Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

90 

 

ə kimi olanda onu 5 yerə, 2000-5000m olduqda 7 yerə, 5000m-

dən çox olduqda 10 yerə bölmək daha düzgündür. 

                           

                                   

 

     

Şəkil 1.Qaldırıcıda təzyiqin paylanması 

 

Şəkil  1-də  qaldırıcı  4  yerə  bölünmüşdür.  Burada 

 

 

 

quyudibi  təzyiqə  bərabərdir.  Hər  bir  intervalın  uzunluğu  (h) 

500 m qəbul edilir. 

Qaldırıcını hissələrə bölüb uyğun intervallarda təzyiqləri 

tapmaq  üçün  proqramlaşdırmadan  istifadə  sərfəlidir.  Proqramı 

quran zaman aşağıdakı alqoritm gözlənilməlidir: 

1) Əmiyyətlərin ölçü vahidləri BS-də daxil edilməlidir; 

2) Axın sürəti 

    hesablanır:  

   

  

  

 

 

3) Reynold ədədi “Re” hesablanır: 

    

  

 

 

4) Reynold ədədinə uyğun olan hidravlik müqavimət “λ” 

hesablanır: 

a) Re<2350 onda:

  

---

91 

 

   

  

  

 

b) Re>2350 onda: 

   

      

√  

 

 

5) Sürtünməyə sərf olunan təzyiq itkisini (

  

   

) Darsi-

Veysbax ifadəsi ilə hesablamalı: 

  

   

   

 

 

   

   

6) 1-ci intervala uyğun təzyiq (

 

 

) hesablanır:  

 

 

   

  

         

   

 

7) 2-ci intervala uyğun təzyiq (

 

 

) hesablanır: 

 

 

   

 

         

   

 

8) 3-cü intervala uyğun təzyiq (

 

 

) hesablanır: 

 

 

   

 

         

   

 

9) 4-cü intervala uyğun təzyiq (

 

 

) hesablanır: 

 

 

   

 

         

   

 

Burada h = 500 m qəbul edilir.           

 

NEFTVERMƏ ƏMSALININ ARTIRILMASINDA 

FRAKTAL TƏTBİQLƏRİ. 

Tələbə:                                                       Elmi Rəhbər: 

Kərimli Yusif Cəlaləddin oğlu                  dos. H.Məlikov 

IV kurs, qrup 233.4  

 

Dünya  neftinin    neftvermə    faktoru  35%  kimi 

dəyərləndirilir.  Şübhəsiz  ki,  neftveriminin    artırılması  yüksək 

texnologiyaların  varlığı  və  onların  istifadəsi,  bununla  yanaşı, 

ehtiyatların  istehsalı  prosesinin  idarə  edilməsi  və  iqtisadi 

strategiyalardan 

asılıdır. 

Buna 

görədə, 

yatağın 

modelləşdirilməsi  və  istehsalın  effektivliyinin  artırılması  neft 

sənayesində mühüm məsələyə çevrilir. 

---

92 

 

Karbohidrogenlər mədən  yatağından çıxarıldıqca, flüidin 

hasilat quyularına axmasına səbəb olan təbii enerji və bununla 

bərabər  hasilat  quyularının  debitləri  azalır.  Yataqda  enerjinin 

azalması  tempi  yalnız  drenajlama  rejimindən  deyil,  həm  də 

çıxarılan neft ehtiyatlarından və onların seçilməsindən asılıdır. 

Öz növbəsində, hasil olunan neftin miqdarı süxur və flüidlərin 

fiziki xassələrindən, yatağın energetik vəziyyətindən və s. asılı 

vəziyyətdə  olur.  Əgər  yalnız  təbii  energetik  mənbələrdən 

istifadə  edilsə,  onda  əvvəla,  neftveriminin  aşağı  əmsallarını 

əldə  etmək,  yaxud  ikincisi,  yataqların  işlənilmə  müddətlərini 

əhəmiyyətli  dərəcədə  uzatmaq  mümkündür.  Məhz  buna  görə 

hazırda  karbohidrogenlərin  yataqlara  süni  təsiri  üsulları 

(ehtiyatlarınistehsalı  prosesinin  idarə  edilməsi  üsulları  )  geniş 

tətbiq  edilir.  Prinsipial  olaraq  bu  üsullar,  həyata  keçirilməsi 

ümumilikdə  yatağa  süni  təsirin  (  inteqral  təsiri  )  edilməsinə 

səbəb  olan  üsullara  və  həyata  keçirilməsi  hər  bir  konkret 

quyudibi  zonasına  təsirə  (  lokal  təsirə  )  səbəb  olan  üsullara 

bölünürlər. 

Fəaliyyət  prinsipinə  Hidroqazodinamiki,  Fiziki-kimyəvi, 

Termiki  və  Kombinə  edilmiş  süni  təsir  metodları  mövcuddur. 

Laya  süni  təsir  üsulları  arasında  ən  geniş  yayılmış  üsul  isə 

hidroqazodinamiki üsuldur. 

Dinamik  sistem  dedikdə,  işlədilən  obyekt  və  müşahidə 

edilən zaman başa düşülür. Bu dinamik sistemin kompleksliyi, 

xarici və daxili səbəblərin təsirinə məruz qalır və bütün təbii və 

texnoloji  proseslərdə  olduğu  kimi,  ehtiyatların  idarə  edilməsi 

prosesindədə  belədir.  Bu  proseslər  isə  müəyyən  texnoloji 

parametrlərin  daimi  yoxlanılmasını  və  şərait  dəyişdikdə  ona 

erkən müdaxiləni tələb edir. 

Son  dövrlərdə  Fraktal  nəzəriyyəsi  əksər  təbiət  elmləri 

sahəsində    tətbiq  edilir.  Beləki,  son  dövrlərdə  Fraktal 

həndəsəsin  neft-qaz  istismarı  sahəsində  tətbiqləri  aktualdır. 

Beləki,  Fraktal  analizi  geofiziki  və  hidrodinamiki  ölçmələrin 

interpretasiyasında istifadə edilir. Ayrıca, yataqda məsamələrin 

---

93 

 

fraktal  ölçülərində  olduğu  təcrübələrlə  aydın  olmuşdur.  Buda 

bizə  neft  itkilərini  azaltmağa  və  neft  vermə  əmsalının 

artırılması üçün tətbiqlər etməyə imkan verir. 

Beləliklə,  laboratoriya  şəraitində  təcrübə    apararaq, 

fraktal  tətbiqinin  hasilat  zamanı  neft  itkilərini  minimuma 

endirdiyini müşahidə etdik  

 

FONTAN QUYULARININ HİDRODİNAMİKİ 

TƏDQİQATI 

   Magistr:                                                 Elmi rəhbər 

   Kərimov İmadəddin C.                        Dos. İsmayılov Ş.Z 

   I  kurs,  qrup 2247 

 

       Neft qaz yataqlarının işlənmə strukturunu qəbul etdikdə və 

bununla yanaşı texnoloji iş rejimini laylarda araşdırdıqda, eləcə 

də  geoloji  texniki  məslələri  icra  etməklə  neft  verimini 

yüksəltmək,  layın  keçiriciliyi,  qaz,  neft  və  su  təzahürləri  ilə 

doyması,  məsaməliyi,  flüidin  kimyəvi-fiziki  xüsusiyyətləri 

bilinməlidir. 

      Verilənləri  tapmaq  üçün  praktika  şəraitində  kernlərin,  qaz 

və  mayelərin  nəzərdən  keçirilməsindən  başqa  yataqlarda 

quyuların araşdırılması çox böyük önəm daşıyır.  Beləliklə biz 

burada  quyuların  hasilatı,  layın  pyezokeçiricilik  və  keçiricilik 

əmsalları,  quyudibi  və  lay  təzyiqləri,  məhsuladarlığını  tapa 

bilərik; neft-qaz və həmçinin neft-su təzahürünün hərəkəti, lay 

təzyiqinin paylanması tənzimlənərək ona nəzarət olunur. 

      Burada  haqqında  məlumat  verəcəyimiz  əsas  tema  lay  və 

yataqdakı quyuların mədən tədqiqatı araşdırılır. 

      Araşdırmaqda  olunan  quyuların  iş  rejiminin  prametrlərinə 

görə  yataqlarda  həyata  keçirilən  hidrodinamik  tədqiqat 

vasitələri 2 üsulla göstərilir: 



 

İş  rejimi  quyuların  qərarlaşmamış  anı  üçün  tədqiqat 

vasitələri 

---