Az ərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İnformasiya texnologiyalari institutu

57 

 

NƏTİCƏ 

 

Ekpress-

informasiyada  şəbəkə  mühitində  paylanmış 

hesablama sisteml

ərinin  yaradılmasında  istifadə  olunan 

texnologiyalar  analiz  olunmuşdur.  Qeyd  edilən  paylanmış 

hesablama sisteml

ərindən elmin bir çox sahələrində  meydana 

çıxan  mürəkkəb məsələlərin həllində  geniş  istifadə  edilməsi 

t

əhlil  edilmişdir.  Müxtəlif texnologiyalar əsasında  yaradılan 

paylanmış  hesablama  sistemlərinin arxitektur-texnoloji 

prinsipl

əri  işlənmişdir.  Bu  texnologiyalar  əsasında  yaradılan 

xidm

ətlərin təhlili  aparılmış  və  paylanmış  hesablama 

sisteml

ərində  bulud  texnologiyaları  əsasında  həlli nəzərdə 

tutulan mür

əkkəb məsələlərin tədqiqi öz əksini tapmışdır. Bulud 

t

exnologiyalarından  elmin  bir  çox  sahələrində, o cümlədən  

böyük v

ə mürəkkəb məsələlərin həllində geniş istifadə olunur. 

Son dövrl

ərdə  şirkətlər və  çoxsaylı  istifadəçilər elektron 

hökum

ət xidmətlərindən  geniş  istifadə  edirlər. Bu isə  elektron 

hökum

ətin müasir texnologiyalar əsasında  davamlı  inkişafını 

t

ələb edir. Digər tərəfdən təşkilatların  istər  şəbəkə 

infrastrukturunu  genişləndirmək üçün istifadə  etdiyi kompüter 

v

ə  şəbəkə  avadanlıqlarının  qiymətləri  istərsə  də,  bu strukturu 

işçi  vəziyyətdə  saxlamaq üçün sərf etdiyi  xərclərin məbləği 

daimi  artmaqdadır. Bununla əlaqədər  böyük  şirkətlər mövcud 

resurslardan istifad

ə  edərək xərcləri  azaltmaq  üçün  geniş 

t

ədqiqat  işləri  aparır  və  bu tədqiqatlarda öz tələblərini təmin 

etm

ək üçün yeni həll  yolları  axtarırlar.  Aparılan  tədqiqatların 

analizi göst

ərir  ki,  şəbəkə  resurslarından  maksimum 

faydalanmaq üçün  bulud texno

logiyalarından  istifadə  etmək 

lazımdır.  Bu  texnologiya  şəbəkə  resurslarından  və  internet 

xidm

ətlərindən səmərəli istifadə edilməsinə təminat verir.  

    Elektron hökum

ət sistemində elektron xidmətlərin sayının 

sür

ətlə  artması,  dövlət strukturları  arasında  məlumat 

mübadil

əsinin  genişlənməsinə  və  mürəkkəbliyinə  gətirib 

çıxarır.  Düzgün  seçilmiş  elektron  hökumət modeli ölkənin 

iqtisadi v

ə  ictimai-siyasi  inkişafına,  həyat səviyyəsinin 

---

58 

 

yüks

əldilməsinə  və  demokratiyanın  inkişafına  böyük  təsir 

göst

ərir. 

Qeyd etm

ək lazımdır ki, elektron hökumət sisteminin düzgün 

idar

ə  edilməsini və  istifadəçiləri keyfiyyətli xidmətlə  təmin 

etm

ək üçün bulud xidmətinin  imkanlarından  istifadə  olunması 

mühüm 

əhəmiyyət kəsb edir. Buraya xərclərin  azaldılması, 

xidm

ətlərin inteqrasiyası  imkanları  aid  edilə  bilər. Elektron 

hökum

ət sistemində bulud xidmətləri yeni olduğuna görə onun 

üstün v

ə  zəif cəhətlərini  aşkar  etmək  üçün  bu  texnologiyanın 

dövl

ət  əhəmiyyətli  məlumatlarının  qorunması  sahəsində 

istifad

əsi və inkişaf etdirilməsi zəruridir. 

Dövl

ət idarələri və  təşkilatlarına  məxsus verilənlərin emal 

m

ərkəzlərinin  müxtəlif platformalar üzərində  qurulması, 

çoxsaylı  əməliyyat sistemlərindən istifadə  üçün mühəndis və 

proqramçı qruplarına ehtiyac olması və bu avadanlıqların daimi 

işçi  vəziyyətdə  saxlanmasına  qoyulan tələblər  böyük maliyyə

 

x

ərclərinin yaranmasına səbəb olur. Eyni zamanda verilənlərin 

emal m

ərkəzlərinin müxtəlif platformalardan və  əməliyyat 

sisteml

ərindən istifadə  etməsi  onların  bir-birinə  inteqrasiya 

olunmasını  çətinləşdirir. Qeyd olunan problemlərin aradan 

qaldırılması  və  istifadəçilərə  daha keyfiyyətli xidmətin təklif 

edilm

əsi üçün bulud texnologiyalardan geniş istifadə olunur. 

 Hal-

hazırda  İKT-nin  inkişaf  səviyyəsi informasiya 

sisteml

ərinin və  böyük  informasiya  resurslarının,  xüsusən 

paylanmış  informasiya  sistemləri və  resurslarının  yaradılması, 

saxlanılması, idarə olunması və operativ istifadəsi məsələlərinin 

h

əllində  köklü dəyişikliklər etməyə  şərait  yaratmışdır.  Lakin 

m

əlumdur ki, müxtəlif  coğrafi  məkanlarda yerləşmiş,  elmi 

işlərlə  məşğul  olan  təşkilatlarda  bu  istiqamətdə  aparılan  işlər 

sistemli,  ardıcıl  həyata keçirilmir və  günün tələblərinə  cavab 

vermir. Ona gör

ə də bu gün “E-hökumət” tərkibində “Elektron 

elm” proqramının işlənməsi alimlərimiz qarşısında duran aktual 

m

əsələlərdəndir. Bu məqsədlə  “Elektron elm” lahiyəsinin 

yaradılması  ilə  bağlı  meydana  çıxan  məsələlərin  həllində 

bulud texnologiyalarından geniş istifadə olunur.  

---

59 

 

Öt

ən  əsrin  ortalarında  mövcud  texnoloji imkanlara nəzər 

salsaq elektron kitabxanalarda infor

masiya  saxlayıcısı  kimi 

floppi diskl

ərdən geniş istifadə olunurdu, bu isə, böyük həcmli 

m

əlumatların arxivləşdirilməsinə imkan vermirdi. Son dövrlərə 

n

əzər salsaq görürük ki, bir çox sənədlər və  məlumatlar  

r

əqəmsallaşdırılaraq  “bulud”larda  saxlanılır. Hal-hazırda 

elektron kitabxanaların fondunun formalaşmasında və həmçinin 

xidm

ətlərin təşkil edilməsində bulud texnologiyalarından geniş 

istifad

ə olunur. Burada bulud texnologiyaları əsasında yaradılan 

informasiya sistemi vasit

əsilə  klasterləşdirilmiş  informasiya 

arxivl

əşdirilir və fərqli əməliyyatlar üçün istifadə edilə bilir.  

N

əzərə  alsaq ki,  hər bir qurum və  təhsil müəssisələrinin 

özün

ə  məxsus  elektron kitabxana mərkəzinin  olması,  həmin 

veril

ənlərin və  məlumat  bazalarının  saxlanması  üçün  data 

m

ərkəzlərin olmasına zərurəti yaradır və böyük maliyyə xərcləri  

t

ələb edir. Onda qeyd edilən maliyyə xərclərini azaltmaq üçün 

qurum v

ə  təhsil müəssisələrinə  məxsus  olan  çoxsaylı  elektron 

kitabxana m

ərkəzlərinin bulud texnologiyalar əsasında 

yaradılan  vahid  Data  Mərkəzlərdə  cəmlənməsi daha məqsədə 

uyğun olardı. 

Bel

əliklə, bulud texnologiyalarından istifadə etməklə böyük 

hesablama v

ə  yaddaş  resursları  tələb edən mürəkkəb 

m

əsələlərin həlli  üçün  yaradılan  paylanmış  hesablama 

sisteml

əri məsrəf xərclərinin  azalmasına,  resursların  optimal 

paylanmasına  və  istifadəçilərə  keyfiyyətli xidmətin 

göst

ərilməsinə imkan yaradır.  

 

 

---