Aynur Bəşirli Aynur K
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ZAHLI SÖZLÜK T ƏL ƏB ƏL ƏR Ə
- b.e. ə. 100 000 ≈ b.e. ə. 8000 ≈ b.e. ə.3500 ≈ b.e. ə.3100
- b.e. ə.1500 ≈ b.e. ə. 750 ≈ b.e. ə. 450 ≈ b.e. ə. 443
Yazını necə yazmalı Araşdırma jurnalistikasında çətinliklər Çalışmalar Ə dəbiyyat ZAHLI SÖZLÜK TƏLƏBƏLƏRƏ Yəqin, çoxunuzun uşaq vaxtı xoşlamadığı qınaqlardan biri yaşıdlarınızın sizə məzəmmətlə, təkrar-təkrar “xəbərçi, xəbərçi” deməsi olub. Xəbərçi, yəni ondan-buna, bundan-ona söz aparıb-gətirən. Bir sözlə, etibarsız. Və yəqin ki, özünüzə sənət seçmək məqamı gələndə, jurnalist olacağınıza qərar verəndə çox yaxşı anlayırdınız ki, bununla peşəkar xəbərçiliyi seçirsiniz. Daha doğrusu, bu işin peşəkarı olmaq istəyirsiniz. Peşəkar xəbərçilik isə dəqiqlik, dolğunluq, bitkinlik, bir sözlə, etibarlılıq deməkdir... Bəs xəbərçi etibarsızlıqdan etibarlılığa qədər yolu necə qət etdi? Düz 16 il əvvəl Azərbaycan teleməkanında ilk dəfə ANS-in “Xəbərçi”si efirə çıxanda bu, birmənalı qarşılanmadı. Səbəb dilimizdəki “xəbərçi” sözünün neqativ məna yükü idi. Heç kəsin xəbərlə işi yox idi, amma xəbərçi ilə vardı. Kökü ərəb dilindən gələn “xəbər”in milli jurnalistika tarixində öz tarixçəsi var idi: “Tatar xəbərləri”ni (1832), “Qafqazın bu tərəfinin əxbarı”nı (1845), Həsən bəyin “Əkinçi”sinin “Təzə xəbərləri”ni və “Elmi xəbərləri”ni (1875-77), “Təzə xəbər”i (1912), “Son xəbər”i (1915), hətta bolşevik inqilabı illərində müxtəlif konfrans, komissarlıq və revkomların əxbarlarını, bir də Sovet dönəminin “Müxbir” jurnalını xatırlayaq. “Xəbərçi” isə təzə versiya idi. Onun qaynağı ərəbdən deyil, jurnalistika fakültəsində hələ 1987-ci ildə başlanmış bir ideyadan doğmuşdu. O zaman tələbə-aparıcılar özlərini məhz “çuğulçu-xəbərçi” kimi təqdim etmiş, bununla da xəbərlərə gəncliyin gətirə biləcəyi bir ruhu, təravəti gətirmək istəmişdilər. “Xəbərçi”nin də amacı aydın idi: XƏBƏR vermək. FƏRQL bir xəbər. Məhz FƏRQL XƏBƏR konsepsiyası az keçmiş xəbərçiliyin neqativ məna yükünün itməsinə, əksinə, yeni məna qazanmasına gətirib çıxardı. Demək, məsələ sözdə deyilmiş. Məsələ bizim sözü necə qəbul etməyimizdə, ona hansı mənanı vermək istəyimizdə imiş. Beləliklə, xəbərçilik yeni məna kəsb etdi. Və siz məhz buna görə uşaqlıq assosiasiyalarına məhəl qoymadan, tərəddüd etmədən xəbərçiliyi seçdiniz. Biz də bu kitabın adını tərəddüdsüz “Xəbərçilik” qoyduq. Bu kitab peşəkar xəbərçilik barəsindədir. Bu kitab peşəkar xəbərçilik barəsindədir. Xəbər tarixinin bələdçisi 1 Antropoloqlar dünyanın bizim dövrümüzə gəlib çatmış ibtidai mədəniyyətlərini müqayisə edərkən gözlənilməz bir hadisə ilə rastlaşıblar. Afrikanın ən ucqar, təcrid olunmuş tayfalarından Sakit okeanın ən uzaq adalarına qədər insanlar üçün xəbər anlayışı eyni olub. Onlar hamısı eyni qeybətləri ediblər. Hətta xəbəri yığmaq və ötürmək üçün də tapdıqları ismarışçılar – messencerlər də eyni olub. Tarix və müxtəlif mədəniyyətlər boyu insanlar hər zaman eyni xəbərləri bölüşüblər. M. Stefens ≈ b.e.ə. 100 000 ≈ b.e.ə. 8000 ≈ b.e.ə.3500 ≈ b.e.ə.3100 Homo sapienslə bir- likdə nitq yaranır. Kənd təsərrüfatı və daha sabit cə- miyyətlər yaranır. Yığıncaqlar, sə- yahətlər, qasidlər, carçılar, tüstü siq- nalları və təbil səsləri xəbərin ötürülməsində yardımçı olur. Çinlilərin atı əhli- ləşdirməsi xəbərin yayılma sürətini artırır. Dünyada ən qədim yazı sistemləri – Mesopotamiyada lövhələr, Misirdə heroqliflər yaranır. Söz simvolla çat- dırılır. ≈ b.e.ə.1500 ≈ b.e.ə. 750 ≈ b.e.ə. 450 ≈ b.e.ə. 443 Hanaanda (Fələstin, Suriya və Finikiyanın qədim adı) ilk əlifba yaradılır. Yunanlar Hana- anların əlifbasına saitlər əlavə edə- rək yeni əlifba yaradırlar. Yunan əlifbasının müxtəlif versiya- ları bütün Avro- pada işlənir. Afinalılar ranın Yunanıstana ilk hücumunu dəf edirlər. Deyilənlə- rə görə, Feydippi- des adlı yunan qa- sidi Marafondan Afinaya qaçaraq qələbə xəbərini gə- tirmiş və ölmüşdür. Herodot Yunan- ran müharibələri- ni qələmə almaqla Qərb tarixşü- naslığının ilk əsərini yaradır. 1 Xronologiyanın tərtibində M. Stefensin “A History of News”, S. Tohidinin “Azərbaycan dövri mətbuatı: 1875-1990” kitablarından istifadə edilmişdir. b.e.ə. 334 b.e.ə.323 b.e.ə. 145 b.e.ə.59 Makedoniyalı sgəndər ran üzərində qələbəsin- dən sonra təzə evlənmiş əsgərlərə qışda evə qayıtmağa icazə verir və onlarla Afinaya 300 düşmən dəbilqəsi göndərir. Bu addım qələbə xəbərini yaymaq məqsədi güdə bilərdi. Makedoniyalı sgəndərin ölü- mündən sonra imperiya yalnız 13 il əmin-amanlıq şəraitində yaşayır. Xəbər sisteminin işləməməsi im- periyanın çökmə- sinə səbəb amillər- dən biri kimi qiy- mətləndirilə bilər. Roma imperiyasında Forumun ətrafındakı açıq ha- vadakı görüş ye- rində romalılar hər gün son xəbərləri eşitmək üçün top- laşırdılar. Yuli Sezar Senatda gündəlik baş verən hadisələrin yazıldığı Aktanın Roma Res- publikasının hər bir yerinə çatdırılması barədə əmr verir. 105 445 618 911 Çində kağız ixtira olunur. Bu ixtiranın Avropaya çatması 1000 il çəkir. Vandallar Romanı qəsb edirlər. Roma imperiyasının sü- qutu Avropada ti- carət və ədəbiy- yatın tənəzzülünə gətirib çıxarır. Uzaqdan xəbərlər kəsilir. Tanq sülaləsi Çin imperiyasını yeni- dən bərpa edir. Ti- pao – rəsmi xəbər bülletenləri imperi- ya daxilində elita qrupları arasında mühüm xəbər mənbəyinə çevrilir. Bu dövrdə Çində ixtira edilmiş daş çapından “tipao”nun nüsxə- lərini çoxaltmaqda istifadə edilirdi. Çində “Kinq Pao” (“Paytaxt xəbərləri”) qəzeti çıxır. 960 1160 ≈ 1250 1275 Sanq sülaləsi həm rəsmilərin, həm də savadlıların oxuduğu yeni xəbər bülleten- ləri buraxır. 1279-cu ildə süqutundan bir az əvvəl Sanq süla- ləsi qeyri-hökumət qəzetlərinə senzura tətbiq edir. Tudelalı Ravvin Bencamin spa- niyadan Çinin sərhədlərinə kimi səyahət edir. Onun səyahət hesabatları ilk sə- yahət xəbərləri kimi qiymətləndi- rilə bilər. Şifahi xəbərlər orta əsrlər Avropasında xəbərin ən geniş yayılmış növü idi. Ölüm xəbərləri, fərmanlar, yeni şə- rabın gətirilməsi xəbərini parislilərə carçılar çatdı- rırdılar. Venesiyalı Marko Polo Çin hakimi Kubliya Xanın məhkəməsindən sonra məhbəsdə bir yazıçı ilə eyni kameraya düşür. Marko Polo həmin yazıçıya öz sə- yahətini diktə edir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|