Azərbaycan m IL ij elmlər akademiyasi a. A. Ba k IX an o V adına tariX İnstitutu azərbaycanin qəDİm tartXİNƏ dair yazili
Yüklə 7,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müntaxəbat Azərbaycanm qədim tarixinə dair yazılı mənbələr
- Müntəxəbat Azərbcycam n qədim tarixinə dair yazıh mənbələr
Müntaxəbat Azərbaycanm qədim tarixinə dair yazılı mənbələr onlar hələ tapılmayıb. Mətnlərdə Erridupizinin hakimiyyətinə qarşı yönəlmiş üsyanlann yatınlmasından bəhs olunur. M ətnlərin tərcüməsi aşağıdakı nəşrə əsasən verilir; Frayne D. The Royal Inscriptions o f Mesopotamia. Early Periods. Vol. 2. Sargonic and G utian Periods, Toronto-Buffalo- London, 1993. Т э гсй т э УЭ şərhlər Allahverdi Əlimirzəyevindir. “A ” < ...> ilahə İştar A nunitum ’ onun < ...> , tann İlaba^ tan n - larm qüdrətlisi və onun soyunun dupizir ~ Kutium un va dünyanın dörd tərəfmin hökmdan < ...> , U < ...> onun cani<şini> - K utium un və dünyanm dörd tərəfınin hökmdan ona dağlarm a qalxdı və hökm dannı əsir apard ı... Qüdrətli Erridupizir - Kutium un və dünyanın dörd tərəfi- nin hökm dan <şəhərin> darvazasm da Kutiumun tan nsK nm yardımı i b M adqanm > hökm dannı zorla kənarlaş- dırdı, onu məğlub etdi və öldürdü. Qüdrətli Erridupizir - Kutium un və dünyanm dörd torofi- nin hökmdarı belə heykəlini bəzədim < ...> , onun boynuna < ...> libas < ...> , onun kökünü kəssin və nəslini qırsm. Qüdrətli Erridupizir - Kuti lib ithaf etdi. M irzə < ...> heykəl U < ...> Mad <. > Şərhlər 1. İştar Anunitum . Е.э. II minillikdə İkiçayarasmm 3 şəhərinin himciyədar tannsı İştar admı daşıyırdı. A şşurun 2 şəhərində (Neynəva və Arbelada) və Babilistanm Uruk şəhərində bu ilahəyə ibadət mər- k əzb ri ucalırdı. M üvafıq olaraq, neynəvalı İştar, ar- beialı İştar və uruklu İştar fərqbndirilirdi. Uruklu İştara bəzən İştar Anunitum, yəni “Anunun (Urukun baş tanrısı) qızı İştar” deyirdibr. M ətndə İştar Anu- nitumun xatırlanm ası Uruk şəhərinin kutibrin nəza- rəti altm da olduğunu göstərir. 2. Tann İlaba, hərtl mənada “Ata tann” . Akkad sü lab - sindən olan hökrrıdarlarm soy tanrısı. 3. Madqa İraqm şim alm da şəhər-dövbt. Laqaş şəhər- d ö v b tinin hökm darı Qudea [е.э. XXII əsrin 2-ci yarısı] m əbəd tikm tisi zamanı M adqanm dağlarmdan asfalt gətizdirirdi. “ B” Qüd tərəfm in hökmdan i b hcsablaşm ayanda dağlar və şəh ə rb r üsyan etdi. Və ölkəsində, < ...> n i ölkəsində, < ...> ölkəsində, < ...> ölkəsində < ...> . Və ilahə İnannanm qoşunlarımı yerbşdirdim . Qoşun Simurruma gctmok üçün ham ıhqla toplandı. Kahin daxil oldu, A kkad şəhərində tanrıya iri qoçlan qurban kə.sdi. < ...> məşğul ctdi. < ...> onların qurbanlannı onlar aldılar. Onlann atlar(ını), onia qoyunlannı < ...> K utium un him ayədar tannsı və Enridapizir alıb saxlamışdı (?) < ...> və о hakimiyyəti tanrı Enlil üçün və əsanı ilahə İştar üçün qoruya bilmadi."* 26 27 Müntəxəbat Azərbcycam n qədim tarixinə dair yazıh mənbələr Qoy ila h ib r N inhursaq və N intu onun (İnim -Nişbanm ) nəslini kəssin О (Erridupizir), heykəli tanrı Enlilə ithaf etdi. Şərhlər 1. M ətnin tərcüm əçiləri bu ismi KA-Nişba kimi oxuyurlar. Adın yazıldığı ilk işarə - KA “ağız boşluğu” ideoqramı inim (inima) “söz” m ənasında da işlənə bilərdi. B u baxım dan Simurru hökm darının adı tərəfım izdən Inim a-N işba kimi oxunur. M üqayi- sə üçün deyək ki, Uru-KA-gina və Luqal-KA-gina Şumer hökm dar adlan hazırda Uru-inim-gina və Luqal-inim -gina şəklində oxunur. İnima-Nişba (hər- fən “Tanrı N işbam n kəlamı”) ismi Şumer hökm dar siyahılarm m sonrakı dövrə aid surətlərində səhvən “ İnim abaqeş” form asm da yazılıb. Bu isim siyahılar- da Elulumeşdən sonra, İgeşauşdan əvvəl yarləşdiri- lib. Buna əsaslanaraq Elulumeşi Enridapizirlə, İge- şauşu isə Erridupuzirlə eyniləşdirmək olar. 2. Əvvəllər Enridapizir və Erridupizir eyni ismin fərqli yazılış variantlan kimi q əb m ə verilirdi. 3. M ətndə SİTA işarəsi ilə ifadə olunan termin əvvəlki n əşrb rd ə səhvən “hökm dar” kimi tərcümə olunur уэ E rridupizirb əlaqəbndirilirdi. Halbuki mətnlərdo Erridupizir özünü “hökm dar” (akkadca sarru) adlan- dırır. Şumer dilində SİTA termini qurbankəsmə mə- rasirnini icra edən k ah in b rə şamil olunurdu. 4. Mətndən aydın olur ki, Enridapizir (=Eiulumcş) Kutium da hakim iyyətini qoruya bilməmiş vo İnima- N işba tərəfındən devrilmişdir. 5. N inhursaq - Şumer panteonuna daxil olan ilaho; hərfən “D ağlann sahvbəsi” . 6. Nintu - Şum er panteonuna daxil olan ilahə; hərfən “Həyatm sahibəsi”. “ C ” İnim-Nişba-Simurrumun hökmdarı Sim urrum un' və Lullu- bum ölkəsinin əhalisini üsyana səs üsy dünyanm dörd tərəfinin hökm dan ona doğru təb sərək Nişba dağmdan" keçdi. Altıncı gün Hameme < ...> p ir du onu iz b y ərək N uhpir dağımn aşm m m ı silahla vurdu və Amyalini məğlub etdi < ...> onun zirvəsində < ...> 1 gün ərzində. Və M uman dağm ın aşınm ından şəhərini^ silalıla vurdu və Yarişhuhanı'^ - Urbi baş ka Şamaş onun kökünü kəssin. Erridupizir, Kutiumun və dünyanın 4 cinahmın hökmdarı < ...ta n n En>lib Nippur şəhərində heykəlindən 1 . 2 . 3. 4. Şərhlər Simurrum - Tarix elmində ənənəvi olaraq müasir İraqdak) Altın-Köprü ib eynibşdirilir. Zənnimizcə lullubibrin məskunlaşdığı bu şəhər K crha çayının yuxarı axannda, Luristanda yerbşirdi. Şəhorin adı buradakı Seymərrə düzənliyinin adında qalıb. Nişba L u llu b ib r bu dağı müqəddəs sayırdılar. Anubanini və İnim a-N işba bu tanrıya sitayiş edirdibr. Urbillum - m üasir İraqda Erbil şəhəri. Yarişhuha - hun'i mənşəli addır; tərcümədə “Qoca kahin” aniamını verir. 28 29 Yüklə 7,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|