Aynur Bəşirli Aynur K
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Münasib ət bildir ən x əb ərl ər
və “Nə zaman ?” sualları ikinci dərəcəlidir. Çünki bu, slam partiyasının srail Livanda hərbi əməliyyatlara başlayandan bəri keçirdiyi ilk piket deyil. Amma piketin srail səfirliyi qarşısında keçirilməsinə cəhd edilməsi isə təzədir, elə buna görə də lidin vurğusu onun üzərinə düşməlidir. Nə zaman? sti xəbərin lidində zaman elementinin göstərilməsinə münasibət ikilidir. Bəzi redaktorlar bunun vacib olduğunu bildirir: xəbər zamansız ola bilməz. Bəzi redaktorların fikrincə isə, isti xəbər öz-özlüyündə isti-isti baş vermiş olayı xəbərlədiyindən liddə zamanın göstərilməsi önəmli deyil. Çünki oxucu onsuz da bilir ki, söhbət təzə xəbərdən gedir. Aşağıdakı misallarla bu mövqelərə aydınlıq gətirək: “ yulun 13-də Səhiyyə Nazirliyində keçirilmiş kollegiya iclasında Q ÇS üzrə Respublika Mərkəzinin fəaliyyəti müzakirə olunub. Bu barədə iyulun 14-də nazirliyin yaydığı məlumatda deyilir” (“Trend”, “Günay” qəzeti, 15 iyul 2006-cı il) lidində zaman iki dəfə qeyd olunsa da, o, olayın önəmini nə azaldır, nə da artırır. Əslində, bu xəbərin lidində Səhiyyə Nazirliyinin kollegiya iclasında Q ÇS üzrə Respublika Mərkəzinin fəaliyyətinin Niyə müzakirə olunması açıqlanmalı idi. “ABŞ-ın Konnektikut ştatında Demokrat Partiyasından senator postuna namizədlərin müəyyənləşməsi üçün keçirilən ilkin seçkilər başa çatıb. APA- nın yaydığı məlumata görə, ermənipərəst senator, milliyyətcə yəhudi olan Cozef Liberman praymeriz seçkilərində məğlub olub”, “Hindistanın Şimali Kerala ştatının hökuməti Coke, Persi, Sprite və Coca-Cola Co. and PersiCo Inc. şirkətlərinin istehsal etdiyi içkilərin satışına qadağa qoyub. Bu barədə ş tat administrasiyasının nümayəndəsi xəbər verib” lidlərində zaman göstərilmir. Birinci liddə önəmli olan C. Libermanın məğlubiyyəti, ikincidə isə məşhur şirkətlərin məhsullarının satışına qoyulan qadağadır. Demək, zaman elementinin yerini lidin məzmunu müəyyənləşdirir. Aşağıdakı misalda olduğu kimi: Bu gün saat 13:20-də metronun “Bakı Soveti stansiyasında partlayış olub. Bu xəbərdə qaynar xəbərin məzmunu hadisənin baş vermə zamanını saatına qədər lidə çıxarılmasını tələb edir. Zaman elementi daha çox qaynar xəbərlərdə vurğulanır. Niyə? “Kim ?” və “Nə ?” suallarının cavabı oxucuya bir söz deməyəndə “Niyə ?” sualına keçmək lazımdır. “Trend” agentliyinin bu xəbərində olduğu kimi: “Geydelberq Akademiyası Karlsruye Universitetinin alimləri Briqit Müller və Mark Tunqay Bakıdadır. Milli Elmlər Akademiyasının Yer haqqında Elmlər Şöbəsi xəbər verir ki, səfərin məqsədi tektonik fəallığı öyrənməkdir. Araşdırmalar 2005-ci ildə Milli Elmlər Akademiyasının Geologiya nstitutu ilə Karlsruye Universiteti arasında imzalanmış “Dünya gərginliyinin xəritəsi” layihəsi çərçivəsində aparılır. 1986-cü ildə alman alimləri dünyanın gərginlik xəritəsini yaratmaq ideyasını irəli sürüb və bu məqsədlə professor Frideman Vensentin rəhbərliyi altında uzunmüddətli beynəlxalq layihənin əsası qoyulub. Azərbaycanın bu layihəyə qoşulmasının məqsədi xəritənin Azərbaycan hissəsini hazırlamaqdır (“Günay” qəzeti, 15 iyul). Birinci cümlə oxucuya heç nə vermir. Çünki oxucu Briqit Müller və Mark Tunqayı tanımır. kinci cümlədən məlum olur ki, alimlər tektonik fəallığı öyrənmək üçün Bakıya gəliblər. Xəbəri sona qədər oxuduqda səfərin məqsədi daha da aydınlaşır: “Dünya gərginliyinin xəritəsinin” Azərbaycan hissəsini tamamlamaq. Tektonik fəallıq da buna görə öyrənilir. Demək, bu xəbərin lidində “Niyə ?” sualı açıqlanmalıdır: “Dünyanın gərginlik xəritəsi”nin Azərbaycan hissəsini tamamlamaq üçün ölkəmizin tektonik fəallığını öyrənən alman alimləri Briqit Müller və Mark Tunqay Bakıya gəliblər”. Necə? “Necə?” sualının açıqlanması lidin ən maraqlı elementi ola bilər. Bu sualın cavablanması, əsasən, kriminal xəbərlərin lidində yerinə düşür. “Martın doqquzunda səhər saat 10:15 radələrində Lerik rayon sakini Qərənfil Kərimova əri Manaf Qəmbərovla birgə Binə qəsəbəsində yaşayan qardaşı Qail Kərimovun evində olarkən balta ilə onu qətlə yetirib, onun qızı 3 yaşlı Əfsanəni boğub, arvadı Yaquta isə zorla sirkə turşusu içirdib”. “GÜN səhər”, 11 mart 2006. “Necə?” sualına cavab verən lidlər daha çox təsvirə əsaslanır. Onlardan, əsasən, soyuq xəbərlərdə istifadə olunur. Bu lidlərə Qərb jurnalistikasında “Necə? lidlər” deyilir. Yuxarıdakı misallardan bəlli olur ki, lidin bütün suallara cavab verməsi önəmli deyil. Önəmli olan lidin əsas sualını tapmaqdır. Çünki əsas sual xəbərin fokusudur. O müəyyənləşəndə xəbərin fokusu müəyyənləşir. Fokussuz xəbər fokussuz fotoşəkilə bənzəyir: kadrda hər şey var, amma yayğın və dumanlıdır. Diqqəti cəmləmək mümkün deyil. Yaddaş vərəqi: liddə nələrdən qaçmalı • Mürəkkəb xəbərlər. Lidin xəbərini bir sözlə yazmağa çalışın: bəyan etmək – açıqlamaq; qeyd etmək – bildirmək, söyləmək, demək; təxirə salmaq – ertələmək və s. • Münasibət bildirən xəbərlər. “Vurğulamaq”, “israrlamaq” kimi Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|