Azərbaycan m IL ij elmlər akademiyasi a. A. Ba k IX an o V adına tariX İnstitutu azərbaycanin qəDİm tartXİNƏ dair yazili

Müntəxəbat
A zərbaycam n qədim  tarixinə d a ir yazılı m ənbəbr
Şərhlər
1. 
Eidem  J.  və  Losse  J.  hesab  edirlər  ki,  mətnin  bu
çətin  anlaşılan  yerində  I  Şamşi-Adad  Küvariyə  Lul-
lubi hökm dan  ilə  saziş bağlamağı göstəriş  verir.
2. 
Mari  şəhərindən  (Suriyada  Tell-Hariri  təpəliyi)
tapılan  m ətnlərin  birində  bildirilir ki,  bu  şəxs  I  Şam- 
şi-Adadın  K abra  şəhərindəki  rəsmi  nümayəndəsi
olmuşdur.  Bax:  D ossen  G.  Archives  Royales  de 
Mari.  T.  I,  Paris,  1950, №  110.
20.  Şinişm anninin  məktubu
M ətnin tərcüməsi  aşağıdakı mətnə  əsasən verilir:
Eidem J.,  Lossoe J.  The  Shem shara Archives.  1.  The Letters, 
Kobenhavn, 2001.
Т эгсй тэ və  şərhlər Allahverdi Əlimirzəyevindir.
M əni  sevənə söylə.'  Bunu  səni  sevən  Şinişmanni  ;
Induşşe    qarət  etm əyə  gəldi.  <...>  Kunşum  və  İrte- 
hum  vilayətlərinin^  m əhsullanm   talan  etdi.  BiUrsən  ki,  3  ildir 
 m əhsul  göndərməyə  im kan yox  idi  <...>  o,  olkənin  məh- 
sulunu  taladı  və  <...>  Kuşanahim,  Zutlum  və  digər  yerbrin 
<...>  Heç  kim  bizə   gəlmədi.
Indi  İnduşşe  20  gündən  artıqdır  ki,  vilayəti  talayır  vo  biz 
onunla  açıq  döyiişə  girm əkdən  çəkinirik.  Gizli  arnbarlarırnızı 
qoruya  bilmirik,  m ühafızəm iz  yoxdur.  Heç  kəsə  inanma!  <...  > 
Öz  ehtiyatının  mühafizəsini  gücləndir!  Münasib  gün  gəl  <...> 
Kunşum   vilayətinin  taleyi  ilə  bağh  falabaxmanın  nəticəbrini 
  sənə göndərəcəyəm.
<...>  Lullumi  ölkəsi  ib   olan  dostluğu  <...>  məhsulun  talan 
olunm asını  istəmirəm,  arzu  edirəm  ki,  Kunşum  və  <...>  onun 
qarşısm da olmasra <...>  sayıqlığını  itirməsin.
{jlarhlər
1. 
Şuşarranm  hökm dan  Kuvari  nəzərdə tutulur.
2. 
Ehtimal  ki,  bu  vilayədər  Şuşarra  ölkəsinin  şimal- 
şərqində,  kutilərin  məskulaşdığı  ərazi  ilə  sərhəddə 
yerbşirdi.
21.  İşme-Daqanın  qardaşı  Yasm ah-Adada  birinci  məktubu
Mətnin tərcüməsi  aşağıdakı  nəşrə  əsasən verilir: 
M irzəyev M.  Qədim Azərbaycan  tayfalarının A şşur hərbi 
ekspansiyasına qarşı  mübarizəsi  tarixindən 
(е.э.  XVIII  əsrin  1-ci  yarısı)//AM EA X əbərbri,  Tarix,  fəlsəfə  və 
hüquq  seriyası,  2005, №   5-6.
Tərcümə  və  şə rh b r  M irheydər M irzəyevindir.
“Şuşarra  ölkəsi  ilə  əlaqədar  т э п э   yazırsan  ki,  bu  ölkə 
həyəcan  içindədir  və  biz  onu  эЫэ  saxlaya  bilmərik.  Qoy  İşar- 
Lim    sənə  danışsın.  Turukkulu'  Lidaya  və  onunla 
birlikdə  olan  bu  öikədəki  turukkular    düşmənçilik  ctdilər 
və  iki  şəhori  viran  qoydular.  Mən  dərhal  köməyə  getdim,  lakin 
onlar  dağlann  içəribrin ə  çəkildilər.  Biz  m əlumat  topladıq  vo 
 bu ölkə^ nəzarət altma ahna bilm əz”.
Şərhlər
1. 
Turukku  tayfalan  Kiçik Zab  çayının  yuxarı  axarında, 
Lullubibrin  ölkəsi  Zamuadan  qərbdə  məskunlaijrnış- 
lar.  Aşşur-Babil  kitabəbrində  500  il  ərzində  xatırla- 
nan  turukkulann  etnodil  mənsubiyyəti  aydın  dcyil. 
Onları  hurri  və ya  türk  mənşəH  hesab ed irb r.
2. 
Şuşarra  ölkəsi  nəzərdə tutulur.
42
43

---

M üntəxəbat
22. İşm e-Daqanın  qardaşı Yasm ah-Adada ikinci 
məktubu
M ətnin tərcüm əsi aşağıdakı  nəşrə  əsasən verilir;
M irzəyev  M.  Qədim A zərbaycan tayfalanm n A şşur hərbi 
ekspansiyasına qarşı mübarizəsi  tarixindən 
(е.э.  XVIII  əsrin  1-ci yansı)//A M EA  Xəbərləri, Tarix,  fəlsəfə və 
hüquq seriyası,  2005,  №  5-6.
Tərcümə və  şərhlər M irheydər Mirzəyevindir.
Yasmah-Adada  de!  Q ardaşm   İşme-Daqan  belə  deyir:  Мэ- 
ПЭ  turukkular  haqqm da    yazıbsan.  Turuk- 
kular yürüşə  çıxan gün  mən  çox  məşgul  idim ’  və   
turokkular  barəsində  sənə  m əlum at  göndərə  bilmədim.  Hərbi 
dəstəm iz  onları  təqib  etdi  və  m ən  çoxİu  adam  öldürdüm.  Sonra
o,^  çaym^  sahilinə  yetişdi  və  orada  bngidi.  Çayın  suyu  artdı  və 
onu  keçm ək  mümkün  olmadı.  Lakin  mən  qoşunun  bir  hissəsini 
çaydan  keçirtdim  və  təcili  Tiqunanim  ölkəsinə'^  yolladım.  Bun- 
dan  sonra  çayda  su  azaldı  və  turukkular da gecə  ikən  onu  keçdi- 
lər.  Bunun  ardınca  çay    daşdı  və  mən  la>  onu  keçə  bilmədim.  H azırda  turukkular  Tiqunanim  ölkəsinə 
daxil  olm uşlar  və  onlar    b e b   deyibbr:  “O,^  öz  ölkəsinə 
geri döndü”.
A zjrbaycam n  qədim  tarixinə J a ir у azılı  mənbələr
1.
2
.
3.
4.
5
.
Şərhlər
Hərfən  “çətin  vəziyyətdə  idim”.
Yəni  A şşur hərbi  dəstələri.
Kiçik Zab çayı  nəzərdə tutulur.
Tiqunanim  ölkəsi  ehtimal  ki,  müasir  Raniyə  düzən- 
liyinin  cənub-qərbində,  Aşşur  və  Turukku  ölkələri- 
nin  sərhəd  zolağm da yerləşirdi.
Yəni  İşme-Daqan.
23.  İşme-Daqanın  qardaşı  Yasmah-Adada üçüncü  məktubu
Mətnin tərcüməsi  aşağıdakı  nəşrə  əsasən  verilir: 
Mirzəyev M.  Qədim Azərbaycan tayfalarmın  A şşur hərbi 
ekspansiyasına  qarşı  mübarizəsi  tarixindən 
(е.э.  XVIII  əsrin  1-ci  yarısı)//AM EA Xəbərləri,  Tarix,  fəlsəfə  və 
hüquq seriyası,  2005,  №  5-6.
Tərcümə  və ş ə rh b r Mirheydər M irzəyevindir.
Мэпэ turukkular haqqında məlumat istədiyini  yazıbsan.  Tu­
rukkular    Tiqunanim  ölkəsindədirbr.  Öncə  onlar  aclıq 
keçirdibr  və  Hirbazanim'  ölkəsinə  getdibr.    <...>zuripi 
kəndi  onlarla  dost  oldu.  Lakin  raq>  onlar  bu  kəndin  adlı-sanlı  kişibrini  öldürdübr  və  əmlakmı 
э1э  keçirdibr.  Bu  kənd  vergi    Çətin  ki,  tu­
rukkular  bu  kənddən  5  günlükdən  artıq  ərzaq  əldə  edə  bilibbr. 
Həmin  kənd  dost  olduqdan  sonra  onlar  onu  zəbt 
edibbr.    bu  ölkə  onlara  qarşı  çıxdı,^  qüvvə  topladı 
və  onlarla  düşmən  oldu.  Turukkular    aclıq  keçirirbr 
  ərzaqlan  yoxdur.  Onlar <уепэ  də> Tiqunanim ölkəsindədir- 
b r.  Bu  moktubumun  ardınca  onların  üz  tutub  gedəcəkbri  yer  və 
m əqsədbri barədə sonə məlumat göndərocəm.
Şərhlər
1. 
Hurri  mənşoli  Hirbazanim ölkəsinin yeri  bəlli  dcyil.
2. 
Ib rfən ;  “onlara  qulaq  verdi,  diqqət yetirdi”.
2 4 . 1 Şamşi-Adadın  oğlu  Yasmah-Adada  məktubu
Mətnin  tərcüməsi  aşağıdakı  nəşro əsasən  verilir:
Mirzoyev  M.  Qədim  Azərbaycan  tayfalarmın  A şşur hərbi 
ckspansiyasına qarşı  mübarizəsi  tarixindən 
(е.э.  XVIII  əsrin  1-ci  yarısı)//AM EA X əbərbri,  Tarix,  fəlsəb   və 
hüquq  seriyası,  2005, №  5-6.
Tərcümə  və  şo rh b r M irheydər M irzəyevindir.
44
45

---