Aynur Bəşirli Aynur K
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
≈ 1450 1467 1470 1481 ohan Quttenberq çap maşınını ixtira edir. lk dəfə olaraq Berndə çapla məşğul olmaq üçün rəsmi razılıq – imtiyazlar verilir. Naşirlərə imtiyaz verib-verməmək hökumətin çap üzərində nəzarəti- ni təmin edirdi. Bizə məlum olan ən qədim çap edilmiş xəbər taliyadakı turnir barədədir. Bu, id- man xəbərlərinin ən erkən variantı sayıla bilər. Osmanlı imperiyasının ya- ranmasında böyük rol oynamış II Sul- tan Məhəmməd vəfat edir. Uels şahzadəsi Edvard sultanın ölümün- dən iki il sonra xəbər tutur. Bir italiyalının Konstantinopoldan bu xəbəri yazdığı məktub ona yalnız bu zaman yetişir. 1493 1502 1509 1538 Kolumb səyahə- tindən qayıdır, onun səyahət xəbərləri çap olunaraq yayılır. spaniya hökmdarları Fer- dinand və zabella bütün çap məhsullarının çapı üçün hö- kumətdən və ya kilsədən lisenziya alınmasını tələb edirlər. Çap edilmiş xəbər kitabında ngiltərə kralı VII Henrinin qızı 12 yaşlı Meri- nin Müqəddəs Ro- ma imperiyasının varisi Avstriya şahzadəsi 7 yaşlı Karlla nikahından xəbər verilir. Çap edilmiş dedi-qodu və ya məşhurlar barədə ilk xəbər nümunəsi. Fransada dərc edil- miş xəbər kitabında Vezuvi vulkanının püs- kürməsini öz gözləri ilə görən bir nəfərin söhbəti dərc edilir. 1566 1609 1615 1618 Qazetta və ya avisi kimi tanınan əllə yazılmış xəbər və- rəqləri Venesiyada yayılmağa başlayır. Bu müasir qəzetin əcdadı sayıla bilər. Avropanın bizim günlərə gəlib ça- tan ən qədim qə- zeti Almaniyanın Strasburq şəhərində həftəlik çıxarılır. Yaponiyada “kavaraban” adla- nan xəbər bülleten- ləri çap edilir. Kavarabanlar dedi- qodu, qalmaqal və sensasiya ilə dolu olur. Ticarət və biznes mərkəzi olan Ams- terdamda ilk qəzet çap olunur. 1618 1620 1624 1634 Avropada otuzillik müharibə başlanır. lk çap qəzetləri ka- toliklərlə protestantların dö- yüşləri barədə xə- bərlərlə dolur. ngiltərənin ilk qəzeti Amster- damda dekabrın 2-də çıxır. Həmin ilin əvvəllərində Amsterdamda ilk fransız qəzeti çıxır. Otuzillik mühari- bədə protestant- ların tərəfində vuruşan alman muzdlusu Ernst Mansfeld ngiltərə qəzetlərində “mediaulduza” çevrilir. O, 1624- cü ildə ngiltərədə olarkən insanlar küçələrdə onun ar- xasınca düşürdülər. “Qəzet de Frans” Qalileyin “Günəş kainatın mər- kəzidir” ideyasına qarşı başlanmış məhkəmə işindən hesabat verir. Müxbirlərin rəğbəti Qalileyin “absurd və səhv” ideyalarının deyil, inkvizisiyanın tə- rəfində olur. 1644 1645 1649 1650 Con Milton ngiltə- rədə vətəndaş müha- ribəsi zamanı mət- buat azadlığını müdafiə edən “Areopagitika” pam- fletini dərc edir. Amsterdamda 8 həftəlik və bir neçə iki həftədən bir çıxan qəzet dərc edilirdi. I Karl edam edilir. Qəzetlər bu hadisəni xəbərləyir. ngiltərədə Oks- fordda ilk qəhvə- xana açılır. Burada insanlar xəbərləri bölüşürlər. 1650 1655 1655 1670 Bizə məlum olan ilk həftəlik qəzet Leypsiqdə çıxır. Oliver Kromvel ngiltərədə qəzet- lər üzərində nəza- rəti bərpa edir. Fransada həftəlik ilk elmi dövri mətbu orqan çıxmağa başlayır. lk dəfə ngiltərədə məktubda “news- paper” termini işlədilir. 1690 1702 1702 1704 Bencamin Harris ilk Amerika qəzetini nəşr edir. Massa- çusets koloniyasının qubernatoru ilk saydan sonra qəzeti bağlayır. ngiltərədə ilk gündəlik qəzet çıxmağa başlayır. III Vilyam 1702-ci il martın 8-də vəfat edir. Onun ölüm xəbəri Londona 8 saata yayılır. Kralın ölümü onun amerikalı təbəələri- nə mayın 17-də çatır. kinci Amerika qə- zeti Bostonda nəşr olunur. 1712 1729 1735 1765 ngiltərədə qəzetlərə möhür vergisi tətbiq edilir. Bununla qəzetin qiyməti baha- lanır. Məqsəd qəzeti kasıb siniflərdən uzaq saxlamaq idi. Bencamin Franklin Pensil- vaniya qəzetinə rəhbərlik edir, onu gözəl tərtibatlı, məz- munlu, canlı, gə- lirli bir qəzetə çe- virir. Məhkəmə qiyama çağırışda təqsirlən- dirilən “Nyu York Viikli Cornel”in redaktoru Con Pe- ter Zingerin günahsız olması barədə qərar qəbul edir. Bu mətbuat azadlığı üçün qə- ləbə idi. Amerika mətbuatı Möhür Aktına qarşı çıxır. Bu akt qəzetin dərc edildiyi hər səhifə üçün vergi nəzərdə tuturdu. Britaniya parlamenti geri çə- kilir və aktı ləğv edir. 1773 1777 1783 1783 Boston çay dəsgahı Boston qəzetinin baş redaktorunun evində planlaşdırılır. Fransada ilk gün- dəlik qəzet çıxır. Reportyorlara Bri- taniya parlamen- tindən qeydlər götürməyə icazə verilir. Amerikada ilk gündəlik qəzet çıxır. 1788 1789 1789 1790 Mətbuata ciddi nəza- rət üzündən Parisdə yalnız 4 qəzet çıxır. ABŞ Konstitusi- yasına ilk 10 dü- zəlişdən birincisində de- yilir ki, “Konqres söz və mətbuat azadlığını azal- dan heç bir qanun qəbul edə bilməz”. Fransada nsan Hüquqları Bəyan- naməsi “düşüncələrin və fikirlərin çatdırıl- ması” azadlığını insan hüquqları içərisində ən qiy- mətlisi kimi səciy- yələndirir. Köhnə rejimin məhvi Fransada qəzetlərin artmasına gətirib çıxarır. Onların sa- yı 335-ə çatır. 1792 1799 1814 1825 Fransa inqilabı öl- kənin yeni azad və tərəfli mətbuatı ilə birlikdə çökür. Paris Kommunası Royalist jurnalların redaktorlarının həbsi barədə fərman verir. Fransada Napo- leonun yeni konstitusi- yasından sonra Parisdə ciddi nə- zarət altında sax- lanılan 4 qəzet çıxır. Buxar mühərrikin- dən ilk dəfə Lon- donda “Tayms”ın nəşrində istifadə olunur. Bununla da bir saatda 250 vərəq deyil, 1100 vərəq çap edilir. Birləşmiş Ştatlar dünyada adamba- şına düşən qəzetlə- rin sayına görə bi- rinci yeri tutur. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|