Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
66 öncədən təxmin etmişdi. Lakin heyətə tapşırıq vermişdi ki, görüşməkdə israrlı olsun. Nəhayət, Qafqazın hakimi görüşə izn vermişdi. Abbas Mirzə Rus rəsmilərinin sınıra gəldiyini duyduğunda öz rəsmilərini də Bağır Xanın başçılığı altında görüş üçün görəvləndirdi. Bağır Xan o zaman Azərbaycanda nizam-intizamdan sorumlu olan bir görəv başında idi. Şahzadə ona çox güvənirdi. O da ömrünün sonuna qədər Şahzadənin bu güvənini doğrultdu. Özəlliklə Rus rəsmilərinin can güvənliyinə Abbas Mirzə çox önəm verirdi. Çünkü Abbas Mirzəni sevməyən hər hansı bir xanın təxribatı iki ölkə arasındakı savaşı tezləşdirə bilərdi. Şahzadə onların can güvənlikləri ilə bağlı çox əndişəli idi. Bu səbəbdən özü də müzakirələrin gedəcəyi yerə yaxın olmaq istəyirdi. Şübhə oyandırmasın deyə Qaradağa ova çıxmağı bəhanə edib və müzakirələrin getdiyi Xudafərinə yaxınlaşdı. Müzakirələrdən sonra Rus heyətinə öz hörmətini bildirmək amacı ilə Şahzadə onları şikara dəvət etdi. Abbas Mirzə Qarabağın hakimi General Mədədovu da şikara dəvət etmişdi. Özəl həyatında çox qənaətcil olan Şahzadə yabançı müsafirlərinə çox əliaçıq davranırdı. Abbas Mirzə bütün Rus heyəti üzvlərinə hədiyyələr bağışladı. Rus heyəti Abbas Mirzəni daha güclü sanırdı və onun bu şəkildə barışdan yana olacağına inanmırdılar. Abbas Mirzənin sülh uğrunda Rus qonaqlarına etdiyi bu xidmətlər Tehran tərəfindən yaxşı qarşılanmırdı. Bu müzakirələrdə dirək Tehrandan gəlmiş və müşahidəçilik görəvini yürüdən heyət ən çox Abbas Mirzənin rəqibləri cərgəsindən idi. İntriqa uzmanlarından ibarət olan bu heyət üzvləri Fətəli Şaha şayiə dolu bilgilər göndərdilər. *** Hər il yay gəldiyində Fətəli Şah böyük ailəsi və bir çox saray adamları ilə bərabər Sultaniyyəyə gəlirdi. Artıq iyirmi il idi ki, bu, Sultaniyyəyə gəlmə bir gələnəyə dönüşmüşdü. Abbas Mirzə də hər il Sultaniyyəyə gəlir və atasının dərbarında bir neçə həftə qalırdı. Şahzadə, başqa ordulardan disiplininə və üstünlüyünə görə fərqlənən öz ordusunu Şahın hüzurunda göstəri yapmaq üçün hazırlamışdı. Şahın ordusu ilə Azərbaycan ordusu yan-yana idi, ancaq bir-birinə qarışmırdı. 1825-ci ilin yayında Abbas Mirzə bir çox şeylərin dəyişdiyini hiss etdi. O, atasına anlatmaq istəyirdi ki, Rusiya ilə savaşa girmək bizə məğlubiyyətdən başqa bir şey gətirməyəcək. Lakin Şah ilginç cavablar verirdi. Məsələn, deyirdi ki, “sənin reformun budurmu? Cavanların əyninə fərqli paltar geyindirib, gecə-gündüz onlara idman etdirirsən. Adını da qoymusan islahat! Qərbdəki islahatlar da bu şəkildəmi oluşmuşdur? İnanmıram. Bu islahat ki, bizə bu günə qədər heç bir şey verməmiş, heç bir müşkülümüzü həll etməmişdir.” Şahın zehni, oğlunun gətirdiyi dəlilləri anlamaqdan çox uzaq idi. Şahzadə düşmənlərinin onunla atası arasında oluşdurduqları soyuqluğu aradan qaldıra 67 bilmirdi. Atasını anlada bilsin, yanlış düşünməsini önləyə bilsin deyə rəqib qardaşlarının ordularına silah verirdi, onlara da yardımda bulunurdu. Abbas Mirzə Təbrizə döndüyündə qaçınılmaz bir savaşın eşiyində olduğunu hiss edirdi. Bu üzdən də onun başkəndi və eləcə də Xoydakı savaş üsləri aktivləşməyə başlamışdı. Topların vəziyyətindən tutmuş əsgərlərin özəl durumlarına qədər hər şeyin yoxlanılmasına əmr verdi. Payız gəldiyində isə sınır boyu gəziyə və araşdırmaya, sərhəd qalalarını yoxlamağa çıxdı. Bir daha şikar adı altında hərbi yoxlamasını gizlin saxlaya bildi. Bu yoxlamada böyük oğullarını və çox güvəndiyi bir neçə yaxınını da özü ilə bərabər aparmışdı. Bütün sınır boyunca gəzib yoxlama yaparaq, Osmanlı sərhədinə yaxın olan Arıklı adında yerdə durdular. Abbas Mirzənin oğlu Cahangir Mirzə yarım əsrdən sonra bu xatirəsini qələmə alacaq və günbatan çağı Ağrı dağının zirvəsinə bərabərcə baxıb zövq aldıqlarını anımsatacaqdır. Onlar Ordubadı, Naxçıvanı, Abbasabadı yoxladılar. General Paskeviçin yazdığına görə Abbas Mirzə, Abbasabad qalasını avropalı mühəndislərin təlimatı ilə yaptırmışdı. Şahzadə İrəvanın güneyində yerləşən bu qalanı çox önəmsəyirdi. Qalanın qorunma və içəridə su sistemi də özünü müdafiə edə biləcək şəkildə idi. Şahzadə buradakı saxlunun (ordu biriminin) durumunu yoxlayıb, qalanın komutanı Abdulla Xandan bilgi aldı. Durumdan razı olduğunu bildirdi. Sonra da Sərdarabada keçdi. Sərdarabad İrəvan xanı Hüseyn Xan tərəfindən tikilmiş geniş hasarları, möhkəm divarları ilə səciyyələnirdi. Bu hasarlar içindəki tarlalarda Bəyaziddən və Qarsdan gələn ermənilər tarım işləri ilə uğraşırdılar. Hasarların içində həm də buğda anbarları var idi. Bu anbarlar İrəvan xanına məxsus idi. Sərdarabad İrəvana yaxın məsafədə olduğundan dolayı Şahzadə üçün önəmli strateji anlam daşımırdı. Abbas Mirzə yanındakılarla birgə İrəvana vardı. Bu varış Şahzadə üçün çox çətin idi, çünkü İrəvan hakiminin ondan xoşlanmadığını bilirdi. Ancaq bu mərkəzi də yoxlamaq zorunda idi. Digər tərəfdən, fikirləşirdi ki, bəlkə bir şəkildə bu savaş ərəfəsində İrəvan xanı ilə zahirən də olsa münasibətləri normallaşdıra bilər. Hüseyn Xan Avropadan gələn hər şeyə nifrət edirdi. Abbas Mirzə də Avropa yönümlü olduğu üçün onun bütün reformlarına qarşı idi. Hüseyn Xan savaşdan yana idi. Savaşın başlaması üçün əlindən gələni edirdi. Cahangir Mirzə açıqca yazır ki, “atamdan eşitdim deyirdi ki, savaşın başlamasının və torpaqlarımızın itirilməsinin səbəbkarı Hüseyn Xan oldu”. Hüseyn Xan bütün kuralları görməzlikdən gələrək İrəvana gələn Şahzadəni qarşılamaq yerinə xəstəliyini bəhanə edərək Arana istirahətə getmiş və əqrəbalarını qarşılamaya göndərmişdi. Şahzadə bu davranışın açıq bir xəyanət olduğunun fərqində idi. Lakin bu kəz də həyatın ona öyrətdiyi səbir və dözümlə məsələni böyütməmək istədi. Böyütməmək istədi, çünkü böyük bir savaş ərəfəsində qarşıdurmaları basdırmaq istəyirdi. Savaşın başlanacağını Hüseyn Xan da bilirdi. Hüseyn Xan, Abbas Mirzənin savaşdan yana olmadığını da bilirdi. Hüseyn Xan çox şeyi bilirdi və bu üzdən bu şəkildə ədəbsiz davranmağa cəsarət edə bilmişdi. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|