Azerbaijan-ngps

123
Bir şeyi yadda saxlamaq vacibdir ki, inqilab həyəcanına səbəb 
hakim vəzifələrdə çalışan - istər hökumət və ya tayfa orqanları 
olsun istərsə də böyük-kiçikliyindən asılı olmayaraq- məsul 
şəxslərdır. Onlar buna bilavasitə olaraq, insanların onların 
hakimiyyətlərinə həsəd apararaq, inqilaba başlayanda, 
həmçinin, birbaşa olaraq, özlərini digərlərindən üstün tutub, 
başqaları ilə bərabər səviyyədə olmaqdan uzaqlaşmağa 
çalışarkən səbəb olurlar (Aristotel 1962: 199).  
1950-ci ildə 2.5 milyard nüfuza malik olduğu hesablanan, qlobal 
həcmdə əhalinin sürətlə artımı nəticəsində 2000-ci ildə bu nüfuz 6.1 
milyarda və 2050-ci ildə 8.9 milyarda çataraq, öldürməmək probleminin 
həlli məsələlərinə meydan oxuyur . Əhalisi ən sıx sayılan ölkələrin 2050-
ci ildə olacaq nüfuzu belə proqnozlaşdırılıb: Hindistan (1, 529, 000, 
000), Çin (1, 478, 000, 000), Birləşmiş Ştatlar (349, 000, 000), Pakistan 
(345, 000, 000) və İndoneziya (321, 000, 000). Lester R. Braun və onun 
Uorlduatç İnstitutundan olan kolleqaları tərəfindən edilən analizlərə 
görə, belə görünməmiş artımda hər il, ən azı 80 milyon adam yerin həyat 
daşıma qabiliyyətinə potensial olan fəlakətlərin tətbiqinə səbəb olur. 
Təhlükəyə məruz qalan on doqquz coğrafi mühit və ərazi arasında su 
təchizatı, dən istehsalatı, enerji, şumlama, meşələr, bioloji müxtəliflik, 
iqlim dəyişikənliyi, xəstəliklər, urbanizasiya, yaşayış məkanları, təhsil, iş 
və ölkələr içi və arası konfliktlərdir (Braun, Qardner və Halveil 1999). 
Müharibə, genosid, uşaq qatilliyi və abort kimi əhalinin azalmasının 
ənənəvi öldürücü metodları, eləcə də aclıq və qırğın arzuolunmaz olub, 
öldürməyən siyasət elminin iddiası öldürməmək alternativlərinin kəşfi və 
yerinə yetirməsini dəstəkləməkdir. Bu, siyasi nəzəriyyənin mərkəzində 
insan həyatının keyfiyyətliliyinə hörməti və həyatı dəstəkləyən ətraf 
mühiti yerləşdirməni və iqtisadi problemlərin həllində təcrübədən 
keçirməni nəzərdə tutur.  
 Dünyanın ən çox tanınmış bəzi hərbçi liderləri, öldürmək üzrə 
professionallar, iqtisadi demilitarizasiya üçün kəskin ehtiyac anlamanı 
nümayiş etdirmişlər. Onlardan biri Birləşmiş Ştatların prezidenti olmuş, 
İkinci dünya Müharibəsinin generalı, Duayt D Esinhavr -dır (1953-
1961). Heç bir pasifist öldürməyə meyllilik ilə iqtisadi struktur zorakılığı 
arasında onun araşdırmalarında göstərdiyi əlaqənin lokanikliyini və 
əzəmətini üstələməmişdir: 

---

124
Hər bir düzəldilən silah, buraxılan hər bir hərbi gəmi, 
hazırlanan hər raket, son mərhələdə, aclıq çəkən və 
yedirdilməyən, soyuqdan əsənlərə geyim almayıb, onlardan 
oğurluq etmək deməkdir. Silahlar içində olan dünya yalnız pul 
xərcləmir. O qara fəhlələrinin tərini, onun alimlərinin 
dahiliyini, uşaqların ümidlərini xərcləyir.... Bu, doğru həyat 
obrazı deyildir. Təhriklərlə dolu müharibə buludları altında, 
dəmir xaçdan asılan insanlıqdır. (Qəzet Redaktorlarının 
Amerika Cəmiyyətinə müraciət, Aprel 16, 1953).  
İnsanlığın "dəmirin xaçından asılması"-nın yeganə səbəbi, 1940-dan 
1996-a Birləşmiş Ştatların nüvə silahları proqramının qiyməti bahasına 
başa gəlmiş "oğurluqdur"ki, onun da dəyəri 5.821 trilyon dollar olduğu 
hesablanıb (Şvarts 1998). Bu, 1990-cı illərdə "hər il ərzində 500 milyard 
$ -dan artıq" orta hesabla təşkil edərək, qlobal hərbi xərclərin "nəhəng 
məsrəf"-nin nümunəsidir. Öldürməksiz siyasət elmi qlobal 
hərbiləşdirilmənin nəticəsi olan iqtisadi məhrumiyyətin davam etməsinə 
etiraz edilməsini məqsəd qoyur. O kasıblıq "xolokostuna" son vermək 
üçün insanlığın "dəmir xaç"-dan azad edilməsində konstruktiv öhdəçiliyi 
qəbul edir.  
Öldürməyən İnsan Hüquqları və Məsuliyyətlər 
Problemin həllində öhdəliklər və bunlara inadlı iddia öncə İnsan 
Hüquqlarının Universal Bəyannaməsi (1948) və sonradan vətəndaş və 
siyasi, sosial-iqtisadi təminat sazişlərinə əsasən qoyulur. Mətnin əsas 
məzmunu hər bir siyasət aliminə və qlobal miqyasda hər bir vətəndaş 
üçün bəlli olmalıdır.  
Buna baxmayaraq, insan hüquqları mədəniyyət spesifikasiyasının 
universal versiyasının əleyhinə zidiyyətlərin arasında müəyyənləşdirilir, 
öldürməyən siyasət elmi öldürməyən vasitələrlə ilə onların təsdiqi və 
müdafiəsinə özünü həsr edir. Bundan başqa o, öldürülməmək 
hüquqlarının və öldürməməmək məsuliyyətinin universal olaraq 
tanınmasına nail olunması və təmin edilməsi məqsədini müdafiə edir. 
Universal Bəyannaməyə və qlobal təcrübəyə bunların daxil edilməsinə 
nail olmaq həlli yollarından biridir:  
Maddə 3(2). Hər kəs öldürülməmək hüququ və başqalarını 
öldürməmək məsuliyyəti daşıyır. 

---

125
Öldürməyən siyasət elmi istənilən spesifik tədqiqatlarında, 
təlimlərində, insan hüquqlarının müdafiəsi və yaxşılaşdırılması naminə 
konsultasiya və addımlarında öz resurslarını istifadə etməyə çalışır. 
Məsələn, Pekin qadınlarının1995-ci il konfransı qadınlara və qızlara 
qarşı zorakılığın istənilən formasını dayandırılmasına və 
implemetləşdirilməsinə imkan yaratmış, dəfolunmaz hərəkət 
proqramının gündəliyini təqdim etmişdir (Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 
1996). 
Tammiqyaslı siyasət elminin öhdəçiliyinə başqa bir iddia- insan 
hüquqlarının qeyri-zorakı müdafiəsinın əsası Beynəlxalq Amnistiya 
tərəfindən 1961-ci ildə qoydu. Onun işi Universal Bəyannamənin 
prinsiplərinə əsaslanır, belə ki, "Heç kəs əzab veriməyə və qəddar 
rəftara, qeyri-insani və alçaldıcı rəftara və cəzaya məruz qoyula bilməz" 
(Maddə 5); "Heç kəs əsassız olaraq həbs edilə, saxlanıla və ya sürgün 
olana bilməz (Maddə 9)"; "Hər kəs fikir və ifadə azadlığı hüququna 
malikdir; bu hüquqa sərhədlərindən asılı olmayaraq, müdaxilə edilmədən 
fikirləri özündə saxlamaq və istənilən mediadan informasiyanı və 
ideyaları alıb və ötürülməsi azadlığı da daxildir"(Maddə 18). Beynəlxalq 
Amnistiya hamı üçün ədalətli məhkəmələrlə qlobal olaraq edamı, 
işgəncəni, aradan qaldırmağa və nə müdafiə olunmuş, nə də zorakılıqda 
əli olmuş vicdan sahibi olan dustaqlıarı təcili surətdə azad edilməsinə 
çağırır. Metodlar öldürməyən siyasi əməlin bütün formalarını əhatə edir. 
Öldürməyən siyasət elminin köməyindən faydalanan, insan hüquqları 
ilə çalışan daha bir qurum, 1991-ci ildə əsası qoyulan, Millət və 
Xalqların adı Təqdim Olunmayan Təşkilatdır (UNPO-Unrepresented 
Nations and Peoples Organization). UNPO beş qitədə əllidən çox yerli 
xalqların kollektiv insan hüquqlarının tanınması üçün çalışır. Üzvlər 
özlərini " zor işlətməkdən imtinanın həvəsləndirməsi və terrorizmin rədd 
edilməsinin siyasətin aləti olduğunu"- nu nəzərdə tutan UNPO 
Razılaşmasına yazılı formada müraciət etməyə borclu bilir. UNPO öz 
növbəsində "hökumətlərə, beynəlxalq təşkilatlara, QHT-lərə və onların 
liderlərinə zorakılığın tətbiqini azaldan, şəffaf və möhkəm prinsiplərə 
malik olan siyasətin qəbul edilməsinə" səsləyir. Bunlara daxil 
olunmalıdır:  

---