Azer-dili 4s Derslik 2017 Layout 1
Yüklə 45,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SÜSƏN GÜLÜ Xanımana Əlibəyli 11.
- Çap üçün deyil 89 Nənə nağıl danışır: – Bir gün balaca
- Danışım bu gün sənə. – Onu əzbər bilirəm... – Bəs “Tıqtıq xanım” necə – Yoxsa yadından çıxıb , Danışdın dünən gecə
- Tofiq Mütəllibov NAĞILMAĞIL BİLMƏRƏM, BİLSƏM DƏ, SÖYLƏMƏRƏM... yozmaq – толковать çaşdırmaq – запутывать SÖZLÜK
- SÖZ EHTİYATI AXI NECƏ DESİN Kİ... Çap üçün deyil 1.
7*. Mətndə göy rəngdə verilmiş ifadələri hansı sözlərlə əvəz etmək olar? Tapdığınız sözlərlə cümlələri yenidən oxuyun. Bu cümlələri siz yazsaydınız, hansı variantı seçərdiniz? 8. Suallar əsasında mətnin məzmununu danışın, sonra ifadə yazın. 1) Sərçə meşəni niyə çox sevirdi? 2) Meşənin yandığını sərçə nə vaxt gördü? 3) Meşənin yandığını görən meşəbəyi nə edirdi? 4) Sərçə yanğını söndürmək üçün nə etdi? 5) Meşəbəyinin sualına sərçə necə cavab verdi? 6) Meşəbəyi nə vaxt rahat nəfəs aldı? 7) Meşəbəyi üzünü sərçəyə tutub insanlara nə dedi? 9. Əziz uşaqlar, mətndən nə nəticə çıxardınız? Hər birimiz bir sərçə qədər ana təbiətə diqqət, qayğı göstəririkmi? Meşəbəyi nədən narazıdır? Mövzunu müzakirə edin və fikirlərinizi açıqlayın. 10. Sevimli dostlar, Çoxbilmiş deyir ki, Süsən gülünün sizə sözü var. Şeiri oxuyun, görün bu çiçək sizdən nə xahiş edir? Rus dilində bu çiçəyin adını deyin, bilmirsinizsə, öyrənin. SÜSƏN GÜLÜ Xanımana Əlibəyli 11. Süsən gülünün xahişini yerinə yetirin. Həyətiniz yoxdursa, gül, çiçək əkə bilmirsinizsə, sinif otağınızda dibçək gülləri saxlayın və onlara qulluq edin. Siz təbiəti sevin, o sizi qoruyacaq! 88 Bağçaya gedən yolun Kənarında bitmişəm. Elə bilməyin kolun Arasında itmişəm. Güllərim hər rəng olur, Ətirli, qəşəng olur. Gör necə boy atmışam, Gəlib sizə çatmışam. Gülüm ipəyə oxşar, Yarpağım lələklərə. Ay sağ olun, uşaqlar, Su səpdiniz ləklərə. Küsən deyiləm özüm, Sevmirəm də küsəni. Sizə budur ki, sözüm, Unutmayın süsəni. Çap üçün deyil 89 Nənə nağıl danışır: – Bir gün balaca * cırtdan... – Dünən onu danışdın, Yoxsa çıxıb yadından. – Deyim Buratinodan? – Söyləmisən , ay nənə. – Onda göyçək Fatmadan Danışım bu gün sənə. – Onu əzbər bilirəm... – Bəs “Tıqtıq xanım” necə? – Yoxsa yadından çıxıb , Danışdın dünən gecə . – Sənə divdən danışım, Dişləri qaya kimi, İstəsə qalxa bilər Ulduza, aya kimi... Nəvə qəhqəh çəkərək , Deyir: güldürdün yaman Div də kosmonavt olub Söylə görək, nənəcan? – Bir gün Qırmızıpapaq... – Saxla, saxla , ay nənə, Demisən üç gün qabaq... Sualları tükənmir Bu balaca* nəvənin . İndi deyəcəksən ki, Qanadı var dəvənin. – Uçan xalçadan deyim? – Heç elə də şey olar?! Nənəni çaşdırıbdır Bu sorğular , suallar . Köhnə nağıllarını Dinləyən yox, yozan yox. Axı necə desin ki, Daha nağıl yazan yox. Tofiq Mütəllibov NAĞILMAĞIL BİLMƏRƏM, BİLSƏM DƏ, SÖYLƏMƏRƏM... yozmaq – толковать çaşdırmaq – запутывать SÖZLÜK tükənmək – иссякать qəhqəh çəkmək – громко смеяться SÖZ EHTİYATI AXI NECƏ DESİN Kİ... Çap üçün deyil 1. Nağılı rollar üzrə oxuyun və səhnələşdirin. 2. Şeirdə haqqında söhbət gedən nağılların adlarını sadalayın. 3. Çoxbilmiş deyir ki, dostlarımız şeirdə adı çəkilən nağılların hamısını bilirlər. Bu nağılları balaca olanda si zə nənələriniz, analarınız danışıb. Bəs özünüz hansı nağılları oxumusunuz? Ad larını sayın. 4. “Göyçək Fatma” nağılını tapıb oxuyun, peşman olmazsınız. Çox maraqlıdır. 5. “Ovçu Pirim” və “Məlikməmməd” nağıllarını oxusanız, sehrli qüvvələrlə, yeni nağıl qəhrə manları ilə tanış olarsınız. Amma bir az tələsin! Çoxbilmiş deyirdi ki, Günay kitabxanadan “Azərbaycan nağılları” kitabını götürmək istəyir: Günayı qabaqlayın! 6. Çoxbilmiş deyirdi ki, dostlarımızın hamısı Azərbaycan nağıllarının necə başlandığını bilir lər. Əgər belədirsə, düzgün cavabı səsləndirin. a) Az getdi, üz getdi, dərətəpə düz getdi, iynə yarım yol getdi ... b) Biri var idi (vardı), biri yox idi (yoxdu), bir ... c) Dərələrdən sel kimi, təpələrdən yel kimi ... 7. Nağıl danışan nağılı bitirərkən hansı sözləri deyir? Bunu siz də bilirsiniz, tez deyin! a) Sözümüzü burda qurtaraq, sabah yeni nağıl danışarıq. b) Göydən üç alma düşdü: biri mənim, biri özümün, biri də nağıl danışanın. c) Deyəsən, nağılımız çox uzun oldu, yoruldunuz, hələlik bəsdir. 8. Nağıl danışan qulaq asanları daha da maraqlandırmaq üçün aşağıdakı sözlərdən hansıları işlədir? Azərbaycan dilində nağıl oxumusunuzsa, biləcəksiniz. 1) Hamam hamam içində, xəlbir saman içində, dəvə dəlləklik eylər, köhnə hamam içində... 2) Nağılmağıl bilmərəm, bilsəm də, söyləmərəm, xandan gəlmiş nökərəm, dinmə, qabırğalarını sökərəm... 3) ... Az getdi, üz getdi, dərətəpə, düz getdi, iynə yarım yol getdi, gəlib axırda... ... Dərələrdən sel kimi, təpələrdən yel kimi ... ... Qırx gün, qırx gecə yol getdi, gəlib axırda... 4) Göydən üç alma düşdü: biri mənim, biri özümün, biri də nağıl danışanın... 9. Sevimli dostlar, Çoxbilmiş bunları sizin yadınıza salır ki, nağıl oxuyanda bunlara da fikir verəsiniz! Bəs rus nağıllarında belə sözlərə rast gəlmisiniz? 10. Şeirdə yaşıl rəngdə verilmiş sözləri hansı sözlərlə əvəz etmək olar? Həmin sözlərlə cümlə lə ri yenidən oxuyun. Hər iki variantı rus dilinə tərcümə edin. Bu sözlər rus dilində də yaxınmənalı ola bilirmi? Özünüzdən yaxınmənalı sözlər işlənmiş cümlələr deyin və rus dilinə tərcümə edin. 11*. Dostunuz Çoxbilmiş şeirdəki “balaca” sözünün üzərində ulduz işarəsi qoyub. Bilmək istəyir ki, şeirdəki “balaca nəvə” birləşməsində bu sözü onunla yaxınmənalı olan aşağı dakı sözlərin hamısı ilə əvəz etmək olarmı? Əgər olmazsa, səbəbini izah etməyə çalışın. a) kiçik b) xırda c) narın d) azyaşlı e) yüngülvari ÇOXBİLMİŞİN SİRRİ ** Məsələni həll etmək üçün Çoxbilmişin məsləhətinə qulaq asın: yaxınmənalı sözlərin hər biri özü də çoxmənalı olduqda, heç də həmişə onları birbirinin əvəzində işlətmək olmur. Axı “balaca” sözü: 1) həcmə – balaca qazan, 2) ölçüyə – balaca otaq, 3) yaşa – balaca qardaş, 4) boya – balaca uşaq, 5) miqdara – balaca iş və s. aid ola bilər. Bunun üçün həmin sözlərin cümlədəki yerinə və mənasına fikir vermək lazımdır. Məsələn, “balaca boy” birləşməsində bu sözü cümlədəki yerinə görə “gödək”, “alçaq” sözlərindən biri ilə əvəz edə bildiyiniz halda, onu “azyaşlı, yüngülvari” sözləri ilə əvəz edə bilməzsiniz... Unutmayın! 90 Çap üçün deyil Yüklə 45,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|