Aslanova nozima hakimovna maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari

Birinchidan
, rivojlantiruvchi pedagogik o‘yinlar maxsus topshiriqlar
majmuasidan iborat bo‘ladi.
Ikkinchidan,
o‘yin faoliyatidagi topshiriqlar rangli kublar, g‘ishtchalar,
kvadratlar, plastilin, karton qog‘ozlar, konsruktor-mexanik to‘plamlarida turli
ornament, rasm va bezakli predmetlar vositasida amalga oshiriladi.

---

Uchinchidan
, topshiriqlar mustaqil bajarilishini ta’minlash maqsadida ularni
oddiydan murakkabga tomon, aniq vaqt oralig‘ida sifatli bajarilishini ta’minlash
darkor.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida interfaol o‘yinlardan foydalanish ijobiy
natijalarga olib keladi. Bu o‘yinlar jarayonida bola passiv ob’ektdan faol sub’ektga
aylanadi. Tarbiyachining asosiy vazifasi esa o‘yinni tashkil etish, bolalar ijodiga
sharoit yaratishdan iborat. Interfaol o‘yinlar jarayonida bola mustaqil fikrini to‘g‘ri
bayon etishga, boshqalarni tinglashga o‘rganadi, boshqacha qilib aytganda interfaol
o‘yinlar orqali kelajakda har bir bola uchun zarur bo‘lgan ijobiy sifatlar
shakllantiriladi.
Interfaol o‘yinlarni samarali o‘tkazish uchun quyidagi qoidalarga e’tibor
berish lozim:
1. Mashg‘ulot oldidan bolalar o‘yin qoidalari va mazmunini qay darajada
tushunganliklarini aniqlash.
2. Bolalarning yosh xususiyatlari va bir-birlariga bo‘lgan munosabatlarini hisobga
olish.
3. Har bir bolaning qobiliyati va psixologik xususiyatlarini e’tiborga olish.
4. O‘yin jarayonida bolalarga qiziq bo‘lgan materiallardan foydalanish.
5. Diqqat va e’tiborni jalb etadigan usullarni izlab topish.
6. Bolalarga rollarni to‘g‘ri taqsimlash.
7. O‘yindan qanday maqsadda foydalanish mumkinligini bilish.
8. O‘yinning asosiy bosqichlari haqida tasavvurga ega bo‘lish va natijalarini
prognoz qilish.
O‘yinni yakunlash.
O‘yin aqliy yuklamani kamaytiradigan xolga
keltiradigan umumiy xulosa bilan tugallanadi. Tarbiyachi o‘yinni baholashida uning
ijobiiy tomonlarini ta’kidlaydi, o‘z rollarini muvaffaqiyatli bajargan, jasurlik,
chidamlilik, faollik, o‘zaro o‘rtoqlik yordami ko‘rsatgan bolalar nomini aytadi,
ularni rag‘batlantiradi va ba’zi kamchiliklar, qoidalarning buzilishi hamda
bolalarning shu bilan bog‘liq harakatini ko‘rsatib o‘tadi.
Katta guruh bolalarida mustaqillik, tashkilotchilik malakasini tarbiyalash
maqsadida tarbiyachi ularga kichik guruh bolalari bilan o‘yin tashkil etishini
taklif etadi. O‘yin kichik guruh tarbiyachisi kuzatuvi ostida o‘tkaziladi.
Maktabgacha ta’limda elementar matematik tasavvurlarni shakllantirish bo‘yicha
tashkil etiladigan o‘yinlarning maqsadi:
Bolalarga maktabgacha ta’lim muassasalarida matematika mashg‘ulotlarini
samarali tashkil etish yuzasidan miqdor, son-sanoq, kattalik, geometrik shakl,
tevarak-atrofda mo‘ljal olish va vaqtni chamalash kabi tushunchalarni
o‘rgatishga oid ishlarni rejalashtirish va o‘rgatish usullari, bolalarning aqliy
faolligini rivojlantirishda turli mantiqiy o‘yinlardan foydalanish, mustaqillik, aqliy

---

malaka va ko‘nikmalarni egallab olishlari va maktabda muvaffaqiyatli o‘qishlari
uchun zamin yaratishdan iboratdir.
Xulosa qilib aytganda, o‘yin - aqliy rivojlanishida muammosi bo‘lgan
bolaning kattalar va tengdoshlari bilan muloqoti, hamkorlik maktabidir.
Samimiylik, o‘zaro qo‘llab-quvvatlash, quvnoqlik kayfiyatlarini yaratish bilan
o‘yin orqali bola taraqqiyotiga erishiladi.
Matematik tasavvurlarni rivojlantirish bo‘yicha «Ilk qadam» o‘quv dasturi
besh bo‘limdan iborat:
«Miqdor va sanoq», «Kattalik», «Geometrik shakllar», «Fazoda mo‘ljal olish»,
«Vaqtga nisbatan mo‘ljal olish».
“