Azərbaycan fəLSƏFƏ VƏ sosial-siyasi elmlər assosiASİyasi
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
Sosial fəlsəfə 89 muş olan akrabalıktan kaynaklanır. 1 Ayna’nın temelinde yatan düşünce, anı- ların zamanın örtüsü altından çıkabilme özelliğiyle yakından ilgilidir. 2 Film, bir adamın kendi iç dünyasına yaptığı yolculuğu anlatmaktadır. İnsan, ol- duğu kişiyi, sürekli kendisiyle birlikte taşıdığı için ondan kaçamaz. “Dünya üzerindeki ülkeleri gezmek sadece sembolik bir yolculuktur. Nereye giderseniz gidin, hala kendi ruhunuzu arıyorsunuzdur...” 3 Tarkovsky Ay- na’da, ilk kez, hiç çekinmeden, doğrudan doğruya kendisi açısından en değerli ve en özel şeyden söz ettiğini ifade etmektedir. Film, yönetmenin, çok sevdiği ve çok iyi tanıdığı insanları yeninden canlandırma isteğinin bir tezahürüdür. Yönetmen, Ayna’da “kendisi için değerli olan insanların hak- kını ödeyemeyeceğini, kendisine gösterilen sevgiyi, verilen onca şeyi hiçbir zaman gereğince karşılayamayacağını düşünen bir insanın çektiği acıları” anlatmak istemiştir. Ayna’daki kahraman, insanları yeterince sevmediğine inanmakta ve bu, onun için gerçekten acı veren, katlanılması zor bir düşünce haline gelmektedir. 4 Tarkovsky bir röportajında Ayna’yı şu şekilde özetliyor: “Filmim ka- dınları ve çocukları birleştiren bir adamı konu alıyor. Fakat bu adam bir oğul ya da koca olarak başarılı değil, çocuklar bir erkekten, bir babadan yoksunlar.” 5 Filmdeki adamın ilişkileri parçalanmıştır ve manevî dengesini bulabilmesi için bu ilişkileri yenilemesi gerekmektedir fakat bunu yapa- madığını görmekte ve sevgi borcunu ödeyebileceği umuduyla yaşamına de- vam etmektedir. 6 Dolayısıyla film, aslında ana karakterin bizatihi kendisini değil, kendisine yakın olan insanlara karşı duygularını, onlarla kurduğu iliş- kileri, hiç tükenmeyecek anlayışını ama aynı zamanda onlara karşı işlediği ve hiçbir zaman düzeltemeyeceğini düşündüğü günahlarını ve başarısızlığını 1 Andrey Tarkovski, Şiirsel Sinema, John Gianvitos’ın Sunuşu, s. xiii. 2 Andrey Tarkovski, Mühürlenmiş Zaman, s. 121. 3 Andrey Tarkovski, Şiirsel Sinema, J. Haberman & Gideon Bachmann’ın Röportajı, 1983, s. 117. 4 Andrey Tarkovski, Mühürlenmiş Zaman, s. 121. 5 Andrey Tarkovski, Şiirsel Sinema, Claire Devarrieux’un Röportajı, 1978, s. 53. 6 Andrey Tarkovski, Şiirsel Sinema, Claire Devarrieux’un Röportajı, 1978, s. 53. Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2015, № 1 90 anlatmaktadır. Ayna’nın baş karakteri, içine düştüğü ağır buhran sırasında en ince ayrıntısına kadar hatırladığı olaylar nedeniyle acı çekmekte, bir özl- em ve huzursuzluğu aynı anda yaşamaktadır. 1 Tarkovsky, filmleri birbirinden farklı olsa da, neredeyse hepsini aynı gerekçeyle yaptığını söyler. Yönetmen bu gerekçeyi şu şekilde açıklar: “İnsanın kendini içinde bulduğu muğlak konum yüzünden, kendi iç dün- yasında yaşadığı çatışmayı tartışmak için bir tür manevi ideal ile bu maddi dünyada var olmanın zorunluluğu arasındaki çatışmayı anlamak.” 2 Bu gerekçeden hareketle Tarkovsky Ayna’da da bireyin dünyadaki varlığını sorgulamaya gayret etmektedir. Yönetmen, insanın bedensel ve ruhsal var- lığını, hem kişisel tutanaklar olarak bölük pörçük anıların çerçevelediği bir alanda hem de genel olarak doğa karşısındaki durumuyla ilişkilendirir: “İn- sanın bedeni / Tıpkı yalnızlık gibi / Kulakları ve gözleri kocaman / Bulutlar çizer / Artsız arasız ruhumuz/ Ve derinin üstünde / Eldiven gibi giyilmiş / Yara yara üstüne / Engellerin arasından / Gökyüzüne yükselir.” Tarkovsky insan varoluşunu doğanın içinde anlamaya özen gösterir; bu sebeple filmlerinde doğa hep vardır, çünkü yönetmene göre doğa haki- katin kendisidir. Yönetmene göre, kent insanı hayat hakkında hiçbir şey bil- mez, zamanın nasıl geçtiğini hissetmez, zamanın doğal akışını da bilmez. Doğa insanın ve özellikle çocuğun geleceğinin güvencesini bulduğu ve ira- desini eğittiği bir alandır. 3 Bu nedenle, Tarkovsky’nin kamerası, baş dön- dürücü bir hızla gelişen ve doğal ilgi alanlarından kopan insanı gösterirken ağırlaşır; nesneler üzerinde, insan yüzleri üzerinde uzun uzun durur. Sık sık doğayı gösterir sanatçı ve doğal olandan kopuşun tehlikelerine karşı seyir- ciyi uyarır: “…Burada çok ilginç şeyler var. Kökler, çalılar… Hiç, bitkilerin hissedebildiklerini, hatta algılayabildiklerini düşündünüz mü? Ağaçlar, bu fındık ağacı, şu kızılağaç, hiçbirinin acelesi yok. Oysa biz etrafta koşturup, 1 Andrey Tarkovski, Mühürlenmiş Zaman, s. 122. 2 Andrey Tarkovski, Şiirsel Sinema, J. Haberman & Gideon Bachmann’ın Röportajı, 1983, s. 119. 3 Andrey Tarkovski, Şiirsel Sinema, Claire Devarrieux’un Röportajı, 1978, s. 54. Sosial fəlsəfə 91 yaygara koparıyoruz ve sıradanlığımızı haykırıyoruz. Çünkü iç doğamıza güvenmiyoruz. Sürekli şüphe içindeyiz ve telaşlıyız. Durup düşünmeye za- manımız yok.” Film, şiirsel ve bazen gittikçe ağırlaşan bir zeminde, geçmişin kapılarını aralayıp çocukluğun coğrafyasını, ergenliğin ve yetişkin bir insan olmanın anlamlarını yoklayan bir atmosfere sahiptir. Filmde rüya sekansları ve geçmişten yankılan sesler, çocukluk hatıralarıyla sürmekte olan bir evlilikten geriye kalan hatıralar içiçe geçmiş durumdadır. 1 Bu yönüyle film, ana karakterin bilincini bir aynaya yansıtmakta ve seyirciyi tutulan bu ay- naya bakmaya davet etmektedir. Yönetmen, bir bakıma, sanatçı olarak geç- mişine tuttuğu aynaya bakma cesaretini göstermiştir ama acaba seyirci buna cesaret edebilecek midir? “Ruhumuz bedensiz/ Bir günahkâr sanki/ Ve sanki cevapsız bir bilmece… /Ve ben rüyamda/ Bana bir başka kılıkta /Başka bir ruh gibi görünürüm / İnançsızlıktan, umuda koşar.” Ayna, ziyadesiyle kişiseldir ve bu yönüyle bir tür Tarkovsky biyografisidir. Savaş zamanında evi terk eden babanın sanatçının yaşamında ve filmlerinde büyük bir etkisi vardır ve bu etki Ayna’da çok somut bir bi- çimde görülmektedir. Bu çerçevede Ayna, evini terk eden babanın geride bı- raktığı eşi ve çocuğunun hikayesi olarak da okunabilir. Filmde, şimdiki za- manda yetişkin olan birey çocukluğundan kalan hatıraları anımsamakta, ba- basına duyduğu özlemi ve onun evi terk etme gerekçelerine duyduğu merakı irdelemekte; pişmanlıklar yaşamakta, bağlılıklarını sorgulamakta, annesini ve annesinin politik sorunlardan dolayı verdiği mücadeleyi düşünmekte, babanın evi terk ettikten sonra annesiyle zor şartlarda sürdürmeye ça- lıştıkları günleri hatırlamaktadır. Tüm bunlar, babasızlığın çocuk üzerindeki derin etkilerine, babanın ve annenin çocuğun bilincinde tuttuğu yere dair gizemli ipuçları taşımaktadır. Filmdeki ana karakter, ölüme yakın bir ruh hali içindedir ve içinden çıkamadığı geçmişe ve oradaki hatıralara uzan- 1 Andrey Tarkovski, Şiirsel Sinema, J. Haberman & Gideon Bachmann’ın Röportajı, 1983, s. 113. Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|