Aşıq Şəmşirin anadan olmasının
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Key words
- Ключевые слова
86
aydınlaşdırmaqla yanaşı, onların çox qədim bir tarixi yaşat- dıqlarını da əsaslandıra bilmişdir. “Türk musiqisinin tarixi miladdan çox öncə başlayır. Mi- laddan bir neçə əsr öncə və yüzlərcə il sonra Sarı dənizdən Ağ dənizə qədər yayılan geniş ərazidə hökm sürmüş olan türk qövm- ləri yüksək bir musiqiyə sahib olmuşlar. Bəzi Çin tarixçilərinin etiraf etdiklərinə görə, miladdan çox öncə türk qövmləri at üzə- rində çalınan əsgəri musiqiyə, müxtəlif musiqi alətlərinə, səyyar musiqişünaslara (qopuzçulara) malik olmuşlar. Hətta Çin saray- larına belə türk musiqisini daxil etmişlər” (9,9), – yazan müəllif professor Mehmet Fuad Köprülüyə istinad edərək, türklərdə şeir, musiqi və rəqsin eyni zamanda ifa edildiyini bildirmişdir. Xatırladaq ki, 981-ci ildə Uyğur elinə gələn Çin elçisi Vanq Yen Te burada at üzərində musiqi ilə qarşılandığını öz səyahətnaməsində qeyd etmişdir (8,75). Məhz həmin səyahətnaməyə əsasən M.H.Türkəqul yazır: “...şeir ilə musiqi daha uzun zaman, hətta dövrümüzə qədər bərabər yaşamışlar, yəni ozan ilə qopuzçu bir-birini tamamla- mışlar. Qədim türklərdə musiqi və oyun çox yayılmışdı. Çin müəlliflərindən Vang Yen Te əski bir türk qəbiləsi olan Tur- fanların səyahətə çıxdıqları zaman musiqi alətlərini yanlarında daşıyacaq qədər musiqiyə düşkün olduqlarını söyləyir”. Türk, o cümlədən Azərbaycan musiqisinin qədim köklə- rinin, mənşəyini araşdırdığı bu tədqiqatında professor M.F.Köp- rülünün: “... türklər arasında hələ islamiyyətdən çox əvvəl dini mahiyyətə malik musiqidən başqa, qüdsiyyət hissini buraxaraq, tamamən bədii bir mahiyyət almış başqa bir musiqi də mövcud imiş. Şairlər əllərində qopuzları topluluqları dolaşır, əski mənqibələr anladır və ya yeni hadisələrə yeni şərqilər qoşar- dılar”, – fikrinə istinad edərək, M.H.Türkəqul həmin musiqisinin əsrlərlə Çin və Orta Asiya saraylarında hökmran olması qə-
87
naətlərini irəli sürmüşdür. Maraqlıdır ki, müəllif sonrakı əsrlərdə monqol istilalarının türk musiqi mədəniyyətinin daha geniş ərazilərdə yayılmasına təkan verdiyini bildirməkdədir.
Qeyd etməliyik ki, türk, o cümlədən Azərbaycan musi- qisinin yaranma tarixi, qopuz, ozan-aşıq sənəti ilə bağlı mü- hacirətdə yaranan tədqiqatlar sayca çoxdur. Belə ki, M.Ə.Rə- sulzadə, M.B.Məmmədzadə, İ.Melikoff, Ə.Özər, S.Sənan, M.Ş.Ülkütaşır, X.Aslan və başqalarının tədqiqatlarında bu problemdən müəyyən qədər bəhs olunmuşdur. Bütün araşdır- maların ayrıca təhlilə cəlb edilməsi və dəyərləndirilməsi folk- lorşünaslığımızın problemlərindən olaraq qalmaqdadır.
1. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. 6 cilddə, I c., Bakı: Elm, 2004, 760 s. 2. Caferoğlu Ahmet. Cihan edebiyatında türk kobuzu, “Ül- kü”, İstanbul: VIII, 45, 1936, s.203-215; 48, 1937, s.411-426 3. Caferoğlu Ahmet. Folklorumuzda milli hayat ve dil bakiyeleri, C.H.P, Konferanslar serisi, Kitap 16, İstanbul: 1940, s. 21-36 4. Caferoğlu Ahmet. Türk Kavimleri, Ankara: Türk Kül- türünü Araştırma Enstitüsü, 1983, 96 s. 5. Hüseynov Gülağa. Ə.Cəfəroğlunun ozan və qopuz ənənəsi ilə bağlı araşdırmaları, Filoloji araşdırmalar, XVI kitab, Bakı: Nurlan, 2002, səh. 61-65 6. Xəlilov Nizami. Aşıq sənətinin təşəkkülü, Bakı: BDU nəşri, 2003, 124 s. 7. Qasımlı Məhərrəm. Ozan-aşıq sənəti, Bakı: Uğur, 2007, 304 s.
88
8. Tekin Şinasi. Vanq Yen Tenin seyahetnamesinde anlatdıkları. Hayat. Tarih, 1968, № 8, s. 75–77. 9. Türkekul Mustafa Hakkı. Azerbaycan musikisi, “Azerbaycan”, Ankara: 1953, yıl 1, sayı 5, s.10-12; sayı 6, s.9- 11; sayı 7,s.4-5
emigration folklore studies” analyzes the research about the ozan- gopuz tradition in the context of the emigration folklore studies. The studies on this topic of the prominent representatives of the scientific-theoretical contemplation in the emigration – Ahmed Jafaroghlu, Mustafa Hakki Turkegul and others were paid particular attention and for the first time were syste- matically evaluated. Key words: Azerbaijani, emigration, folklore, ozan, gopuz
ГОПУЗ В АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ ЭМИГРАНТСКОЙ ФОЛЬКЛОРИСТИКЕ Резюме: В статье “Гопуз в азербайджанской эми- грантской фольклористике” рассмотрены труды эмигрант- ской фольклористики, посвященные древней тюркской культуры озан-гопуз. Особенно выделены и впервые привлечены к систем- ному исследованию труды таких видных представителей эмигрантской научно-теоретической мысли, как Ахмеда Джафароглы, Мустафа Хакки Тюркегул и др. Ключевые слова: Азербайджан, эмиграция, фольк- лор, озан, гопуз. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|