Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
57 dövlətinin Rusiyanın təkliflərinin heç biri ilə razılaşmaması idi. Digər tərəfdən, Abbas Mirzə fürsətdən istifadə edib öz ordusundakı yeni düzən və disiplini düşmənin elçisinə göstərmək istəyirdi. Səfir Təbrizin bir neçə ağaclığında sadə bir törənlə qarşılanmadı. Qırx top, səksən süvari və səkkiz min piyadə ilə qarşılandı. 32 Şahzadə, Təbrizdəki sarayında elçini qəbul etdi. Bu saray Şahzadəyə bağışlanan Təbriz əyanlarından birinə mənsub idi. Şahzadənin bir neçə addım arxasında artıq çox yaşlanmış Qaimməqam görünməkdə idi. Elçi, Şahzadəyə İmperatorun öz dəst-xətti ilə yazılmış məktubu verdi. Heyət, Şahzadəni tərk etdiyində, Abbas Mirzə olduğu yerdə durdu və sadəcə, əlləri ilə vida əlaməti göstərib əl sallayaraq, onları yola saldı. Yermolov heç bir şeyi qaçırmadan diqqətə alırdı. Çünkü o, Moskvaya yazdığı raportlarında “Abbas Mirzə reformlarında başarılı olur və güclənirsə Rusiyaya qarşı savaş açacaq” kimi öngörülərdə bulunmuşdu. Abbas Mirzə Yermolovun gəlişi üçün topların atəş edib və gözlə görünə biləcək bəlli hədəflərin vurulmasını istəmişdi. Özü də topçu olan Yermolov, Abbas Mirzənin topçularının bu qədər dəqiq olduqlarına görə duyduğu şaşqınlığını gizlədə bilmirdi. Dukutezbovun verdiyi bilgilərə görə o zaman Şahzadənin yanında bulunan Hind ordusuna mənsub ingilislər də varmış. O, bu adamların adını bu şəkildə yazmaqdadır: Albay Lindsi, Albay Mekintaş, Minbaşı Hart, Yüzbaşı Vilak * və Doktor Karmək. Rusiya heyəti bunlarla daha yaxın münasibət qurmağa çalışdı. 1814-cü il İngiltərə-Qacariyyə anlaşmasına görə Hindistan ordusuna mənsub albaylar Şahzadənin yanında bulunmalı və təcrübələrini ordunun eyitimi üçün səfərbər etməli idilər. Şahzadə bu albayları daima yanında bulundururdu. Ancaq Vilak həm də bunun ötəsində öz dövlətinə daha başarılı olduğunu, başqa işlərin də öhdəsindən gələ biləcəyini göstərmək istəyirdi. Bu üzdən də Hind ordusundan gəlmiş heyətin geri dönüşü üçün hər tür çaba göstərməkdə idi və sonunda da bu işi başardı. Vilakın Abbas Mirzə ilə yaxşı münasibəti yox idi. Bu illər ərzində Şahzadə Vilak heyətindən Şərq dilləri uzmanı olan Dromond Kəmpil adında bir doktorla dostluq münasibəti qurmuşdu. Eləcə də Ker Porterlə yaxın münasibəti var idi. Ker Porter boş vaxtlarında rəssamlıqla məşğul olurdu. Ker Porter 1820-ci ildə Şahzadənin yanında Təbrizdən Tehrana yolçuluq etmişdi. Uzun yolçuluq onları bir az bir-birinə yaxınlaşdırmışdı. O, öz xatirələrində bu səfərlə ilgili geniş bilgi verməkdədir. Yol boyunca Şahzadə Napoleonun devrilməsindən duyduğu rahatsızlığı etiraf etmişdi. Ker Porter bu yolçuluq əsnasında Şahzadənin bəzi törələrə qarşı duyduğu nifrəti də öyrənmişdi. Özəlliklə Şahzadə bəzi böyük vəzifəli şəxslərin qarşısında heyvan qurban kəsmə törəsinə nifrət edirmiş. Şahzadə vardığı yerlərdə qurban kəsməni yasaqlamasına qarşı, 32 Ker Kurper, “Persia səfəri”, 2-ci cild. * Vilakın qardaşı İngiltərənin nümayəndəsi olaraq Fətəli Şahın yanında bulunmaqda idi. Sonrakı səhifələrdə onun haqqında bilgi veriləcəkdir. 58 yolboyunca ona hədiyyə edilən təmiz bal və bəzi incə qabları böyük zövqlə qəbul edirdi. Ker Porter Şahzadənin Təbrizdəki sarayında Doktor Dulafos adında bir yabançı ilə də tanış olur. Lakin bir çox dünya ölkələrini gəzmiş bu yabançının milliyyəti haqqında bilgi verməməkdədir. Uzun yolçuluqdan dolayı ortaya çıxan yorğunluq yolçuluğun düzənini pozmuşdu. Karvanın çox önündə yürüyən Şahzadənin qadınları bir sürəliyinə başqa yolçularla bərabər yolçuluq etmək zorunda qaldılar. Onlar dörd xanım idi. Gözəl atlar üstündə, zərrin paltarlar geymiş bu qadınların surətləri də örtülmüşdü. Çox qısa sürəliyinə bərabər yürüyən yolçuluqdan sonra təkrar onlar önə varıb və gərəkən məsafəni aldılar. Şahzadə elə bir tutum izləməkdə idi ki, kimsə onun ailəsi haqda intriqa qaynağı olacaq bilgi edinəməsin. Bu səbəbdən də o günə qədər kimsə Ker Porter qədər onun ailəsi haqda bu qədər bilgi edinəməmişdi. Sultaniyyəyə çatdılar. Sultaniyyədə Şahzadə, Ker Porterə bu yer haqda bilgi verdi ki, bu əski şəhər təqribən beş yüz il öncə Xudabəndə adı ilə bilinən Sultan Ulcayto tərəfindən təsis edilmiş, lakin bütün cəhtlərə rəğmən bu şəhər torpağa batmış, yox olmuş və ondan sadəcə, bəsit görüntülər miras qalmışdır. Ker Porterin verdiyi bilgilərdən anlaşılır ki, o zaman Zəngan möhkəm qalalarla çevrələnımş kiçik bir şəhər imiş. Porter, Abbas Mirzənin qardaşlarının ona qarşı olan həsədləri haqda da bilgi verməkdədir. Xəmsə * nin elbayı (varisi) Abbas Mirzənin kiçik qardaşlarından biri olan Abdulla Mirzə idi. Baxmayaraq ki, Abbas Mirzənin vəliəhd olduğunu bilirdi və kural icabı vəliəhd burdan keçərkən onun istiqbalına varmalı idi, lakin Abbas Mirzəni qarşılamasın deyə, Xəmsəni tərk edib, Tehrana getmişdi. Bu da Şahzadəyə qarşı böyük bir həqarət sayılırdı. Abbas Mirzə bu həqarətə etinasız qalmadı. Zənganda bulunduğu müddətcə heç bir hədiyyəni qəbul etmədi və lazım olan şeyləri özü aldırtdı. Ancaq Qəzvində böyük bir istiqbal törəni gerçəkləşdi. Qəzvinin elbayı Əlinağı Mirzə böyük bir törənlə böyük qardaşının istiqbalına vardı. İki qardaşın görüş zamanı bir-birlərinə göstərdikləri ilgi onların qarşılıqlı səmimiyyətlərini ortaya qoymaqda idi. Kərəc, Tehranın qırx ağaclığında və eyni adlı bir çayın kənarında yerləşmişdi. Fətəli Şah səltənətinin ilk illərində burada böyük bir şəhər yapdırmaq istəmişdi. Lakin sonradan bu istəyindən vaz keçmişdi. Bu gün Kərəcdə Qacar dönəminə aid olan əsərlərdən sadəcə, Süleymaniyyə sarayının qalıqları qalmaqdadır. Süleymaniyyəyə çatdıqlarında Abbas Mirzə çox dalğın görünürdü. Ker Porter, Abbas Mirzənin belə əndişəli görünməsinin səbəbini Doktor Dulafusdan sorur. Məlum olur ki, Şahzadənin əndişəli görünməsinə səbəb olan onun özəl həkimi Doktor Kəmpilin ağır xəstə oluşu imiş. Bir neçə Doğu dillərini bilən Doktor Kəmpil ağır xəstələnmiş və ölüm yatağında yatmaqda idi. Doktor Dulafus və Ker Porter Kəmpili yaxından görüb halını bilmək üçün onun ziyarətinə getdilər. * Xəmsə Əraka yaxın kiçik bir əyalət idi. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|