Azərbaycan dili 8

Təyin cümlədə bütün cümlə üzvlərinə aid olur və onların hər birinə yanaşma
əlaqəsi ilə bağlanır.
Yer adları ilə bağlı maraqlı 
 
əfsanələr çoxdur.
Nigar ağıllı 
 
qızdır.
11.  Təyinləri ixtisar etməklə mətni köçürün. Sonra hər iki mətni müqayisə edərək
“Təyinlərin nitqdə rolu” mövzusunda fikir mübadiləsi yürüdün.
İllərlə yanaşı yaşamış, ocağında közü olmayanda közü, təknəsində çörəyi
olmayanda çörəklərini paylaşmış iki qonşu var idi. Xeyirlərində, yaslarında
ortada olan çəpərlərini sökmüşlər, həyəti həyətə qatmışlar, sevinci, hüznü
birlikdə yaşamışlar.
İndi azğın düşmən kəndə girir. Qonşunun birində xəstə qoca, körpə uşaqlar, o
birində isə özlərini xilas etməyə fiziki gücü olanlar var idi. Ağlar gözlə, böyük
dərdlə evlərini tərk etmək istərkən birdən ailə böyüyünün yadına xilas olmağa,
uzaqlaşmağa gücləri yetməyən qonşusu düşdü: “Dayanın! Qonşularımız qaldı.
Yaşayacağıqsa, bir yaşayacağıq, öləcəyiksə, bir öləcəyik. Qocanı qucağınıza
götürün, uşaqları kürəyinizə alın: biz onları düşmən əlində buraxa bilmərik.
Onlar bizim axirət qonşularımızdır”.
Bu, sevincini, kədərini bir yaşayan, həmvətənlərinin ölümünə yol verməyən
qonşuların birliyi, həmrəyliyi idi.
{“Füyuzat”jurnalından, 2012-ci it)
✔
 Mətnin məzmununu “Qaranquşların ömrü 6 aydır” mətninin məzmunu ilə
əlaqələndirin. Hansı nəticəyə gəldiniz?

---

HƏMRƏYLİYİMİZ ƏBƏDİDİR
31 Dekabr Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Gününün təsis edilməsi Ulu öndər
Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Azərbaycanda başlayan milli azadlıq mübarizəsinin
ən gərgin vaxtında Heydər Əliyev dünya azərbaycanlılarının vahid ideya ətrafında
birləşdirilməsinin Azərbaycanın gələcəyi üçün tarixi və strateji önəm daşıdığını
uzaqgörənliklə müəyyən etdi. Həmin dövrdə Heydər Əliyev tərəfindən irəli sürülmüş
azərbaycançılıq ideyası Azərbaycanın dünya birliyinə inteqrasiyasının təməl
sütunlarından birini təşkil etməyə başladı. Məhz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1991-
ci il dekabr ayının 16-da Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi “Dünya
azərbaycanlılarının həmrəylik və birlik günü haqqında” tarixi qərarı qəbul etdi. Bu
qərara əsasən, dekabrın 31-i Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü elan edildi.
Beləliklə, dünyanın 70-dən yuxan ölkəsinə səpələnən 50 milyondan çox
azərbaycanlının vahid azərbaycançılıq ideyası ətrafında birləşdirilməsinin və milli
diasporamızın formalaşdırılmasının əsası qoyuldu.
1992-ci ildə Azərbaycan parlamenti dekabrın 31-nin Dünya Azərbaycanlılarının
Həmrəyliyi Günü kimi qeyd olunmasına dair qərar qəbul etdi. 1993-cü ildə isə
Azərbaycan Prezidentinin fərmanı ilə 31 dekabr Dünya Azərbaycanlılarının
Həmrəyliyi Günü kimi rəsmi bayram elan edildi. Bu bayram ayrı-ayrı ölkələrdə
yaşayan
Sizcə, həmrəylik yalnız
ayrı-ayrı ölkələrdə
yaşayan
azərbaycanlılar
arasında olmalıdır?
Sizcə, niyə
bütün
azərbaycanlılar
birləşməlidir?

---

azərbaycanlılarla əlaqələr qurmaq, onlar arasında birlik və həmrəylik yaratmaq
işində mühüm rol oynayır.
Ulu öndər Heydər Əliyev azərbaycançılıq ideyasının dünya azərbaycanlılarının
həmrəyliyinin təmin edilməsində rolunu yüksək qiymətləndirirdi. O, güclü diaspora
təşkilatının formalaşdırılmasının və onun Azərbaycan dövləti ətrafında daha sıx
birləşməsinin vacibliyinə diqqəti cəlb edərək 2001-ci il noyabr ayının 9-10-da Bakıda
keçirilən Dünya Azərbaycanlılarının I Qurultayında demişdir: “Bizim hamımızı
birləşdirən, həmrəy edən azərbaycançılıq ideyasıdır, azərbaycançılıqdır. Öz
ürəyimdən gələn fikirləri bir daha bildirmək istəyirəm ki, hər bir insan üçün milli
mənsubiyyəti onun qürur mənbəyidir. Mən həmişə fəxr etmişəm, bu gün də fəxr
edirəm ki, mən azərbaycanlıyam!!!” Bu dahiyanə fikirlər hər gün daha çox önəm
daşıyır.
Araz Yaqubov
1.  Mətndəki əsas faktları seçib fikir mübadiləsi aparın. Mətnin əsas ideyasını
müəyyən edin və bu gün onun necə həyata keçirildiyini əsaslandırın.
2.  Milli azadlıq mübarizəsi xalqımıza nə üçün lazım idi?
3.  Azərbaycan xalqının milli azadlıq hərəkatı haqqında nə bilirsiniz?
4.  Dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi haqqında faktlar toplayıb mətnə əlavələr
edin.
5.  Səh. 72-də həmrəylik haqqında verilmiş fikirlərin düzgün olduğunu əsaslandırın.
6.  Azadlıq haqqında görkəmli şəxslərin söylədikləri ifadələri toplayın. Nitqinizdə
onlardan sitat kimi istifadə edin.
7.  Fərqləndirilmiş sözlərin leksik mənalarını lüğət vasitəsilə izah edin.
8.  Mətndən uzun cümlələri tapın, onları bir neçə cümlə şəklində sadələşdirin. Sadə
mətn tərtib edin.
9.  “Harada axar su varsa, orada yaşıllıq var, 
Harada birlik, qardaşlıq, dostluq varsa, orada mərhəmət, sevgi və səadət var” 
(C.Rumi) kəlamından sitat kimi istifadə etməklə məqalə və ya inşa yazın.

---

İNANILMAZ TARİXİ FAKT
Bütün əməllər insanın özünə qayıdır. 
Vinston Çörçil
XX əsrin əvvəllərində bir şotland fermeri bataqlığın yanından keçərək evə qayıdırdı.
Birdən o, kiminsə kömək çağırışlarını eşidir. Fermer dərhal kömək üçün səs gələn
tərəfə qaçır və batan bir oğlan uşağını görür. Oğlan bataqlığın ölüm saçan ağırlığından
xilas olmağa çalışır, lakin bu çapalama onu ölümə daha çox yaxınlaşdırırdı. Oğlan
qorxu və ümidsizlik içində qışqırırdı. Fermer tez bir qalın ağac budağı tapıb ehtiyatla
ora yaxınlaşır və ağacı batan oğlana uzadır. Oğlan təhlükəsiz yerə çıxır. O, soyuqdan və
həyəcandan əsir, göz yaşlarını saxlaya bilmirdi. Lakin əsas bu idi ki, o, xilas olmuşdu!
- Bizə gedək, - deyə fermer ona təklif etdi. - Sən sakitləşməlisən, paltarını qurutmalı,
isinməlisən.
- Yox, yox, - oğlan dedi, - atam məni gözləyir. O, yəqin, çox narahatdır.
Minnətdarlıq ifadə edən gözlərlə öz xilaskarına baxan oğlan təşəkkür edib evlərinə
gedir...
Səhər tezdən fermer onun qapısına gözəl bir karetanın yaxınlaşdığını gördü.
Karetadan çox şıq və bahalı geyimli bir centlmen çıxıb ona sualla müraciət etdi:
- Dünən mənim oğlumu sizmi xilas etmisiniz?
Xilas olmuş
oğlanın
hərəkətinə
münasibət
bildirin.

---