Azer-dili 4s Derslik 2017 Layout 1
Yüklə 45,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1.
- ÇOXBİLMİŞ GÜLDÜRÜR 12.
- Zeynal Cabbarzadə dirrik – огород iqlim – климат bitki örtüyü – растительный покров zoğal – кизил tərəvəz – овощ kifayət qədər – достаточно SÖZLÜK
- SÖZLÜK Çap üçün deyil TƏBİİ SƏRVƏTLƏRİMİZ
- SÖZ EHTİYATI təhlükəli – опасный partlayış – взрыв faciə – трагедия SÖZLÜK
- Qupquru səhraların Gözlərinə ağ salaq. Qolumuzu çırmayıb Ağac əkək, bağ salaq. Boz çöllər meyvəli
- Körpəcə fidanların Başına sığal çəkək. Ətirli çəmənlərdən Arılar bal daşısın. Mehriban
- SÖZLÜK bağ salmaq – разбить сад sığal çəkmək – гладит по голове qolunu çırmamaq – засучит рукава SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil
– Dəniz, məni çətinliyə salmaq istəyirsən? Bu ki çox asan sualdır! Bütün dostlarımız bilir ki, yazda ən tez zoğal və alça çiçəkləyir. Yəqin, bilirsən ki, ən gec isə nar çiçək açır. Daha sözün yoxdur ki? – Nə sözüm olacaq! Çoxbilmiş adını sənə nahaqdan verməyiblər ki! ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1. Çoxbilmişlə Dənizin dialoqunu davam etdirin. 2. Meşəbəyinin (лесничий) vəzifəsi nədir? 3. Yaşadığınız ərazidə hansı bağ bitkiləri yetişir? Sadalayın və soruşub öyrənin. 4. Meşədə bitən ağac və kollara aid misallar deyə bilərsinizmi? 5. Deyin görək, Lənkəran, Quba, Göyçay, Ordubad, Abşeron, Zaqatala hansı mey və lə ri ilə tanınır? 6. Fındıq, qoz, əzgil, zoğal bağlarda da yetişdirilir. Bəs onlar, əsasən, harada bitir? 7. Hansı quru meyvələri tanıyırsınız? Quru meyvələr daha çox Azərbaycanın hansı bölgəsində yetişir? Bu barədə danışın. 8. Görək Çoxbilmişin dediyi tapmacanın cavabını kim daha tez tapacaq? 9. Bağınızda hansı meyvə ağacları var və onlara necə qulluq edirsiniz? 10. Meyvələrin faydası haqqında bildiklərinizi danışın. 11. Çoxbilmişlə Dənizin dialoqunun bir hissəsini rus dilinə tərcümə edərək rollar üzrə səsləndirin. ÇOXBİLMİŞ GÜLDÜRÜR 12. Lətifələri oxuyun və Çoxbilmişlə birlikdə gülün. – Ata, gəlmişəm səninlə yatam! – Tək yatmaqdan qorxursan? – Yox, yaxşı yuxular görürdüm, istədim ki, sən də görəsən. – Nə görürdün? – Görürdüm, mənə velosiped almısan. **** Bir gün Molla Nəsrəddin dayanıb adamlarla söhbət edirmiş. Bir nəfər Mollaya deyir: – Molla dayı, ora bax, bir qazan aş aparırlar! – Mənə nə? – Necə yəni “mənə nə”? Aşı sizə aparırlar axı! – Onda sənə nə?! 80 Dağlarında bahar, yaz, Əriməyən qar olur. Bağlarında min cürə Meyvə olur, bar olur. Çoxdur çayı, çəltiyi, Portağalı, limonu. Uşaqlar, fikirləşin, Görək kim tapar onu? uuuuuuuu SÖZLÜK'>Zeynal Cabbarzadə dirrik – огород iqlim – климат bitki örtüyü – растительный покров zoğal – кизил tərəvəz – овощ kifayət qədər – достаточно SÖZLÜK çəltik – неочищенный от шелухи рис bar – плод portağal – апельсин SÖZLÜK Çap üçün deyil TƏBİİ SƏRVƏTLƏRİMİZ Neçəneçə əsrlər bundan qabaq Yunanıstanın Delfa adlı bir yerində yunanlar gördülər ki, bir çoban heyvanları otardıqdan sonra özünü çox qəribə aparır. Həmin çəmənlikdən keçən adamlar isə sərxoş kimi olur, az qala dilləri tutulurdu. Yunanlar qərara gəldilər ki, bu yerlərdə “Ruh”lar gəzişir. Sonralar məlum oldu ki, onların “Ruh” adlandırdığı naməlum qüvvə qaz imiş. Qaz əsasən yerin altında olur. Onu qaz kəmərləri vasitəsilə min kilometrlərlə uzaqlara aparmaq olur. İndi qazdan sənayedə, məişətdə, müxtəlif istehsal sahələrində geniş istifadə olunur. Qazdan yanacaq kimi istifadə meşələrin qırılmasının qarşısını alır. Daha mənzillər odunla yox, qazla qızdırılır. Hətta soyuducular, istixanalar, bəzi maşınlar da qazla işləyir. Ölkəmizdə Xəzər dənizindən neftlə bərabər, qaz da çıxarılır. Xəzər dənizi qaz ehtiyatları ilə ol duqca zəngindir . Azəri, Günəşli, Çıraq, Şahdəniz yataqlarından milyonlarla kub metr qaz çı xa rılır. İndi Azərbaycanın ən ucqar kəndləri də qazla təchiz olunur. Azərbaycan həm də qazı ixrac edir. Azərbaycan qazı kəmərlər vasitəsilə Türkiyəyə, Gürcüs tana, Avropa ölkələrinə göndərilir. Qazdan əldə edilən gəlir Vətənimizin* çiçəklənməsinə sərf olunur. Yeniyeni körpülər salınır, yol lar çəkilir, məktəblər, xəstəxanalar, mədəniyyət ocaqları tikilir. Necə deyərlər, maddi sərvətlərimiz mədəniyyətimizin inkişafına, təbliğinə yönəldilir. ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1. Suallara cavab verin və mətnin məzmununu danışın. 1) Çoban heyvanları otardıqdan sonra niyə özünü qəribə aparırdı? 2) Həmin çəmənlikdən keçən adamlar niyə sərxoş kimi olurdular? 3) Azərbaycan hansı ölkələrə qaz ixrac edir? 4) Qazdan hansı sahələrdə istifadə olunur? 5) Azərbaycanda qaz hansı yataqlardan çıxarılır? 6) Qazdan əldə edilən gəlir hansı sahələrin inkişafına yönəldilir? 2. Qazın faydası haqqında danışın. Evinizdə qazdan istifadə edirsinizmi? 3. Qazla necə davranmalı olduğunuzu bilirsinizmi? Bu barədə danışın. Unutmayın ki, qaz həm də çox təhlükəlidir. O, bir çox partlayışların və yanğınların törədicisidir. Qazdan istifadə za manı hər hansı bir diqqətsizlik böyük faciələrə yol aça bilər. 81 qüvvə – сила sərxoş – пьяный yanacaq – горючее naməlum– неизвестный məişət – быт istixana – теплица qəribə – странный sənaye – промышленность yataq – залежи ucqar – окраинный maddi – материальный ixrac etmək – экспортировать SÖZLÜK dili tutulmaq – отнялся язык sərf olunmaq – использоваться mədəniyyət ocaqları – центры культуры təbliğ etmək – пропогандировать təchiz olunmaq – быть обеспеченным qarşısını almaq – предпринимать SÖZ EHTİYATI təhlükəli – опасный partlayış – взрыв faciə – трагедия SÖZLÜK davranmaq – вести себя törədici – производящий yol açmaq – открыть дорогу SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil 4. Tapmacaları oxuyun, aralarındakı ortaq cəhəti tapın. Onu niyə atlaza oxşadırlar? 5*. Azərbaycanda küləkdən və günəşdən elektrik enerjisi alındığı barədə məlumatınız varmı? Bunun ekologiyanın qorunmasına faydası barədə bildiklərinizi danışın. 6*. Qazdan istifadə ətraf aləmin qorunmasında hansı cəhətdən faydalıdır? 7. Kəmərin nə olduğunu, yəqin ki, bilirsiniz. Necə düşünürsünüz, “qaz kəmərləri” birləş mə sin dəki “kəmər” sözünə çoxmənalı söz demək olarmı? Fikrinizi əsaslandırmağa çalışın. 8. Mətndə bir yerdə “vətən” sözü böyük hərflə yazılıb. Çoxbilmiş deyir ki, burada səhv var. Çoxbilmiş düzmü deyir? Fikirlərinizi əsaslandırın. 9. Mətndəki çəhrayı rəngdə olan sözlərlə omonimlik təşkil edən sözləri deyin, mənasını izah edin. Həmin sözləri rus dilinə tərcümə edin. 10. Mətndə yaşıl rəngdə verilmiş sözü aşağıdakılardan hansı ilə əvəz etmək olar? a) varlı b) dövlətli c) bol d) çox gözəl DÜNYAMIZI BƏZƏYƏK Rafiq Yusifoğlu 82 Ala atlaz, Yaşıl atlaz. Qayçı kəsməz, İynə batmaz. uuuu Əynində atlaz, Dənizdə batmaz. uuuu Qupquru səhraların Gözlərinə ağ salaq. Qolumuzu çırmayıb Ağac əkək, bağ salaq. Boz çöllər meyvəli bağ, Səhralar meşə olsun. Dünyamızın bəzəyi Nərgiz, bənövşə olsun. Yurdumun torpağına, Daşına sığal çəkək. Körpəcə fidanların Başına sığal çəkək. Ətirli çəmənlərdən Arılar bal daşısın. Mehriban dünyamızda Hamı xoşbəxt yaşasın. Yamaclara, düzlərə Yağış xalı toxusun. Çiçəkli budaqlarda Quşlar nəğmə oxusun. əynində atlaz – на нём атлас ala – пятнистый SÖZLÜK xalı – ковер fidan – саженец yamac – отрог qupquru – совершено сухой SÖZLÜK bağ salmaq – разбить сад sığal çəkmək – гладит по голове qolunu çırmamaq – засучит рукава SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil Yüklə 45,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|