hüquqi şəxsə vurulmuş zərərin əvəzi kimi aşağıdakıları ödəmək vəzifəsini qoya bilər:
-
çarəsizlikdən məcburi iş buraxma müddəti üçün və ya başqa maaşlı işin görüldüyü
müddət üçün İşçiyə ödənilən haqqm əvəzini;
-
işçiyə vurulmuş mənəvi zərərə görə ona ödənilən haqqm əvəzini.
Qeyd olunan hallarda vəzifəli şəxsdən tutulan məbləğin miqdarı ilə bağlı məsələ
Azərbaycan Respublikasmın Əmək Məcəlləsinin 196-cı maddəsi ilə tənzimlənir.
Əmək Məcəlləsinin 195-ci maddəsinə əsasən, işəgötürən əmək müqaviləsinə qanunsuz və
əsassız xitam verilməsi nəticəsində məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş qətnaməsi (qərarı)
olduqda, işçiyə vurulan ziyana görə tam maddi məsuliyyət daşıyır.
Həmin Məcəllənin 290-cı maddəsinə əsasən isə, işəgötürən əmək münasibətləri
prosesində işçiyə vurduğu mənəvi ziyana görə maddi məsuliyyət daşıyır. Mənəvi ziyan
vurulduğunu iddia edən işçi həmin ziyana görə iddiasmın məbləğini ərizəsində göstərməlidir.
İşçiyə dəyən mənəvi ziyanın pul hesabı ilə məbləği onun ərizəsi əsasında vurulan mənəvi
ziyanm ictimai təhlükəlilik dərəcəsinə, işçinin və işəgötürənin şəxsiyyətinə, işin faktiki
hallarma və ədalətli qərar qəbul edilməsi üçün zəruri olan digər obyektiv hallara uyğun olaraq
məhkəmə tərəfindən müəyyən edilir.
Yuxanda göstərilən normanm göstərişinə görə, «işçiyə vurulmuş mənəvi ziyan» dedikdə,
işəgötürən və ya onun tabeçiliyində olan vəzifəli şəxs tərəfindən hər hansı üsulla işçinin şərəf və
ləyaqətinin ləkələnməsi, alçaldılması, ona böhtan atılması, şəxsiyyətinin təhqir edilməsi,
kollektiv arasında gözdən salmraası məqsədilə barəsində həqiqətə uyğun olmayan, yalan
məlumatlar yayılması, habelə mənəviyyatına, əxlaq normalarına, milli qürur hissinə, etiqadına
zidd olan digər əməllər və hərəkətlər başa düşülür.
4.
Vəzifəli şəxsin cavabdehin tərəfində üçüncü şəxs qismində işin məhkəmə baxışına
hazırlıq mərhələsində prosesə eəlb edilməsi məqsədəmüvafiq olardı. Lakin bu, həmin
məsələnin məhkəmədə işə baxılmasının gedişində həll olunmasmı istisna etmir.
Məhkəmə araşdırmasımn gedişində hakim bu qənaətə gəlsə ki, çarəsizlikdən iş buraxma
müddəti və ya aşağı maaşlı işin görüldüyü müddət üçün işçiyə ödənilən haqqm əvəzi və yaxud
işçiyə vurulan mənəvi zərərə görə ona ödənilən haqqm əvəzi vəzifəli şəxsdən tutulmalı deyil,
bunu qətnamədə əsaslandırmalıdır.
5.
Vəzifəli şəxsin cavabdehin tərəfində üçüncü şəxs qismində prosesdə iştiraka cəlb
olunması onu eyni zamanda cavabdehin nümayəndəsi kimİ prosesdə iştirak etmək hüququndan
məhrum etmir. Bu zaman vəzifəli şəxsin həm üçüncü şəxs, həm də cavabdehin nümayəndəsi
kimi prosessual hüquqları təmin olunmalıdır.
İşçinin qanunun aşkar surətdə pozulması ilə işdən çıxanimasmda təqsirli olan vəzifəli
şəxsdən şərh olunan maddədə göstərilən haqqın tutulması ilə bağlı tələb həm də təşkilatm işçini
könüllü olaraq öz işİnə və ya əvvəlki vəzifəsinə bərpa etdiyi hallarda da məhkəmə baxışınm
predmeti ola bilər. Bu halda işçinin işdən çıxarılmasmm və ya başqa işə keçirilməsinin qanunun
aşkar surətdə pozulması ilə edilib-edilməməsi məsələsini həll edərkən, məhkəmə işçinin işə və
ya vəzifəsinə bərpa olunmasmın əsaslığmı yoxlamağa haqlı deyil.
6.
Zərərin vurulmasının aşkar olunduğu gün işçinin
qanunun aşkar surətdə pozul
75
ması ilə işdən çıxarıldığı və ya başqa vəzifəyə keçirildiyi, məhkəmə qətnaməsinin icrasının
gecikdirildiyi hallarda isə işə bərpa qətnamənin icra olunmaq üçün vəzifəli şəxsin sərəncamma
daxil olduğu gün hesab edilir.
Maddo 57. Mübahisə predmeti barəsində müstəqil tələblər irəli sürməyən üçüncü
şəxslər
5 7. L Mübahisə predmeti barəsində müstəqil tələblər irəli sürməyən üçüncü şəxslər iş
üzrə birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən qətnamə çıxarılana qədər, bu qətnamə
tərəflərdən birinə münasibətdə onların hüquq və vəzifələrinə təsir edə biləcəyi təqdirdə,
prosesdə iddiaçının və ya cavabdehin tərəfində iştirak edə bilərlər. Onlar işdə iştirak edən
şəxslərin vəsatəti üzrə və ya məhkəmənin təşəbbüsü ilə işdə iştirak etməyə cəlb oluna
bilərlər.
57.2.
Müstəqil tələblər irəli sürməyən üçüncü şəxslər iddianın əsasını vəpredmetini
dəyişdirmək, iddia tələblərinin miqdarını artırmaq və ya azaltmaq, iddiadan imtina etmək,
iddianı etiraf etmək və ya barışıq sazişi bağlamaq, qarşılıqlı iddia vermək, məhkəmə
qətnaməsinin məcburi icrasını tələb etmək hüquqları istisna olmaqla, tərəfin prosessual
hüquqlarından istifadə edir və onun prosessual vəzifələrini daşıyırlar.
1
. Mübahisənin predmetinə müstəqil tələb irəli sürməyən üçüncü şəxslər - məhkəmənin
qərarının tərəflərdən birinə münasibətdə onun hüquq və vəzifələrinə təsir göstərə bildiyi halda,
artıq başlamış prosesə İddiaçının və ya cavabdehin tərəfində öz şəxsi maraqlarmın müdafiəsi
üçün daxil olan şəxslərdir.
Mübahisə predmeti ilə bağlı müstəqil tələblər irəli sürməyən üçüncü şəxsləri aşağıdakı
cəhətlər fərqləndirir:
1)
həmin şəxslər iddiaçı ilə cavabdeh arasında mövcud olan mübahisəli maddi- hüquq
münasibətinin subyektləri deyillər.
Yol-nəqliyyat qəzası nəticəsində nəqliyyat xidməti şirkətinə məxsus olan taksi yolu
keçən vətəndaşı vuraraq ona bədən xəsarəti yetirir. Mülki qanunvericilik yüksək təhlükə
mənbəyinin vurduğu ziyana görə məsuliyyəti onun sahibinin üzərinə qoyduğu üçün, bu işdə
iddiaçı səhhətinə ziyan vurulmuş vətəndaş, cavabdeh isə, yüksək təhlükə mənbəyinin sahibi,
başqa sözlə desək, nəqliyyat xidməti göstərən təşkilatdır. İddiaçı və cavabdeh səhhətə
vurulmuş ziyanla bağlı, cavabdehlə üçüncü şəxs isə əmək münasibətlərindən yaranan hüquq
münasibətləri ilə bağhdu-lar;
2)
mübahisə predmeti barəsində müstəqil tələblər irəli sürməyən üçüncü şəxslə əks tərəf
(iddiaçı və ya cavabdeh) arasmda maddi-hüquqi münasibətlər mövcud deyil;
3)
mübahisə predmeti barəsində müstəqil tələblər irəli sürməyən üçüncü şəxsin prosesdə
iştirakmm əsası kimi onun işdə maddi-hüquqi marağmm olması çıxış edir. Bu, əksər hallarda
ona qarşı reqress iddianın verilməsinin mümkünlüyü ilə bağlıdır.
Məsələn, yuxarıda göstərilən nümunədə nəqliyyat xidməti göstərən təşkilatın
avtomobilini idarə edən sürücünün vurduğu ziyanla bağlı iddia təmin edildikdə, təşkilat
zərərçəkənə vurulan ziyanla bağlı ödənilən vəsaitin tutulması barədə avtomobilin sürücüsünə
qarşı (onun təqsiri olduğu təqdirdə) reqress iddia qaldırıla bilər.
Digər bir misal. Mülki qanunvericiliyə görə, təşkilat öz işçilərinin əmək (qulluq)
76