Azərbaycan elmlər akademiyasi şƏRQŞÜnasliq institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Həmin il Ruma elçi getmiĢ yasavulbaĢı Vəli bəy Ustaclu oranın hakimlərindən Xosrov paĢa, çaĢnigir Sinan bəy və Əliağa çavuĢ baĢı və 200 nəfər kiĢi ilə zilqədə [ayının] 14-də (16 iyul 1562) pəncĢənbə günü Qəzvinə çatdılar. [həmin ayın] 17-də (19 iyul 1562) axĢam Səadətabad bağında [Ģahın ayaqlarını] öpməklə baĢıuca oldular. [Onlar] Xandigar [sultan Süleymanın] xəttilə yazılmıĢ əhd və peymandan ibarət məktub gətirdilər və o ölkədən gətirdikləri hədiyyələri verdilər. Sultan Bayəzidi 4 oğlu ilə zilqədə [ayının] 21-də (23 iyul 1562) pəncĢənbə günü Xandigar [sultan Süleymanın] buyuruğuna əsasən elçilərə təqdim etdilər. Onlar Xandigarın dediyi kimi, beĢini də boğub həlak etdilər. Bu Ģer [o hadisənin] tarixini saxlamaq üçün deyilmiĢdi: ŞER «Hicri-qəməri 969-cu ildə Əcəmdə əcayib bir vəziyyət baĢ verdi. Bayəzidi və onun dörd nəfər övladını Rumluların arasından götürdülər. Bu müəmmadan onun tarixini axtar: «Pənc kəm əz zümreyi-osmaniyan» (Osmanlıların zümrəsindən 5 əskik oldu). 424 Məzkur ayın axırında (zilqədə ayının 30-da - 1 avqust 1562) onların cəsədlərini Ruma apardılar. Rəbiüs-sani [ayının] 20-də (17 dekabr 1562) gürcü Ləvacədin oğlu Davud bəy dərgaha gəlib, bir dəstə aznaurla islamı qəbul etdilər. Ona Davud xan (M- 263b) ləqəbi verib, Tiflisin idarəsini ona tapĢırdılar. Donuz ili (mart 1563-mart 1564) - bəzi ayları 970 və bəzi ayları isə [9]71-ci ildə (31.VIII.1562- 8.VIII.1564) nəvvabi-kamyab [ġah Təhmasib] Qəzvinə təĢrif gətirmiĢdi. Elçi getmiĢ Səfər bəy Kəngərlu Xandigar [sultan Süleymanın] elçisi Ġlyas bəylə dünyanın pənahı [ġah Təhmasibin] dərgahına gəlib, 40 baĢ qaçağan atı, qızılla iĢlənmiĢ məxmər çulları, daĢ-qaĢla bəzədilmiĢ yəhərləri, hazırda Ġran torpağında 30 min tümənə bərabər olan 50 min Qibris 425 əĢrəfisi, 426 Rum, Firəng, Misir və Yəmən nəfis Ģeyləri və məskukatlarını, 427 təhvil verdilər. Ləvənd xanın oğlu Ġsa xan ona göstərilən hörməti unudub, qaçmaq istədiyindən çaharĢənbə [günü] [9] 70-ci il rəbiüs-sani [ayının] 28-də (25 dekabr 1562) tutulub seĢənbə [günü] cümadiəl-əvvəl [ayının] 16-da (11 yanvar 1563) Ələmut qalasına göndərildi. 428 Sədr Mir Təqiəddin Məhəmməd Ġsfahani rəcəb [ayının] 13-də (8 mart 1563) sədarətdən çıxarıldı. Sabiq sədr Mir Seyid Əli ibn Mir ġəmsəddin Əsədüllah MərəĢi əl-Mütəbərri Astarabad seyidlərinin fazillərindən olan Mir Məhəmməd Yusiflə birlikdə onun yerinə sədr oldular. 428a Əsl vətəni KaĢan olan və Rüknəddin Kazerunidən «KaĢi» (nisbəsi ilə) fərqlənən həkim Nurəddin Məhəmməd ibn Mövlana Kamaləddin Hüseyn ibn Mövlana Rüknəddin Məsud Təbib ġirazi cümə [günü] Ģaban [ayının] 8-də (2 aprel 1563) vəfat etdi. Onun [vəfatından] əvvəl rəcəb [ayının] 27-də (22 mart 1563) düĢənbə günü nəvvabi-kamyab [ġah Təhmasibin] Qazıoğlu deyə çağırdığı Qazıoğlunun oğlu Mövlana Qütbəddin Məhəmməd Bağdadi vəfat etdi. Dostlardan bəziləri [mən] fəqiri danladılar ki, nə üçün məĢhur [adamların] və əyanların [maddeyi]-tarixini yazmırsan? Bu fəqir [Əbdi bəy] bu qitə ilə üzr istəyib, öz yaxasını [onların əlindən] qurtardı. ŞER «Söhbət zamanı bir müsahib təəccüblə Əbdiyə Dedi: ġer yazmaqda cəldsən, səbəbi nədir? Hər gün məĢhur [adamlar] dünyadan gedir, [Onlara] əvəz olacaq Ģəxsi ruzgardan axtar. Onun vəfat tarixini niyə iltifatla göstərmirsən, Halbuki, mənalı bir xəzinə sənin əlindədir Dedi: Ölümün Ģərəfli mələyi deyiləm Ki, onun gördüyü iĢləri mən yazım». Siçan ili (mart 1564-mart 1565) - bəzi ayları 971, bəzi ayları isə [97]2-ci ildə (21.VIII.1563-28.VII.1565), Məsum bəy səfəvini əmirlərdən bəziləri ilə Mazandarana göndərdilər. Nəhayət, oranın hakimi Seyid sultan Murad xanın xahiĢi ilə [ġah Təhmasib] onları geri çağırmağı buyurdu. O ölkənin [hakimliyini] məzkur xana verdilər. Əmr etdilər ki, Məsum bəy və yoldaĢları Mazandarana daxil olmasınlar. Bəlxin hakimi özbək Pirməhəmməd xan ibn Canibəy xan fəsad törədənlərlə müqəddəs MəĢhədin ətrafına gəlib, zərər toxundurmadan geri qayıtdı. [sonra] Tülək bahadır xanı 429 üzr istəmək üçün dünyanın pənahı [ġah Təhmasibin] dərgahına göndərdi. Nəvvabi-ali [ġah Təhmasib] Ģahanə rəsmiyyət və mərhəmətdən sonra yasavulbaĢı Hüseyn bəy Qalxançı oğlu Zülqədəri onunla birlikdə yuxarıda adı çəkilən [Pir Məhəmməd xanın] yanına göndərdi. Bu ildə özbək Əli sultan və qardaĢı uĢaqları yurd salmaq məqsədi ilə Xarəzmdən Xorasana gəlib qayıtdılar. Bu ildə Mavəraünnəhrin özbək tayfasından neçə nəfər əyan və əĢrəf həcc niyyəti ilə Əcəm Ġraqına gəlib, Ģahanə mərhəmətlə qarĢılandılar və Hicaza getdilər. Sind ölkəsinin Bəkr hakimi sultan Mahmud xanın elçisi Seyid Əbülməkarim pəncĢənbə [günü] zilhiccə [ayının] 14-də (24 iyul 1564) qiymətli hədiyyələrlə dərgaha gəldi. Fəthi bəyin oğlu Haqverdi bəy pərvanəçini məzkur seyidlə [birlikdə] elçi sifəti ilə məzkur xanın yanına göndərdilər. Siçan ilinin novruzu axĢamında ġah Nemətüllah Baqinin evində olan nəvvabi-ali [ġah Təhmasibin] bacısı ülyahəzrət XanıĢ bəyim daimi aləmə qovuĢdu. ġah Nemətüllah o ülyahəzrətin nəĢini Ətabati-aliyə apardı. Oradan istəyirdi ki, həccə getsin. O yoldan Hicaza getməyə Xandigar [sultan Süleyman] tərəfindən icazə olmadığından (M-264a) Ətabatdan Bağdada və Bağdaddan Həmədana gəldi. Həmədanda cümə [gününün] səhəri zilhiccə [ayının] 11-də 430 (21 iyul 1564) vəfat etdi. Onun oğlu Ġbrahim bəy atasının yerini tutdu və atasının vəsiyyətinə görə adlarına Müsahib ləqəbi artırıldı. Böyük oğlu Xəlil sultan bundan əvvəl əyalət [hakimliyi] vəzifəsi almıĢ və Astarabad hakimi olmuĢdu. Öküz ilində (mart 1565-mart 1566) - bəzi ayları 972, bəzi ayları isə [97] 3- cü ildə (9.VIII.1564-8.VII.1566). Adlarının çəkilməsində ifrata vardığımız Məsum bəy Səfəvi, onun oğlu Sədrəddin xan, vəli xəlifə ġamlu, Əmirxan ibn Məhəmmədi bəy Mosullu, Heydər bəy Mosullu Tərxan, Kirmanın hakimi ġahqulu sultan ƏfĢar, alicənab Ģahzadənin lələsi Məlikaslan bəy ƏfĢar, ġahverdi bəy ƏfĢar, alicənab Ģahzadə sultan Mustafa mirzənin lələsi Nəzər bəy Ustaclu, Xəlil bəy Siyah Mənsur kimi böyük və baĢqa əmirlər Xarəzm [hakimi] özbək Əli sultanı dəf etmək üçün məmur olundular. Çünki özbəklər XəbuĢan qalasını zorla tutub, Əli sultanın vəziri Mir ġəhriyara tapĢırmıĢdılar. O, [Mir ġəhriyar] oranı öz qohumlarına verib, Əli sultanın yanına getmiĢdi. Oranın əhalisindən bəziləri Pəhləvan bəy Qəmərinin sərdarlığı altında birləĢib, ġəhriyarın adamlarından bəzilərini öldürdülər, bəzilərini də qaladan kənara çıxardılar. Qalanı nəvvabi-kamyab [ġah Təhmasibin] adına zəbt etmiĢdilər. Əli sultan ora qoĢun çəkdi və elə ki, əmirlərin hücumundan xəbərdar oldu, qaçdı. Pəhləvan bəy Qəməri bu səbəbə hədsiz Ģöhrət qazandı. Alicənab [ġah Təhmasibin] ürəyi onun yüksəliĢinə rəğbət göstərdi və [o], əmirlik rütbəsi aldı. Ġyqut bəy ÇavuĢlu Ustacluya əyalət [hakimi] vəzifəsi verib, XəbuĢan qalasının idarəsi, NiĢapur və Əsfərainin hakimliyini ona tapĢırdı. Heratda Məhəmməd xan ġərəfəddin Təkəlunun oğlu Qazağın zülmü və təhqiri (M-264b) yüksək dərəcəyə çatdığına görə və məzkur böyük əmirlərə onun dəf olunması iĢarə edildiyi üçün qərara alındı ki, Bəhram mirzənin oğlu sultan Ġbrahim mirzə müqəddəs MəĢhəddən və yenə Bəhram mirzənin oğlu Bədiüzzaman mirzə Sistandan yuxarıda adları çəkilən əmirlərin köməyinə gəlib, Qazağın dəf edilməsinə çalıĢsınlar. Ancaq yenilməz dövlətin böyüklərinə qarĢı hələ rəsmi bir müqavimət aĢkar edilməmiĢdən əvvəl ali dərgahda onun müxalifət və xəyanətini əlahəzrət [ġah Təhmasibə1 xatırlatmıĢ Qazağın qardaĢları Tatar sultan, Əli bəy, Heratda onun qəsdində olan baĢqa qardaĢları Mustafa bəy, Müseyib bəy və Əhməd bəy əsaslı bir iĢ görə bilməmiĢdilər. Buna görə müxalifətdə onunla əlbir olmayan, hökuməti istəyən Təkəlu camaatından bir dəstə, qardaĢları ilə birlikdə ona qarĢı vuruĢmaq üçün Heratdan çıxaraq özlərini böyük əmirlərə çatdırmaq istədilər. O dəqiqə Quryana gəldilər və oranın hakimi Rumlu xəlifələrdən Safi Vəli ibn Sufyan Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|