Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
29 postunun komandanı Jauberin qorunması üçün kürd cangüdənlər görəvləndirmişdi. Bu da Xoyda rahatsızlıq yaratmağa başladı. Bu üzdən də Xoyun darvazaları Jauberi gətirən karvana qarşı qapandı. Ancaq müsafırin, bəklədikləri fransız olduğunu duyunca durum dəyişdi. Jauber, Bonopartın öz əli ilə Fətəli Şaha yazdığı məktubu Tehrana gətirməkdə idi. Jauber türkcənin Anadolu və Azərbaycan ağızları ilə rahat danışa bilirdi. Bu ləhcələrdən başqa fars dilində də çətinlik çəkmədən özünü ifadə edə bilirdi. Xoy hakimi Jauberin Abbas Mirzə ilə görüşməsini təklif etdi. Jauber də şöhrətı bütün Şərqi dolaşan bu şahzadə ilə həmən görüşmək istədiyini bildirdi. Jauber Abbas Mirzənin ruh halları və ordusunun durumu barədə mərkəzə bilgi verməklə mükəlləf idi. Onlar bərabərcə Mərəndə tərəf yola düşdülər. Mərənddə dincəlmək üçün qısa sürə bulunan Jauber bu kiçik şəhərdə əcaib olaylarla rastlandı. Gənc adamlar əzbərdən şeir oxuyur və Batı haqqında Jauberden maraqlı sorular sorurdular. Jauber də onların bu davranışından xoşlanır və Mərənd hakimindən xahiş edirdi ki, insanların ona yaxınlaşmasını əngəlləməsin. Çünkü XIX əsrdə Jauber Qacariyyə coğrafiyasının insanlarını və sosial psikolojisini tanımaq üçün gələn ilk rəsmi dövlət adamı idi. Bu üzdən də toplumun bütün davranışlarını, məşğuliyyətlərini gözləmləyərək hərtərəfli bilgilərlə Fransaya dönmək istəyirdi. Jauber bir neçə gündən sonra Mərənddən Təbrizə tərəf yola düşdü. Daha öncə Con Molkolmu müsafir edən Əhməd Xan Bəylərbəyi bu dəfə də çox böyük bir hörmətlə Jauberi qarşıladı. Jauber xatirələrində Təbrizin süfrə və yemək kültürü qarşısında heyrətləndiyini bir neçə dəfə israrla vurğulamaqdadır. Jauber xatirələrində Bəylərbəyinin yardımçısı Təbrizli Fətəli Xan barədə bu sözləri yazır: “Fətəli Xan o qədər açıqgörüşlü, geniş düşüncəli idi ki, onun Avropada təhsil aldığını sanmışdım.” 17 Jauber Abbas Mirzə ilə görüşmədiyi ana qədər bütün bunların Abbas Mirzənin yaratdığı nisbətən demokratik ortamın məhsulu olduğunu anlaya bilmirdi. Təbrizdə bir neçə gün istirahət edən Jauber bu şəhərdən ona qatılan bələdçisi ilə Ərdəbilə tərəf yola düşdü. Jauber bütün yol boyunca mövcud olan sabitliyin və istiqrarın səbəbini bələdçidən sorurdu. Bələdçi isə əskidən bu istiqrarın olmadığını və bütün bunların hamısı Şahzadənin iqtidarı sayəsində sağlanmışdır deyə cavab verirdi. Jauber yol boyunca bəzən tarlada çalışan bir kəndli ilə danışır və ondan Abbas Mirzə haqqında sorular sorurdu. Cavablar isə bir-birinə bənzəyirdi: “Tanrı onun ömrünü uzun etsin, kölgəsini başımızın üstündən əskik eləməsin, o olmasaydı Azərbaycanda gördüyünüz bu arxayınlıq olmazdı”. Müsafir adam eyni zamanda Şahzadənin qardaşı Məhəmmədəli Mirzənin (Dövlətşahi) sərt şəkildə Abbas Mirzəni qısqanması haqda da bilgilər əldə edirdi. *** 17 Amadee Jauber “Persiya səfəri”. 30 Keçmişdə Abbas Mirzənin öyrətməni və indi isə vəziri olan Böyük Mirzə adı ilə bilinən İsa Fərahani Ərdəbildə özü üçün yaxşı bir iqamətgah təsis etmişdi. Jauber onun evində müsafır oldu və çox xoş qarşılandı. Bir gün keçdikdən sonra xəbər gəldi ki, Şahzadə Jauberi qəbul etmək üçün hazırdı. O zaman 21 yaşında olan Abbas Mirzə yaraşıqlı paltar geyinməkdən zövq alırdı. Özəlliklə də yabançılarla görüşərkən ən sevdiyi paltarını geyinərdi. Jauber onu Xorasan xalısının üstündə oturmuş və əynində çox yaraşıqlı geyim varkən görmüş oldu. Qılıncının qınındakı zinətlər par-par parıldayırdı. Qonağı çox böyük hörmətlə qarşılayan Abbas Mirzə Jauberlə türk dilində danışmağa, tanışmağa başladı. Abbas Mirzə bütün Qacarlara xas olan bir məharətlə türk dilində fikirlərini daha rahat anlada bilirdi. Türk dilində gözəl bir səliqə ilə danışmaq bütün Qacarlara məxsus bir özəllik idi. Şərqlilərin məhrum olduğu dinləmə, qulaqasma qabiliyyətinin tərsinə olaraq Abbas Mirzədə çox böyük qulaqasma yetənəyi var idi. Avropa ilə ilgili sorduğu sorulara geniş cavablar istəyir və diqqətlə bu rəsmi müsafiri dinləyirdi. Danışma əsnasında Jauber, Abbas Mirzəni İrəvandakı qələbəsindən dolayı təbrik edərkən, Şahzadə sevinmək yerinə bir az kədərli göründü. Abbas Mirzə bu susqunluqdan və dalğınlıqdan sonra ürəyini bu yabancıya açmağa başladı ki, Azərbaycan ordusunu bütün fədakarlıqlarına rəğmən rusların texnoloji üstünlüyü amansızca mənim ordumu darmadağın edir. Bundan dolayı da qəlbini və ruhunu dərin bir kədərin sardığını etiraf etdi. Abbas Mirzə çox acı çəkərək bu sözləri söylədi: “Hansı şəhəri almışam? Utancımdan ordumun üzünə baxacaq halım yox. Hansı intiqamı almışam? Hələ rus ordusu Azərbaycanın bir çox bölgələrini əlində bulundurmaqdadır. Rus gəmiləri Xəzərdə sərbəstcə cövlan edir. Nədən biz texnoloji istehsal edə bilmirik, bunun səbəbi nədir, ey yabancı, danış. Niyə biz beləyik? Məgər günəş Doğudan doğub və öncə bizim başımızı isitmirmi? O zaman nədən bizim insanların başı çalışmır, nədən? Cavab ver, ey yabançı, bağrım çatlayır. Azərbaycanın bir bölümü və Xəzər dənizi işğal altındadır. Nə etməliyəm ki, biz də Sizin kimi imkanlardan bərxurdar olaq? Fransa ordusunun durumunu bildikdən sonra anladım ki, rus ordusu onun qarşısında acizdir. Ancaq mənim reformlarımı Tehranda əngəlləyirlər. Sizin üstünlüyünüzün və bizim zəifliyimizin səbəbi nədir? Nədən Siz hər an tərəqqi edir, biz isə cəhalət içində donub qalmışıq? Nədən Sizin gələcəklə bağlı planlarınız var, lakin biz isə gələcək haqqında heç düşünmürük? Məgər Tanrı bütün insanlara ağıl verməyibdir? Biz niyə ağlımızdan istifadə edə bilmir, ağlımızı özümüzlə bərabər məzara aparır, məzara gömürük. Danış, yabançı adam, danış. Söylə, mən necə Azərbaycanı bu cəhalət girdabından qurtara bilərəm?” 18 Abbas Mirzənin bu gərgin söhbətini Jauber heyrətlə dinlədi və bu kükrəyən gənc adamın qarşısında, ancaq susub daha sonra danışmağı tərcih etdi. 18 Jauber “Persiya səfəri”. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|