Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-da gender m əsələləri 273
- ABŞ-da yəhudi miqrasiyasının gender aspektləri.
- Ki̇fayət Ağayeva 274
- ABŞ-da gender m əsələləri 275
ABŞ-da gender m əsələləri 273 rın demoqrafik göstəriciləri, yəni onların sayının sürətlə artması, islam dininin popyularlaşması bu ölkələrin qarşısında yeni öhdə- liklər qoyur və Qərb ölkələri bunu özləri üçün böyük təhlükə he- sab edirlər. Elə islamafobiyaya səbəb də islamın Qərb dünyasında böyük vüsət almasıdır. Qərbdə, o cümlədən ABŞ-da multikulturalizm qorxusu hansı dinin nümayəndələrin azlıq və ya çoxluq təşkil edə bilməsidir, çünki ölkənin köklü elit təbəqəsi əsasən yaşlılardan ibarətdir, əha- li müsəlmanların hesabına artır. Amerika və Avropanın qərar qə- buletmədə cəmiyyətin üst təbəqələrində təmsil olunan nümayən- dələrin əksəriyyəti islam dinini öz cəmiyyətləri üçün ən qorxu- lu kabus hesab edirlər. Bu səpkidə ən çox həyəcan siqnalı çalan xristian din xadimləridir. Bəzi din və siyasi xadimlər Amerika və Avropa dövlətlərinin gələcəyi haqqında pessimist proqnozlar ve- rirlər və qeyd edirlər ki, 2026-cı ildə Qərb dövlətlərində əvvəllər əhalinin əksəriyyətini təşkil edən xristianların sayı azalacaq, əvə- zində müsəlmanların sayı artacaq və ümumiyyətlə, Fransa kimi bəzi dövlətlər müsəlman ölkələri olacaqlar. ABŞ-da yəhudi miqrasiyasının gender aspektləri. Ame- rika tədqiqatçılarının əksəriyyətinin fikrincə, ölkə cəmiyyətinin formalaşmasına və Amerika iqtisadiyyatının inkişafına böyük töhfələri olan miqrantlar yəhudilərdir. Yahudilərın Amerikaya gə- lişinin tarixi çox qədim olsa da, onlar bu torpağa kütləvi şəkildə çox sonralar (XIX əsrin sonları) köç etməyə başladılar, ABŞ-ın dövlət müstəqilliyinin ilkin illərində yəhudilərin azsaylı olmaları- na rəğmən, sonralar bu ölkədə onlar aparıcı millətə çevrilə bilmış- dilər. O dövrdə yəhudilər əsasən Almaniyadan gəlirdilər. Onların Amerikaya miqrant kimi gəlişlərinin ilk illərində yerli xalqlarda onlara qarşı heç bir antipatiya olmasa da, onların sayı artıqdan sonra əhalidə onlara qarşı antisemitizm əhvali-ruhiyyəsi baş qal- dırdı. Yəhudiləri digər miqrantlardan fərqləndirən cəhət ondan ibarət idi ki, Amerikaya yəhudilərin təkcə kişiləri deyil, çox vaxt bütün ailələri miqrasiya edirdilər. Onların ailələrində hər iki vali- Ki̇fayət Ağayeva 274 deyn ödənişli işlərdə çalışırdı, çünki yəhudilər ailələrini iqtisadi cəhətdən normal təmin etmək istəyirdilər. Qadınların tarixi təcrübəsinin fərqləndirici xüsusiyyətlərini tədqiq edəndə onlara təkcə ailə daxilində deyil, həmçinin işdə və cəmiyyətdə də nəzər salmaq vacibdir. Genderin tarixi sinfi və etnik amillərdən çox asılıdır. Analitik kateqoriya kimi müəyyən edilən, sosial və mədəni konstruksiyaya malik olan genderi yeni- dən öyrənib təyin etmək lazımdır, çünki bu vaxta qədər olan ta- rixdə əhalinin ən azı tam yarısının təşkil edən qadınların təcrübə- sindən ya heç bəhs edilməmişdir, ya da çox səthi bəhs edilmişdir. “Gender cinslərarası fərqlərin əsasında yaranan sosial əlaqələrin əsas elementidir və gender güc əlaqələrini ifadə edən əsas vasitə- dir ” (Joan Wallach Scott, 1989). Gender, sinif, sosial və dini-etnik mədəniyyət amillərinin tə- siri əsasında formalaşan miqrant yəhudi qadın Amerika cəmiyyə- tinin siyasi, iqtisadi, mədəni, dini həyatında fəal iştirak etmişdir. Yəhudi kişilərlə eyni mirası, eyni yaşayış yerini, eyni dəyərlə- ri və hətta eyni qurumları paylaşmağı bacaran yəhudi qadını özünəməxsus mədəniyyətini yaratdı və yəhudi kişinin yaratdığı səliqəli icmadan daha fərqli icma qura bildi. Yəhudi icmanın qay- dalarından kənara çıxmadan, yəhudi qadınlar icma daxilində öz yerlərini təyin etdilər və öz etnik mənşələrini unutmayaraq, oz gender, sinfi xüsusiyyətlərini əllərində əsas tutaraq, Amerikanın bəxş etdiyi dəyərlərdən faydalanaraq, xüsusi bir mədəniyyət for- malaşdıra bildilər. Miqrant yəhudi qadınlar digər miqrant qadın- lardan bir çox fərqli keyfiyyətlərə malik olsalar da, onların təc- rübəsində yəhudilik hər zaman əsas element hesab olunmuş və yəhudi qadınların genderləri fərqli xüsusiyyətləri ilə hər zaman seçilmişdir. Miqrant yəhudi qadınların mədəni kökləri Yaxın Avropa yə- hudi mədəniyyətinə gedib çıxır və bu mədəniyyətdə, xüsusilə də dini aləmdə qadın və kişilərin rolu kifayət qədər fərqlidir. İcti- mai-dini sferada bütün nüfuzlu mövqelər kişilər üçün nəzərdə tu- ABŞ-da gender m əsələləri 275 tulur və hələ uşaq vaxtlarından oğlanlara sinoqoq və icmada öz “düzgün” yerlərini seçmək fikri aşılanırdı. Qızlara da az-çox qey- ri-formal təhsil verilirdi, onlar həmçinin analarından ailəyə qayğı və onun saxlanılması ilə əlaqəli bütün vərdişləri öyrənirdilər. Qeyd etdiyimiz kimi, yəhudilərin Amerikaya miqrasiyası- nın tarıxı qədim olsa da, onların Amerikaya kütləvi şəkildə axını əsasən 1820-1924-cü illər arası baş vermişdir. XIX əsrin əvvəllə- rində mövcud olan iqtisadi, sosial və siyasi çətinliklər, sənayeləş- mə, urbanizasiya milyonlarla avropalı yəhudini əsrlərlə yaşadıqla- rı torpaqdan “Qızıl Torpağa” - Amerikaya üz tutmağa vadar etdi. XIX əsrin birinci yarısında, yəhudi miqrantlar əsasən, Mərkəzi Avropadan gəlirdilər. Yəhudilərin çoxu Nyu-York, Filadelfiya və Baltimor şəhərlərinə köç edirdilər, alman dilli yəhudi qruplar isə Sinsinnati, Albani, Klivlend, Luisvill, Minnepolis, Sent-Luis, Nyu Orlans, San-Fransisko və Amerika Birləşmiş Ştatlarının digər şəhərlərində məskunlaşırdılar. Digər miqrantlardan fərqli olaraq, yəhudilərin əksəriyyəti elə ilk gündən ABŞ-a öz ailələri ilə birlikdə gəlirdilər. 1886-cı ildən 1914-cü ilə qədər ABŞ-a gələn miqrantla- rın 44 %-i qadın idi. Bu illərdə iki milyondan çox yəhudi Rusiya, Ruminiya və Avstriya-Macarıstandan gəlmişdi. Yəhudi miqrantlar Amerika ailələri ilə çox tez qaynayıb qarışırdı, çünki avropalaş- mış yəhudi mədəniyyəti ilə Amerika dəyərləri normal bir şəkildə sintez oluna bilirdi. Yəhudi miqrant qadınlar sanki bütün miqrant qadınların universal xüsusiyyətlərini özlərində cəmləşdirməyi ba- carmışdılar. Amerikaya gələndə onlar artıq kapitalist iqtisadiyyatı- nın şəhər həyatı təcrübəsini mənimsəmışdilər. Amerika sahillərinə köç edən digər kənd mənşəli köçkünlərdən fərqli olaraq, yəhu- dilərin böyük əksəriyyəti şəhər kökənlü idilər. Qadınlar kişilərlə çiyin-çiyinə işləyirdi, ailələr kiçik ticarətlə, məsələn, ayaqqabı tikmə, geyim və digər sahələrdə bizneslə məşğul olurdular və qa- dınlar bazarda hazır məhsul satmaqla ailələrini iqtisadi cəhətdən dəstəkləyirdilər. Düzdür, yəhudi ailələrin əksəriyyəti Amerikaya ailələri ilə birlikdə köçmüşdülər, lakin ailəsiz köçən kişilər də var Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|