Aydın Talıbzadə
Yüklə 3,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MƏDƏNİYYƏT FİKİRLƏR, İDEYALAR, TOTEMLƏR QƏBİRİSTANLIĞIDIR. O ŞEYLƏRİN QƏBİRİSTANLIĞIDIR Kİ, ONLAR ÇÜRÜMÜRLƏR. MƏDƏNİYYƏT
- “qəbiristanlıq”
- MƏDƏNİYYƏT İNSANIN “MƏN”İ ÜÇÜN MUMİYADIR.
- ÇİLLƏ KEÇMƏYƏ
110
“hökmdarı”dır. Beyin həmişə bədəndən düz altı dəqiqə artıq ömür sürür. Dəlilərin bədəni “olmur”. Dəlilik beyinlə bədən konfliktinin gerçəkliyidir. Beynin nəzarətindən çıxan bədən özünü tanımır, sözünü, istədiyini bilmir. Beyinsiz bədən fiziki ölümdən öncə meyitdir. bir
mülahizə... Bədən
təbiətdən mədəniyyətə keçəndə meyit
olur. MƏDƏNİYYƏT FİKİRLƏR, İDEYALAR, TOTEMLƏR QƏBİRİSTANLIĞIDIR. O ŞEYLƏRİN QƏBİRİSTANLIĞIDIR Kİ, ONLAR ÇÜRÜMÜRLƏR. MƏDƏNİYYƏT ÖLÜMƏ İTHAFDIR, MEYİTLƏRİN SAXLANC YERİDİR. Mədəniyyəti bədən yox, beyin yaradır. Toplumun heç bir fərdi özünü təbiət kimi qavramır. Kimdən soruşsan ki, “təbiət nədir” özündən dışarını göstərəcək; amma deməyəcək ki, təbiət elə mən özüməm və ya mənim bədənim təbiətdir. Niyə? Çünki insan yaranışından təbiətdən qorxur, eymənir. Bu qorxu ölüm qarşısında olan qorxudur. Mədəniyyəti və cəmiyyəti formalaşdıran da özünü təhlükədən qorumaq hissidir. Bütün
canlılar qorunmaq istəyəndə özlərini cansız kukla, ölü kimi aparırlar. Qorunmaq üçün ən gözəl vasitə ölüyə, meyitə bənzəməkdir. Meyit üçün təhlükə olmadığından qorxu da yoxdur. Əzrail meyitlərə biganədir, çünki onların alınası canı yoxdur. Ona görə insan mədəniyyətdən ikiəlli yapışır və bədənini güdaza verir ki, öz “mən”inə etibarlı sığınacaq tapmış olsun. İnsanın bədəni məzarlığa gömülməmişdən öncə onun “mən”i bir təcrübə kimi mədəniyyətə basdırılır. İnsan güman edir ki, bu “qəbiristanlıq” onu guya əbədiləşdirir. Bu da fiziki ölüm, unudulmaq, həmişəlik yox olmaq haqqında düşünüşləri qismən ağrısızlaşdırmaqdan ötrüdür. Əbədiliyə doğru yol mumiyalanmaqdan keçir. Misir fironları bu sayaq fikirləşirdilər. Amma neyləyəsən ki, əgər meyit olmursa, mumiya da olmur. MƏDƏNİYYƏT İNSANIN “MƏN”İ ÜÇÜN MUMİYADIR. “Mən” mədəniyyətə mumiyalanmaq sorağı ilə gəlir. 111
Elə bu andaca məndən soruşmaq gərəkir: bəs qədim yunan mədəniyyəti necə? O ki gözəl bədənlər mədəniyyəti idi və tam şəkildə bədənə refleksiya eləyirdi. Bu da onu bildirir ki, ruh və meyitlə bağlı nəzəri konsepsiya burada işləmir, relevant deyil. Doğrudanmı? Bəlkə mən yanılıram? Həqiqətən, ilk baxışda adama elə görünür ki, qədim yunan mədəniyyəti bədənin, bədəndə
mövcud təbiətin (maddiliyin, başqa sözlə, əzələlərin) vurğunudur və bu təbiiliyi rəngləmək, çərçivəyə salmaq, onu paltarın içinə “dürtmək” barəsində düşünmür. Qədim yunan nə çılpaq bədənə həqarətlə baxırdı, nə də başqalarından öz bədənini gizlədirdi. Bu mənada antik yunan mədəniyyəti ən “həyasız” mədəniyyətdir. Yaraşıqlı, proporsional bədən qədim yunandan ötrü elə
dünyanın yarısına bərabər idi.
Antik mədəniyyətlə ilkin tanışlıq zamanı elə təəssürat oyanır ki,
bu mədəniyyət insan bədənini “bütləşdirib”,(tanrılar insan qiyafəsində) ortaya qoyub
dövrəsinə fırlanır. Ancaq bu,
xalis illyuziyadır, ilğımdır, yanlışlıqdır. Bəli, yunan öz bədənini çox sevirdi. Hərçənd onun ruhunu çaşdıran ağrılarla, ölümlə barışa bilmirdi və görürdü ki, bədən tanrıların əlində yalnız və yalnız qəşəng bir oyuncaqdır. Lakin və bir də lakin... məsələ təsəvvür edildiyindən də mürəkkəbdir. Fikir verin, dağ gövdəli qəhrəman Filoktetin 18 meşəni lərzəyə salan bağırtısı içində onun bədəni zəifləyib, kiçilib saman çöpü boyda olur. Qəribə də olsa, Homer əsərinin faktıdır ki, Filoktetin ağrısı onun bədənindən böyük və güclüdür. Digər bir misal: atlet bədənli
Sizif 19
əbədi işgəncədədir. O, dirigözlü psixi və fiziki zülmə məhkum edilmiş pəzəvəngdir. Cəsur Edipi 20 tale (alın yazısı, yəni bədən) elə mucul eləyir ki, o, gözlərini ovub potensial meyitə, kuklaya (kor adam kuklalaşır: 112
çünki davranışında yardıma ehtiyacı olur, idarə edilir; digər tərəfdən isə bəsirət, gələcəyi görmək istedadı qazanır) dönür. Nə tunc bədənli Heraklı, nə igid Odisseyi, nə də qəhrəman Axillesi xoşbəxt adamlar adlandırmaq mümkündür. Gözəllər gözəli Yelenanın 21 da nəsibinə acı tale yazılıb: Zevsin istəyinə, iradəsinə uyğun o, 10 illik Troya savaşının təhrikçisinə çevrilib. Homerin “İliada” və “Odisseya” adlı əsərlərinin səhifələri arasından da
çoxsaylı meyitlər səpələnir mədəniyyət dünyasına. Esxilin, Sofoklun, Yevripidin faciələrində də ideal bədənli insanlar tanrıların düzüb-qoşduqları qəzavü-qədər oyunlarına ürcah olub balaca, köməksiz milçəklər kimi qırılırlar. Elə isə burada hansı bədən kultundan danışmaq olar? Bura ki
əsl qədim
ət kombinatıdır. Məgər məhsuldarlıq tanrısı Dionisin
bədəni
keçi (şaqqalanan cəmdək) timsalında mütəmadi olaraq işgəncələrə, ölüb-dirilmələrə məruz qalmırmı? Və elə bu məqamdaca mənim qənaətim gözlənilməzdir: qədim yunan mədəniyyəti kontekstində gözəl bədən
Mədəniyyət bir tərəfdən gözəl bədənlərə heyran olurdu, digər yöndən isə bədən sahibindən təbiətin ona verdiyi ideal “hədiyyə”yə görə sanki öc alırdı. Qədim yunan mədəniyyətində bədən həmişə təcavüz obyektidir. Belə ki, yunan allahları gözəl və güclü bədənlərin tanrılaşlmaq, müqəddəsləşmək iddiasından qorxurdular. Yunan tanrıları yunan miflərində enlikürək qəhrəmanların bədənlərini tale ilə sınağa çəkirdilər və onlarla oyuncaq kimi məzələnirdilər. Amma hər
ehtimala qarşı
ehtiyatı da
əldən buraxmırdılar. Odur ki, bu mədəniyyətdə bədən TƏCRÜBƏ QABI, KOLBA, SINAQ ŞÜŞƏSİ kimi
qiymətləndirilir. Yunan miflərinin qəhrəmanları potensial div kimi bir şeydirlər və ruh (can) bu bədənlərə bir növ ÇİLLƏ KEÇMƏYƏ göndərilib. Elə ona
Yüklə 3,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|