Azərbaycan fəLSƏFƏ VƏ sosial-siyasi
Yüklə 5,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəlsəfə tarixi - 49 - Агиль Ширинов Проблема отношения духа к телу в истории философии
- Ключевые слова
- Grant № EİF-2011-1(3)-82/74/5
- Epistemologiya - 51
Fəlsəfə tarixi - 49 - Агиль Ширинов Проблема отношения духа к телу в истории философии (с древности до наших дней) (резюме) Проблема связи духа и тела – одна из важнейших и спорных в фило- софии. В истории философии существовали два подхода к ее решению. Один из них – дуализм, рассматривавший дух и тело как две самостоятельные субстанции, другой – монизм, трактовавший дух и тело как тождественные субстанции. В статье анализируются взгляды проф. С.Халилова, предприн- явшего попытку примирить идеалистический и материалистический подхо- ды, решить проблему, основываясь на достижениях позитивных наук. Иссле- дуются фундаментальные подходы к рассматриваемой проблеме в истории философской мысли, в свете которых оцениваются взгляды проф. С.Хали- лова на проблему душа-дух-тело. Ключевые слова: дух, душа, тело, дуализм, монизм, субстанция Bu məqalə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin yanında Elmin İnkişafı Fondunun maliyyə dəstəyi ilə gerçəkləşdirilmişdir. – Grant № EİF-2011-1(3)-82/74/5 Epistemologiya Hermeneutik felsefe açısından bilgi-değer ilişkisi Mustafa Günay ∗ (Türkiyə) “Bilgi”, “değer” ve “bilgi-değer ilişkisi”, felsefenin tarihi boyunca en önemli problemler öbeğini meydana getirmiştir. Bu problemlere yönelik çe- şitli bakış açıları ve yanıt bulma denemeleri mevcuttur. Bildirimde konuyu daha çok hermeneutik felsefe açısından (ve özellikle Dilthey’ın düşünceleri- ne dayanarak) ele almaya çalışacağım. İnsan, anlamlar ve değerler yaratan bir varlık olarak, anlamlar ve de- ğerlerden oluşan bir dünyada yaşar. Bu nedenle o, hem kendisine hem de diğer bütün varonlara bu anlam ve değerlerin içinden bakıp kavramaya, an- lamaya uğraşır. Dünyanın anlam ve değerlerden meydana gelen bir gerçek- lik olmasının temelinde, insanın, kendi anlam verme yeteneği ve özgür yara- tıcı gücü bulunmaktadır. Bu, insan varoluşunun en temel niteliği, insanı in- san yapan şeydir. İnsanın bir tarih ve kültür varlığı olması, onun yalnızca bi- len bir varlık (epistemolojik özne) değil, aynı zamanda yaşayan /tarihsel bir varlık olduğunun da ifadesidir. Bu durum, insanın bilen yanıyla eyleyen ya- nını birlikte ele almayı da gerektirir. Bilgi ile değerler arasında yer alan bağıntıyı da burada bulabiliriz. Dilthey’a göre, insanlar, her zaman, insanlara özgü inanç, değer, - 50 - ∗ Dr., Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Felsefe Grubu Eğitimi ABD, mgunay@cu.edu.tr Epistemologiya - 51 - norm, ide, kural, tasarım türünden şeylerin, yani yine kendi yaşamalarının ürünleri olan bu şeylerin yönlendirdiği bir insani ilişkiler ağı içerisindedirler ve her şeye bu yaşamanın içinden bakarlar. Bu, her zaman, yani insanlar toplu halde yaşamaya başladıklarından beri böyledir; yani bu yaşamanın kendisi, tarihsel olarak oluşan bir şeydir ve insani-toplumsal olan her şeyi içermesi bakımından, yaşama, “tarihsellik”ten ve doğadan farklı bir oluşum olarak da “tinsellik”ten başka bir şey değildir. Dilthey’a göre, doğal durum- dan toplumsal duruma geçtikleri aşamadan bu yana, insanlar, kendi koyduk- ları kural, değer ve normlardan örülmüş bir çevrede yaşamaktalar; kendi yaratıları olan bu kural, değer ve normlar, sonradan yine insan eylemlerini belirleyen neden ve motifler olmaktadırlar.” (2, s.78-79) İnsanın amaçlı ve iradi eylemleri, tarihsel-toplumsal gerçekliği mey- dana getirir. “Tarihte, doğabilimsel anlamda yasalar ve kategoriler olmadığı gibi, ona süreklilik kazandırabilecek ideler de yoktur. Çünkü insani düşünce ve amaçların ürünü olan bu ideler de, durmadan, her çağda değişirler. Ama bu belirlemelerden kalkıp, tarihi bir “kaos” saymak da yanlıştır. Her çağın, her dönemin kendisi için kendine kurduğu bir düzen, bir tinsel yaşam tarzı ve bu yaşam tarzına şekil veren hukuksal, politik, ekonomik kurumları, bu yaşam tarzına sinen ahlaksal, dinsel, estetik inanç, ilke ve ideleri vardır.” (2, s.70) Değerlerin ahlaksal, estetik, dinsel vb. olmak üzere, çeşitli tipleri ol- duğunu biliyoruz. Ama içeriği farklı olsa da, bütün değerler; insan ürünü ol- maları, insan tarafından gerçekleştirilmeleri bakımından ortak bir özelliğe sahiptirler. İnsan, içinde bulunduğu gerçekliği değerlendiren tek varlıktır. Bu değerlendirme insanın varolma koşullarından biridir. İnsan gerçekliği değerlendirerek eylemde bulunur, içinde bulunduğu tarihsel/kültürel dünya- yı oluşturur. Bir kez meydana gelmiş olan ve nesnelleşen bu dünya da insanı oluşturur. İnsan tarihsel süreç içinde kendini gerçekleştiren bir varlıktır. Değerler insanın tarih ve kültür varlığı olarak kendini gerçekleştirmesi bakımından olduğu kadar, kendisinin ne olduğunu bilmesi/soruşturması ba- kımından da önem taşır. Değerlerin hem eylem hem de bilme bakımından insan varoluşunun temeli olduğunu söylemek yerinde olur. Bilgi arayışı da hep bazı değerlerle bağıntılıdır. “Bilgi bilinci” ve “değer bilinci” birliktedir. Yüklə 5,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|