənməkdədir. Azərbaycanın güneyindən olan insanlarımızın ayrı-ayrı dərgilərdəki, yaxud internet səhifələrindəki bir sıra yazıları ilə tanış olduqdan sonra ”Babək” Azərbaycan Kurslar Dərnəyində (Yöteburq, İsveç) “Azərbaycan türkcəsi ədəbi dilində düzgün yazı qaydaları” adlı bir özəl kurs açdıq və bu yöndə əlimizdən gələn işi görməyə çalışdıq. O kursda olan söhbətlər, yazdırdığımız bir neçə sadə imlanı yoxlayarkən çıxardığımız sonuclar bizə göstərdi ki, Azərbaycan dilçiliyi Azərbaycan türkcəsi ədəbi dilinin bütövləşmə sorununa özəl diqqət yetirməli və buna yönəlik işlərdən biri kimi, Azərbaycanın güneyində də ədəbi dil normalarımızın standartlaşdırılması məsələsini daim göz önündə tutmalıdır. Azərbaycan dilçiləri Azərbaycanın güneyində ədəbi dilimizin biçimlənməkdə olan standart normalar sistemini ardıcıl izləməli və bilərəkdən yaradılan, yaxud özlüyündən yaranan norma fərqlərinin cilalanaraq vahidləşməsi yönündə dönmədən çalışmalıdırlar. Bu yöndə çox işlər görülməli, o sıradan düzgün yazı qaydalarına – imla (orfoqrafiya) və durğu işarələri (punktuasiya) normalarına da ayrıca önəm verilməli, özəlliklə güneyli-quzeyli Bütöv Azərbaycanda vahid imla və durğu işarələri normaları sisteminin yayılması qayğısına qalınmalıdır. Bütöv Azərbaycan üzrə vahid imla və durğu işarələri normaları sisteminin standartlaşıb yazımızı düzənləyici – tənzimləyici rol oynaması təkcə ana dilində savad baxımından yox, həm də bölünmüş Azərbaycanın milli birliyi baxımından çox böyük önəm daşımaqdadır. Biz bütün varlığımızla inanırıq ki, Azərbaycan türkcəsi ədəbi dili bir azdan Bütöv Azərbaycanın dövlət dili olacaq və ən azı bölgəmizdə uluslararası ünsiyyət dili kimi yenidən yüksələcəkdir. Düşünürük ki, o günə indidən hazırlaşmalı və ədəbi dilimizin bütün yönlər üzrə bacardıqca milliləşməsinə, zənginləşməsinə, ədəbi dil normalarımızın tam cilalanmasına və standartlaşmasına özəl diqqət yetirməliyik. Bu yöndə görüləcək ən önəmli işlərdən biri ədəbi dil normalarımıza ruscadan gələn gərəksiz etgini (təsiri) ortadan qaldırmaq və ədəbi dil normalarımızı yenidən düzənləyərkən Azərbaycanın güneyini unutmamaqdır. Təbii ki, yararlanmalı yön Azərbaycanın güneyində var olan ərəb-fars dil normaları yox, türk kökənli milli dil özəllikləridir. Ədəbi dilimizin gəlişməsinə Güney Azərbaycanın yaxından qatılması zərurəti günümüzün qaçılmaz gerçəkliyi kimi daim göz önündə tutulmalı və Azərbaycanın güneyində qorunan türk kökənli milli dil özəllikləri ehtiyaca uyğun olaraq mütləq ədəbi dilimizə də gətirilməlidir. İndiyədək ədəbi dilimizin düzgün yazı qaydalarına yönəlik bəlli işlər görülmüş, o sıradan latın əlifbasına keçildiyi üçün imla (orfoqrafiya) qaydalarımız yenidən işlənib çap Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|