Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

237 

 

verməklə  boruların  ağırlığı  plaşkalara  ötürülür.  Plaşkalar  kə-

mər divarında ilişmələr  yaratdıqdan sonra sonraki  qüvvə  rezin 

manjetləri sıxaraq kəmər divarına çatdırılır. Lakin praktika sü-

but edir ki, heç də bütün hallarda rezin balışların mexaniki xa-

rakteristikalarını  bu  cür  gərgin  vəziyyətdə  tənzimləmək  müm-

kün olmur. Bu səbəbdən həm ağırlıq qüvvəsi əsas dayaq-plaş-

kalarına və rezin  manjetlərə zərbə ilə ötürülür.  Quyular dayaz 

olduqda  isə  boruların  ağırlığı  rezin  manjetləri  kipliyə  keçiril-

məsini təmin edə bilmir. 

İşin  məqsədi  pakerə  yumşaq verilməsini və verilən qüv-

vəni  kipləndirici  manjetləri  kipliyə  keçirilməsini  təmin  etmək-

dən ibarətdir. Bu məqsədlə pakerin rezin balışlı ilkin dayaq dü-

yününün hər birində rezin balışların əvəzinə 3 yay nəzərdə tut-

maqla fanarların konstruksiyasını təklif edirik. Bu halda hər fa-

narın (pakerin quruluşunda bunların sayı 3dür) daxilindəki yay 

sisteminin  elastiki  radial  qüvvəsi  hesabına  pakerin  yumşaq 

oturdulmasını təmin edə bilir. 

Nəticədə bu halda boruların uzanmasını ∆l=QL\2EF kimi 

təyin  edə  bilərik.  Burada  Q-boruların  ağırlığı,  L-boruların 

uzunluğu, E-boruların elastikiyyət modulu, F-borunun en kəsik 

sahəsidir. 

Alınan  nəticədən  mexaniki  pakerin  oturdulmasında  isti-

fadə olunur. 

 

HİDRAVLİK PAKERLƏRİN QUYUDA YUMŞAQ 

OTURDULMASI 

 

Tələbə:                                        Elmi rəhbər:                                   

Gözəlov Tural Salman oğlu       prof. Məmmədov V. T. 

III kurs, qrup: 431.5 

 

Neft-qaz  quyularının  istismarında  hidravlik  pakerlərdən 

quyu lüləsini kipləndirmək, bir quyudan iki layı ayrılıqda istis-

mar edəndə layları bir-birindən hermetik ayırmaq məqsədilə is-

---

238 

 

tifadə olunur.  

İşin məqsədi pakerlərin quyularda yumşaq oturdulmasını 

təmin etməklə onun kipləndirici elementlərinin hermetikləşdir-

mə  xarakteristikalarını  yüksəltməkdir.  Bu  məqsədə  nail  olmaq 

üçün  işdə  həm  nəzəri  məsələ  həll  edilmiş,  həm  də  hidravliki 

pakerin  quruluşunda  xüsusilə  onun  kipləndiricilərinə  sıxılma 

qüvvəsini  tətbiq  etmək  üçün  hidrosilindr  düyünündə  qüvvəni 

(oturdulma təzyiqini) “demperləyici” (yumşaldıcı) element nə-

zərdə tutulub.  

Tədqiqat nəticəsində alınmışdır ki, hidrosilindrdə kiplən-

diricilərə  hidravliki  qüvvəni  ∆P  təzyiqlər  düşgüsünün  təsirin-

dən  ötürdükdə,  pistonun  ∆X  yerdəyişməsini  yumşaldıcı,  yəni 

onu  demperləyici  elastiki  araqat  (elastiki  element  və  ya  özlü 

maye) qoyma sxemi belə olmalıdır: 

∆P→∆X→∆P,          ∆V=0 

∆Q→∆X→∆Q,          ∆P=0 

∆P=∆Q/F 

∆Q=∆P·F 

F=(π/4)·(D

2

–d

2

) 

∆Q=∆P·(π/4)·(D

2

–d

2

) 

Alınan nəticələrin hidravliki paker quruluşlarının layihə-

ləndirilməsində istifadə etmək üçün praktiki əhəmiyyəti vardır. 

 

İSTİLİKDƏYİŞDİRİCİLƏRİN EFFEKTİVLİKLƏRİNİN 

                                 QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 

 

Tələbə:                                                       Elmi rəhbər: 

Əliyev Qüdrət Qardaş oğlu                       dos. Ç.C.Mürşüdli 

IV kurs, qrup 425.4. 

 

İstilik 

mübadiləsinin 

intensivləşdirilməsi 

və 

istilikdəyişdirici  aparatların  effektivliklərinin  yüksəldilməsi  

çox  böyük  iqtisadi    əhəmiyyətə  malikdir.  İntensivləşdirmənin 

müxtəlif    metodlarının  və  quruluşlarının  effektivliklərinin 

---

239 

 

müəyyənləşdirilməsi çoxlu sayda kriterilərdən asılı olduğundan 

kifayət qədər çətin və mürəkkəb məsələdir. 

İstilikdəyişdiriciləri  üç  əsas  parametr:  istilik  yükü  –  Q, 

istilikdaşıyıcıları nəql etmək üçün sərf edilən güc – N və istilik 

mübadiləsi  səthinin  sahəsi – A xarakterizə edir. Mütəxəssislər   

mümkün  qədər  az  miqdarda  hidravliki  itki  N  ilə,  daha  çox 

istilik Q verilməsini təmin etməyə çalışırlar.  

Ona  görə  də  effektivlik  parametrinin  aşağıdakı  ifadə  ilə 

hesablanmasının daha düzgün olduğu qənaətindəyik:  

                                         

       

⁄                                                        

Bir  sıra  hallarda,  effektivlik  parametrini  aşağıdakı  ifadə 

ilə hesablayırlar: 

                                     

 

 

 

 

   

                                                        

burada 

   – temperatur düşgüsü,℃. 

Bu  ifadəni, 

    –  nin  təsirini  istisna  edən  formada  da 

yazmaq olar: 

                                 

 

 

 

 

   

 

 

   

⁄

 

 

       

⁄

                                             

burada   

 –istilikvermə əmsalı, Vt/(m

2

  ℃); A = P·l; P – 

kanalın en kəsiyinin perimetri, m; l – kanalın uzunluğu, m. 

İntensivləşdirilmənin  effektivliyini  qiymətləndirmək 

üçün ədəbiyyatda tez-tez aşağıdakı əmsal məsləhət görülür: 

                                     

          

 

⁄

      

 

⁄

⁄

                                               

burada  Nu,  Nu

0

 

–  intensivləşdirilmiş  və  hamar  divarlı 

quruluşda  Nüselt  kriteri; 

  ,   

 

   intensivləşdirilmiş  və  hamar 

divarlı quruluşda müqavimət əmsalı;  

Həmin 

əmsalı

      

 

 

 

 

⁄  

şəklində, 

yəni 

intensivləşdiricisi  olan  və  adi  hamardivarlı  aparatlar  üçün 

 

 

 

parametrlərinin  nisbəti  kimi  təqdim  etmək  olar. 

 

 

  ideyasının 

təkrarlanması η əmsalının mahiyyətində açıq-aydın görünür. 

Hesabi  xərclər  metoduna  görə  (ən  sadə  izahda)  ən 

effektiv aparat aşağıdakı şərtə uyğun olandır: 

                                     X = H + İ = min,                            

burada X – ümumi xərclər; H – aparatın hazırlanmasına çəkilən 

---