Article in Cappadocia Journal of History and Social Sciences · January 019 doi: 10. 29228/cahij. 39263 citations reads 3,126 author

triptaka
39
’ olarak adlandırılan, Budistlerin kutsal kitabına ait tahta baskı 
tabakalarını yeniden yapılandırmaya başlamış ve bunu 1251’de tamamlamıştır (Kim, 2005: 65). Ancak 
Moğollar ele geçirdikleri diğer bölgelerde yaptıkları gibi Goryeo’nun bağımsızlığını tamamen ortadan 
kaldırma çabası içerisine girmediler. Bunun yerine, Moğol prenseslerini Goryeo krallarıyla 
evlendirerek Goryeo’yu Doğu Asya Moğol Hanlığının bir damat eyaleti olarak kontrol etmeyi seçtiler. 
1271 yılında, gençliğinden beri Çinli eğitmenler tarafından etki altına alınmış olan Kubilay Han, 
imparatorluğunu Yuan Hanedanlığına çevirmek suretiyle Çinlileştirmiştir. 1374’te ise Goryeo kralının 
Yuan prensesi ile gerçekleştirdiği evliliği neticesinde her iki hanedanlık birbiriyle akraba olmuş, söz 
konusu evlilik bir gelenek halini almıştır. O tarihten itibaren sekiz kuşak boyunca ise bu gelenek 
devam etmiştir.
Yuan Hanedanlığının yönetimi altında Kore halkı altın, gümüş, ginseng
40
, tıbbi bitki, avlanan 
şahinlerin de dâhil edildiği haraç yükü altında ezilmiştir (Kim, 2005: 66). Durum her ne kadar böyle 
37
Kamakura Şogunluğu (İ. S. 1192-1867): Babadan oğula geçen Japon askeri diktatörlüğü. Şogun terimi 8. ve 9. 
yüzyıllarda imparatorluk hükümetinin Kuzey Japonya kabileleri olan Ezo (Emishi)’ya karşı yapılan 
mücadelelerde görevlendirdiği askeri komutanlara verilen isim olarak karşımıza çıkmaktadır 
(www.britannica.com). 
38
Kanghwa (Ganghwa Adası): Kore’nin dünyaya açılmasında anahtar rolü oynayan ada, başkent Seul ve Joseon 
Hanedanlığının ilk savunma hattı durumunda idi. Güney Kore’nin beşinci büyük adası olan Kanghwa, Güney 
Kore’nin batı kıyısında Han Nehri’nin döküldüğü bölgede yer almaktadır (www.newworldencyclopedia.org). 
39
Triptaka (Tipitaka): Budist kutsal yazıları için kullanılan geleneksel terimdir (Myint, 2016: 2). Köken olarak 
‘Dhamma’ olarak adlandırılan ‘Buda’ kelimesinin üç ana özelliği bulunmaktadır: Doktrin (Pariyatti), Uygulama 
(Patipatti) ve Anlama (Pativedha). Doktrin, Kutsal Kitap’ta Triptaka olarak geçmektedir. İngiliz çevirmenler 
Triptaka’nın İncil’den on bir kez daha büyük olduğu hususunda hemfikirdir. Hint-Avrupa dil ailesinin Hint- İran 
koluna bağlı, Prakrit dillere dâhil bir yazı dili olan Pali’de Triptaka Üç Sepet anlamına gelmektedir (Ti: Üç, 
Pitaka: Sepet). Bu Üç Sepet: Disiplin Sepeti, rahip ve rahibelerin yönetim düzen ve uygulamalarını kapsayan 
sepet; Nutuk Sepeti, Buda’nın farklı düzeydeki toğlum yada bireylere ilişkin söylemlerini içeren sepet; Esas 
Sepet yani Son Sepet ise zihin, mental faktör ve olayları ihtiva etmektedir (Three Baskets..., ty: 262). 
40
Ginseng: Panax türlerinin kökü olan ginseng, Kore ve Japonya’da binlerce yıldır geleneksel bitkisel ilaç olarak 
kullanılmakta ve günümüzde dünya çapında kullanılmakta olan bitkisel bir ilaçtır. Ginsengin aktif maddeleri 
gisenosidlerdir ve buna ginseng saponinleri denilmektedir. Son zamanlarda ginsengin farmakolojik ve fizyolojik 
etkileri üzerine Literatürde yer alan kanıtlarda artış olmaktadır. Ginseng, hasta organları canlandırmak ve 
homeostaz yeniden yapılanmasına yardımcı olmak için tonik olarak kullanılmaktadır. Ayrıca yapılan 
araştırmalar kardiyovasküler hastalıklar, kanser, bağışıklık eksikliği ve hepatotoksisite gibi çok çeşitli patolojik 

---

CAPPADOCIA JOURNAL OF HISTORY AND SOCIAL SCIENCES VOL.13-october 2019 
ISSN-2199-353X 
Online only at http://www.cahij.com/
12 
olsa da Goryeo, Moğol İmparatorluğu’nun küresel medeniyetine de uyum sağlamıştır. 8. ve 12. 
yüzyıllar arasındaki süreç Çin barışı dönemi ile kıyaslandığında, Kore endüstri ve ticareti önemli 
ölçüde gelişmekle kalmamış; aynı zamanda İslam dünyası ile olan iletişim doğrultusunda da çeşitlilik 
kazanmıştır. Bu yeni gelişmeler bilim ve teknoloji alanında da kendini göstermiştir (Kim, 2005: 67).
Goryeo, 1270 yılında Moğollar bölgeden çıkarılana kadar yarı Koreli yarı Moğol yedi 
hükümdar tarafından yönetilmiştir. Kore’deki Moğol hâkimiyeti sert ve baskılayıcıydı. Kubilay Han 
(1215-1294) başkenti Pekin’den Korelileri istekleri dışında 1274 ve 1281’deki yıkıcı Japon işgallerine 
katılmaya zorlamıştır. Kubilay Han uzun yıllar karşı koymalarına rağmen Goryeo Hanedanlığı 
tarafından sunulan barış teklifini oldukça ılımlı bir şekilde karşılamıştır. Ona göre Goryeo ile 
yapılacak olan barış, kardeşlerinin 1250’lerden beri süregelen mücadelelerine son verecek politik bir 
avantaj olacak idi. Moğollarla yapılan barış anlaşmasından sonra Goryeo Hanedanı askeri idarecileri 
kraliyetin gücünü yeniden kazanması adına Moğol etkisini kullanarak monarşiye karşı gelmişlerdir. 
Neticede, askeri idarecilerin siyasi ordusu monarşiye karşı ayaklanmış ve 1273 yılında bastırılana 
değin güney adalarında Moğol karşıtı direnişlerini sürdürmüşlerdir. Böylece 40 yıl devam eden Moğol 
savaşları askeri rejimin sonlanmasına neden olmuştur (Kim, 2005: 66). Ancak uzun süren Moğol 
hâkimiyeti Korelilere tarifsiz acı ve aşağılanmalar yaşatsa da, bazı kültürel yararları da yok değildi. 
Diplomat, rehine ve esir olarak Pekin’i ziyaret eden Koreli aydınlar burada yeni Çin fikirlerine, 
teknolojiye ve Avrupalılara maruz kalmışlardır.
1270’lerde Pekin’i ziyaret eden Koreli bilginlerden biri Kore’ye Yeni Konfüçyüsçülük üzerine 
kitaplar getirerek ilk kez Koreli aydınları, Joseon Hanedanlığı döneminde ülkenin ortak inancı haline 
gelecek bir ideolojiye maruz bırakmıştır. 1370’lerde Güney Çin’i ziyaret eden bir diğer aydın ise 
Kore’ye dönüşünde Çin’den pamuk tohumu ‘kaçırarak’ bir sonraki dönemde Kore giyiminde devrim 
yapacak olan ipliği getirmiştir (Lew, 2000: 15). Ayrıca 40 yıl süren Moğol savaşları esnasında 
Korelilere göre yüksek kalitede kâğıt üretimi metalurjik beceriler sayesinde gelişmiş ve baskı 
teknolojisinde önemli ölçüde ilerlemeler kaydedilmiştir. 1234’te, Johannes Gutenberg’in kırk iki 
dizelik İncil’inden iki yüz yıl evvel, ilk hareketli metalik matbaa harfleriyle ritüel seremoniler eseri 
basılmıştır
41
. 1377’de Kore tapınağında basılan bu en eski dini öğreti eseri Paris’teki Ulusal 
Kütüphanede muhafaza edilmektedir (Kim, 2005: 65). 
Çoğu Koreli, barbar Moğollu yöneticilerine karşı yalnızca kin gütmüş ve bu yüzden on 
dördüncü yüzyılın sonlarında hem Çin hem de Kore’de meydana gelen hanedanlık değişikliklerini hoş 
karşılamışlardır. General Yi (Li) Song Ge daha sonra 1392’de Moğol yanlısı Goryeo Hanedanlığını 
yıkmayı başarmış ve Kore tarihindeki son hanedanlık olan Joseon (1392-1910) adında Ming (Çin 
Hanedanlığı-1368) yanlısı yeni bir hanedanlık kurmuştur. Kore yarımadasında uzun yıllar süren 
çatışma ve istilalar, Silla ve Goryeo edebiyatı, sanat ve kültürel mirasının büyük ölçüde tahrip 
olmasına sebebiyet vermiştir. Ancak günümüze kadar ulaşmayı başarabilen eserler Kore yaratıcı 
dehasının üreticiliğine, dünyevi mizah anlayışı ve doğa sevgisine tanıklık etmektedir. Kore’nin en eski 
manevi inancı olan Şamanizm’in özün doğal güç ve olaylarla bir uyum içerisinde olması gerektiğini 
vurgulamasının ardından M. S. 4. yüzyılda Şamanizm’in yerini Budist inanç almıştır. Şamanizm 
insanların doğa ile ahenk halinde yaşamasına yardımcı olurken; Budizm, bireye manevi ve dini arayış 
hususunda rehberlik etmiştir. Aynı süreçte ortaya çıkan Konfüçyüslük ise birey, toplum ve devlet 
arasındaki ilişkilerin resmileştirilmesine vesile olmuştur (Shultz, 2002: 15). 
koşullarda yaralı etkilerini göstermiştir. Son çalışmalar ise yaşlanma, CNS bozuklukları ve nörodejeneratif 
hastalıklar üzerinde de faydalı olduğunu ortaya koymuştur (Radad & Gille, 2004: 30). 
41
Matbaanın Uygur Türkleri tarafından icadı ve kullanımı ile ilgili bilgi için bkz. Abdulhalik Bakır, "Ortaçağ 
İslam Dünyasında Deri, Tahta ve Kâğıt Sanayi",