Aynur Bəşirli Aynur K
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Soyuq x əb ərin ölçül əri Soyuq xəbərlər üçün ümumi olan cəhətlər bunlardır: • Hadis əy ə – isti x əb ər
- Rahatlıq, arxayınlıq.
... 2006-cı il iyun ayının 26-da bir qrup tələbə-jurnalist “Şəhərdə bir gün” mövzusunda yazı yazmaq üçün paytaxta xəbər “ovuna” çıxmışdı. Çox keçmədi ki, onlar asta yerişlərinə haram qatmalı oldular: “Zabitlər evi”nin yerləşdiyi bina yanırdı... Səhəri gün dərsin əsas mövzusu yanğın idi. Tələbələr topladıqları informasiyanı – gördüklərini və soruşub-öyrəndiklərini bölüşürdülər. Dərsin sonunda isti xəbər hazır olanda məlum oldu ki, onlar demək istədiklərinin hamısını deyə bilməyiblər. Samirə israr edirdi ki, liddə iyunun 26-nın Silahlı Qüvvələr günü olması vurğulanmalıdır, çünki yanan “Zabitlər evi”dir. Bu yerdə radə və Aygün deyirdilər ki, yanan təkcə “Zabitlər evi” deyil, ona görə də belə bir qarşılaşdırma mübahisəlidir. ki daşın arasında yanan binanın sakinləri ilə söhbətləşməyə macal tapan Vəfa ilə Əhməd binanın qəsdən yandırıldığını istisna etmirdilər. Amma onların müsahiblərindən heç biri adının çəkilməsinə razılıq verməmişdi. Ruslan və Sevil yanğının səbəblərini araşdırmağı təklif edirdilər. Nəsibə ilə Sevdanı narahat edən başqa bir məsələ idi: əgər yanğın mərkəzdən uzaqda baş versə idi, onu neçə saata söndürmək olardı? Axı yanğınsöndürənlər dəniz suyundan istifadə etmişdilər. Təhminə deyirdi ki, yanğının səbəbi köhnə binanın təhlükəli elektrik xətləridirsə, onda hadisənin təkrarlanma ehtimalı böyükdür. Şəhərdə o qədər köhnə bina var ki... Səbinə, Nailə və Durna oxuculara yardımçı olmaq məqsədilə “Yanğın zamanı nə etməli ?” sualını cavablandırmağı təklif edirdilər. Tələbələr suallara və ehtimal olunan cavablara yer axtarırdılar. Çevrilmiş piramidanın xəbər yükü dolmuşdu. ndi onu “Əlcəyin nağılı”ndakı əlcəyə çevirmək cəhdləri başlanmışdı. “Çevrilmiş piramidanı nə qədər genişləndirmək olar? Genişləndirsək, ondan əsər-əlamət qalarmı?” sualları mübahisəyə səbəb olduğu bir vaxt Xavər incik-incik: “Mənə qulaq asmadınız. Mən yanğından pişiyini xilas edən, onu şala büküb əzizləyən bir qadın gördüm”, - dedi. Xavərin müşahidəsi mübahisəyə son qoydu: “Çevrilmiş piramida yaxşıdır. Amma bizim yazmaq istədiklərimiz və qaldırılan suallar piramidalıq deyil”... Çevrilmiş piramida isti xəbər yazmağın ən effektiv forması olsa da, indiki vəziyyətdə bizim oxucuya demək istədiklərimizi çatdırmaq üçün kifayət deyildi. Belə çıxır ki, biz oxucuya isti xəbər deyil, nəsə fərqli bir xəbər vermək istəyirik. Bu fərqli xəbər nə idi? Bu xəbər yanğınla bağlı olsa da, birbaşa “Zabitlər evi”ndəki yanğın barədə deyildi. Bizi düşündürən məsələləri bir də xatırlayaq: köhnə evlərin elektrik xətlərinin təhlükəsizliyi, yanğınsöndürən maşınların su ilə təchizi, yanğının qəsdən baş verməsi ehtimalı, “yanğın zamanı nə etməli?” sualının cavabı, hətta pişiyini xilas edən qadının kimliyi və sakinlərin sonrakı taleyi. Bu sualları qaldırmaq olardı. Amma oxucuya təkcə sual deyil, həm də cavab lazımdır. Cavabsa vaxt tələb edir. O vaxta qədər yanğın söndürülür, külü qalır. Oxucular yanğını unutsalar da, müxbirlər onlara rahatlıq verməyən sualları unutmurlar. Bu suallar onların hafizələrində közərir. Səbirli və ardıcıl olanlar suallara cavab axtarırlar, mənbələrlə işləyirlər, cəsarətlilər isə daha dərinə – araşdırma jurnalistikasına baş vururlar. Və günlərin birində yanğının tüstüsü çəkilib, külü göyə sovrulanda oxucular sensasiyalı açıqlama, ya araşdırma ilə tanış olurlar. Soyuq xəbərlər belə yaranır. Soyuq xəbər közdən yaranan xəbərdir. Ona nəfəs verən və külə çevrilməyə qoymayanlar jurnalistlərdir. “Soyuq xəbər”, “Feature” ya “Oчерк”? Necə adlandıraq? Qərbdə (ABŞ, Qərbi Avropa) ona “fiçə” (feature) deyirlər, Şərqdə (Rusiya, Mərkəzi və Şərqi Avropa) “oçerk” (очерк), Qərblə Şərqin kəsişdiyi Azərbaycanda isə yaşlı nəsil “oçerk”, cavanlar bəzən “fiçə”, bəzən “soyuq xəbər”, bəzənsə mübahisədən və artıq izahdan qaçmaq üçün heç nə. Kimin qərbli, kimin şərqli, kiminsə Qərblə Şərqin körpüsü olması necə mübahisəlidirsə, nəyin fiçə, nəyin oçerk, nəyinsə də soyuq xəbər adlanması o qədər söz-söhbətlidir. Amma “Qərb” ya “Şərq” adlandırmağımızdan asılı olmayaraq, ABŞ ABŞ-dır, Avropa Avropa, Rusiya Rusiya, Azərbaycan da Azərbaycan. Lap fiçə ilə oçerk kimi. “Feature” “cizgi” sözündəndir, yəni hansısa bir hadisəni sözlə cizgiləmək. “Oчерк”in də kökündə eyni söz durur – “черта”. “Очертить” də sözlə cizgiləməkdir. stər Qərb jurnalistikası olsun, istərsə də Şərq, dəxli yoxdur, istər “fiçə” adlansın, istər “oçerk”, universal jurnalistikada (Rendalı xatırlayın) bu yazıları dəyərləndirən ölçülər eynidir. Biz sizinlə bu ölçüləri öyrənəcəyik və fiçə - oçerk terminoloji qarmaqarışıqlığına son qoymaq üçün daha neytral olan “soft news”, yəni “soyuq xəbər” terminini işlədəcəyik. Soyuq xəbərin ölçüləri Soyuq xəbərlər üçün ümumi olan cəhətlər bunlardır: • Hadisəyə – isti xəbərə qayıdış. Soyuq xəbər isti xəbərdən doğan yazıdır. sti xəbər yazılsa da, bizi nə isə, məs. cavabsız qalan suallar, geriyə dönməyə vadar edir. • Rahatlıq, arxayınlıq. Soyuq xəbər tələsik yazılmır. Könüllü geri qayıtdığımız üçün bizi tələsdirən də yoxdur. Amma “yoxa çıxdığımız” üçün bizi tənbeh edən tapıla bilər. Elə buna görə də qayıdışımızı əsaslandırmalıyıq. Əliboş dönməməliyik. Əlidolu qayıtmaq azdır, elə şey gətirməliyik ki, ona ehtiyac olsun. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|