Azərbaycan fəLSƏFƏ VƏ sosial-siyasi

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2012, № 1 
 
 
- 184 -
висимо  от  Вас  обдумывать,  что  у  Вас  произошло,  какие  Вы  промахи 
допустили,  или  их  авось  и  не  было,  что  Вы  упустили, а  что  нет...  Вы 
как бы анализируете все, что с вами было... Выводите ошибки, плюсы, 
и если есть какие-то противоречия, а они всегда должны быть, ведь без 
них не может быть и развития, ваш внутренний голос действует, либо 
он оправдывает вас, либо наоборот ругает, что мол не так ты сделал. Я 
считаю,  что  внутренний  голос  играет  достаточно  большую  роль  в 
развитии  личности,  в  её  становлении.  Человек,  рассуждая  анализируя 
самого  себя,  свой  характер,  всегда  узнает  совершенно  новое  о  себе... 
Лично я считаю, что несомненной почвой для развития и превалирова-
ния внутреннего голоса у человека, является недостаточно хорошая со-
циальная обстановка, среда в которой он находиться. Каждый день че-
ловек сталкиваться со множеством не правды, лжи, не справедливости, 
обмана, разочарованием, разрушением его иллюзий...Складывается та-
кая ситуация что общество в котором ты находишься возможно не так 
понимает тебя и человек уходит в себя он рассуждает о себе, в первую 
очередь, он  думает  что  проблема  в  нем,  на  самом  деле, я  считаю,  что 
это и так, но частично... Все люди разные, и если у тебя определённый 
подход к общению, то многие этого не принимают...но все же те люди 
которые Вас окружают должны относиться с пониманием, чтоб понять 
другого необходимо стать на его место... Человек должен всегда под-
страиваться под то общество в котом он живет, иначе он просто задох-
нется в нем... Изменяться должны все, не только тот кого не поняли, а 
их несчитанное число, а все люди... Разбирая любой вопрос или обду-
мывая  что-то,  человек  всегда  пытается  найти  что-то  схожее  в  себе, 
сравнить  это  со  своим  внутренним  миром,  соответствует  ли  тот  или 
иной вопрос его внутреннему состоянию, его стереотипам, установкам, 
мотивам, он смотрит на мир через свою призму взглядов. Возможно ли 
измениться,  говоря  со  внутренним  голосом?  Ну  согласитесь,  что  мы 
каждый день это и делаем...И если человек с окружающей его аудито-
рией может и "слукавить", то со внутренним голосом, то бишь с самим 
собой, он предельно честен. Мы пытаемся найти выход, сопоставляем 
все, думаем, что в нас не так, что надо изменить, чтобы все встало на 

---

Fəlsəfi Diskurs
 
 
 
- 185 -
круги своя и все это наш внутренний голос...И не надо скрывать, и не 
надо считать, по-моему, что человек говоря со внутренним голосом за-
мыкается. Совершенно нет. Это естественный процесс, который проис-
ходит в психике человека... Смело прислушивайтесь к своему внутрен-
нему голосу и у Вас все несомненно получиться!! 
  
– Günay Zeynalova 
Ağıllı insan ömrü boyu özünü öyrənməyə, özü haqqında yeni bir şey-
lər kəşf etməyə çalışır, yəni ağlı başında olan və ən azından buna cəhd etmə-
yən bir insanı təsəvvür etmək fikrimcə çox çətindir. Biz öz daxili aləmimiz 
haqda bilgiləri ya ətrafdakı insanlara münasibətdə  və ya ətrafımızda baş 
verənlərə qarşı reaksiyalarımızda da əldə edə bilərik, lakin, necə deyərlər, 
dünya bir səhnədir və burada çox zaman insanlar istəyərək və ya istəməyə-
rək "artistlik" edirlər (əslində  məcburi heç nə yoxdu) riyakarliq, özü ikən 
özgəsi olmaq istəyi – məncə, bu xüsusiyyətlər insan təbiətinin ayrılmaz 
keyfiyyətləridir, az və ya çox dərəcədə hamıda bunu müşahidə edə bilərik. 
Lakin insan ozü ilə olanda - təkliyə çəkiləndə, özü ilə danışanda, əgər özünü 
olduğu kimi görməkdən qorxmursa, məhz bu zaman o çox vaxt özünün belə 
fərqinə varmadığı keyfiyyətləri görə bilər. Bəzən insan heç kimə etiraf et-
mədiklərini özü ilə, öz vicdanı ilə, öz ruhu ilə, öz Allahı ilə baş-başa qaldıq-
da dərk edə bilir. Məhz bu baxımdan insanın özü onu – insanı ən doğru gös-
tərən "ayna"dır. Lakin bəzən düzü əyri, əyrini düz göstərən aynalar da olur, 
ancaq bu artıq insanın vicdanına baglı olan bir şeydi. Əgər insanda vicdan 
yoxdusa, o özü ilə deyil, lap Allahla belə danışsa da, xeyri olmayacaq ve o 
heç nə öyrənməyəcək, çünki bu tip insanlar nəinki cahil olur ve hətta öz-
lərini ən kamil hesab edirlər . 
  
– Şölət Zeynalov 
Zaman və ya dövr əslində heç vaxt mürəkkəb və ya müxtəlif olmur. 
Mürəkkəbliyi və ziddiyyəti yaradan insan özüdür. Belə ki, o daima nə isə 
yaratmağa, yeni situasiyalar qurmağa can atdığından özü və ətrafı üçün han-
sısa cərçivələr yaratmış olur. Sonra özü də həmin çərçivədən ya qurtulmağa 
yaxud o çərçivənin sərhədlərini keçib başqa yeni, müxtəlif və maraqlı 

---

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2012, № 1 
 
 
- 186 -
aləmlər axtarmağa başlayır. O mütəmadi, həyatı boyu gah uğur qazanır gah 
da məyusluğa düşür. Hadisələrin əhatəsindən yaxa qurtaranda isə o özünün 
daxilinə nəzər salmağa macal tapır. Bu həm məna həm də əbədi bir insan və 
şüur problemidir. Lakin bu əbədi görünən yol heç də hamı üçün həm praktik 
yaşantıda, eyni zamanda, mənəvi–intellekt ölçülərdə bir olmadığından bu 
məsələ hər bir fərdin bəlkə də dəyərləndirə bilmədiyi mahiyyətdir. Bu ma-
hiyyətin heç zaman parıltısı bərq vurmadığından onu duymaq və ya ona qo-
vuşmaq hamıya qismət olmur. Lakin bütün bu təzadlara baxmayaraq insan 
KİMliyindən asılı olmayaraq şüur və düşüncəyə malik olduğu üçün o, heç 
olmasa ömründə bir dəfə də olsa özü –özü ilə danışmağa məhkumdur. An-
caq bu danışma və ya söhbət hər bir insan üçün fərdi olduğundan onun sual 
verəni və cavablandıranı da elə özüdür. Burada iki MƏN ilk dəfə olaraq üz-
üzə, göz-gözə, qarşı-qarşıya gəlir və hesab, əsl sorğu anı başlanır. Bu zaman 
birinci MƏNlə ikinci MƏNin dialoqunun nəticəsi heyrətləndirici dərəcədə 
dramatik, romantik, qeyri-səlist və ya harmonik ola bilərək ya insanı mü-
kafatlandıra yaxud cəzalandıra bilər. Əlbəttə, bunlar hamısı fərdin həyat tər-
zindən yaşam formasından intellekt və  mənəviyyatının səviyyəsindən, vic-
dani, insani hisslərinin səmimiliyindən asılı olaraq təzahur edən bir proses 
olduğu üçün nəticə də şüur və özünüdərkin nəticəsindən – MƏNin praktik 
mənəvi vəziyyətindən və keçdiyi yolundan asılıdır. Cavablandırmada mil-
yonlar iştirak etsələr də mükafatlandırılanlar imtahandan üzü ağ çıxanlar va 
hesabatın vacibliyini anlayaraq dərkə doğru can atanlar olurlar. ”Göstər pisi 
deyim yaxşı nədir”. 
İnsanın özü ilə danışması iki anlamda başa düşülə bilir. Birinci anlam 
pisixi çatışmazlıq və ya həyat probleminin çözümü baxımından qiymətlən-
dirilə bilən hal olsa da ikinci anlam bizim sualın tam özəyini təşkil edən in-
sanın öz “MƏN” ilə söhbətini və ya bilavasitə kontakta can atmasını nəzər-
də tutur. Hər halda sualın həqiqi mənasını mən belə başa düşürəm. Qeyd et-
diyimiz kimi insan özü ilə söhbət edə bilər lakin baxır o bu dialoqu “kimin-
lə”, hansı məsələ barədə hansı səbəbdən edir və ya onu etməyə çalışır. Bu 
prinsipdən yanaşıldıqda fikrimcə sualı cavablandırmaq çox cətin və mürək-
kəb işdir. Bəlkə də belə sualların cavablandırılması müasir, daha cox texno-
genləşmiş, hissi həyatdan uzaq düşmüş, özünü həyatın yalnız rasionallğına 

---