Azərbaycan m IL ij elmlər akademiyasi a. A. Ba k IX an o V adına tariX İnstitutu azərbaycanin qəDİm tartXİNƏ dair yazili
Yüklə 7,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 25. Yasin-Elin Zimrilimə məktubu
- Azərhaycam n qədim tarixinə d a ir ya zılı tnənbələr
- 26. Qədim Babil dövrünün alqı-satqı sənədi
- Miintəxəhat Şərhlər
- A zərbaycam n qədim tarixinə d a ir ya zılı m ənbələr 27. II Aqum un kitabəsindən parça
M üntəxəbat Turukkuların olduğu Am urzakkim ’ ərazisində Dadanum^ iki min nurruqalı ilə, yalnız özü üçün, kənarda və tək düşərgə salmışdı. D üşm ən bu viran qoyulmuş ərazini qoparmaq üçün (?) birlikdə həm lə etdi^ birlikdə 5 əsgəri də öldürdülər. Bundan sonra onlar^ <öldü- rülm üş> əsgərlərinin qisasını aldılar və 50 düşmən öldürdübr. Şərhlər 1. Amurzakkim N urruqa (başqa mətnlərdə Nurruqum; müasir Raniyə düzənliyində) ölkəsində vilayət. 2. Dadanum. A kkad sonluqlu (-num) hurrimənşəli isim, hərfən: “Ə ziz”, “Sevimli” . 3. Hərfən “yaxm laşdı” . 4. Yəni turakkular. 5. Yəni A şşur q ü w ə b ri. 25. Yasin-Elin Zimrilimə məktubu Zim rilim е.э. XVIII əsrdə Mari şəhər-dövbtinin hökmdarı olmuşdur. M arinin xarabahqları Fərat çayından 2,5 km qərbdə, m üasir Suriya i b Iraq sərhəddi yaxınlığındakı Tell-Həriri təpəsindədir. İşme-Daqanm m əktublan da buradan tapılıb. M ətnin tərcüməsi aşağıdakı nəşrə əsasən verilir; M irzəyev M. Qədim Azərbaycan tayfalarının Aşşur hərbi ekspansiyasm a qarşı mübarizəsi tarixindən (e. 9 . XVIII əsrin 1-ci yarısı)//AM EA ХэЬэгЬп, Tarix. fəlsəfə və hüquq seriyası, 2005, № 5-6. Tərcümə və şə rh b r M irheydər Mirzəyevindir. Mənim ağama de! Sənin qulun Yasin-El bunları bildirir. Ot- rafimda olanlardan b e b sö zb r eşitdim: İşme-Daqan turukkularla sülh m üqavibsi bağlayıb. O, Zaziyanın' qızım oğlu Mutaşkura alır. Azərhaycam n qədim tarixinə d a ir ya zılı tnənbələr İşme-Daqan toy hədiyyəsi kimi Zaziyaya qızıl dərib, 0 isə Eşnunna adamınm^ qoşununu İşme-Daqana yardım üçün səfərbər edib. Bəlkə də, ağam bu xəbəri eşidib. Мэп Şərhlər 1. Zaziya turukkulann hökrndan olmuşdur. 2. Diyala çayı vadisində y erbşən Esnunna (Bağdaddan 35 km şim al-şərqdə y erbşən Tell-Əsm ər) mənbə- b rd ə е.э. III m inilliyin əvvəllərindən xatırlamr. Е.э. II m inilliyin əv v эlb rin d э müstəqil d ö v b tə çevrilmiş- dir. M ətndə “Eşnunna adamı” ifad9si Eşnunna şəhər- dö v btinin hökm danna işarэdir. 26. Qədim Babil dövrünün alqı-satqı sənədi Motnin tərcüməsi aşağıdakı nэşrэ əsasən verilir; Leemans W.F. Foreign Trade in the Old B abylonian Period, Leiden, 1960. Tərcümə VƏ ş ə rh b r Allahverdi Əlim irz9yevindir Tanrı Şamaşın mülkiyyətindən 3 Pİ,’ 2 SUT,^ 4 2/3 Q A ’ bitki yagı olan səmərəli işbyən ( ? /’ kuti qullannı qoşunlann komandanı Utul-İştardan almaq! İiu-Usatinin oğlu Lu-İşkurun səroncamı ib İbni-Mardukun oğlu Varad-M arduk qэrara aldı ki, 1 ay müddə- tindo ay müddətində gətirilm əsə İlu-Usatınin oğlu Lu-İşkur 1/3 MINA, 2/3 ŞEKEL gümüşü A m m isaduqanın’ hakim iyyətinin 10-cu ilinin Abu aymın altıncı günü. 46 47 Miintəxəhat Şərhlər 1. Pi - maye formalı məhsulların həcm ölçü vahidi; təxminən 30 litr (bəzi hesablamalara görə 50,5 litr). 2. SUT - maye formalı məhsulların həcm ölçü vahidi; təxmmən 5 litr (bəzi hesablamalara görə 8,4 iitr). 3. QA - maye formalı m ahsullann həcm ölçü vahidi; təxminən 0,75 litr (bəzi hesablamalara görə 0,77, 0,84 və ya 0,94 litr). Mətndə göstərilən 3 Pİ, 2 SUT, 4 2/3 QA 104 litrə (və ya 172,3 litrə) müvafiqdir. 4. MİNA - çəki vahidi; təxminən 505 qram. 5. ŞEKEL ~ çəki vahidi; təxminən 8,4 qram. M ətndə göstərilən V 2 mina, 2/3 ŞEKEL 176 qrama müvafıq- dir. Bu qiymətə о zaman iki, üç və hətta dörd qul almaq olardı. 6. Mətndəki saq arad mes Gu-ti-i KI nam-ru-tim ifadəsinin sonuncu söziı kutimənşəli qullann özəlli- yini xarakterizə edir. Elmi ədabiyyatda bu söz эпэ- nəvi olaraq “ağbəniz”, “parlaq” anlamında tərcümə olunur və kutilərin qonşu xalqlardan fərqli olaraq da- ha ağdərili olduqları iddia edilir. E.A. Şpayzer “nam- rutim” sözünü “sag giga” (şumercə «qara baş», ak- kadca “şalmat qaqqadi”; İkiçayarasmın sakinbri öz- brini b e b adlandınrdılar) kimi bədii ifadə hesab edir. U. Limans onu “gözəl”, “yaraşıqh” anlamında izah edir. İ.M. Dyakonov da bu sözün dari və ya saç rəngi ib əlaqəsini inkar edir. [Дьяконов И. М. История Мидии. М.-Л., 1956,с. 118]. Zənnimizcə bu rnətndə mirzənin səhvi üzündən namurtum “gəlir”, “qazanc” termini əvəzinə oxşar səsbnən “namrutim” sözü yazümışdır. [Головлёва Jl.M. “Добровольные” дан ники Ассирии в конце XII в.до.н.э.// Всстник древней истории, 1975, №3,с.13]. 7. Ammisaduqa - Babilistanm amori mənşəli I sülab - sinin hökmdarı [е.э. 1646-1626]. A zərbaycam n qədim tarixinə d a ir ya zılı m ənbələr 27. II Aqum un kitabəsindən parça Kaşşu m ənşəli sülalənin görkəmli nüm ayəndəbrindən olan II Aqum е.э. X V I əsrin I yarısmda Babil dövlətinə hökm- ranlıq edib. Onun m ətnbrindən biri ötən əsrin əvvəlbrində alman arxeoloqlan tərəfm dən aşkarlamb. Mətnin tərcüməsi aşağıdakı nəşrə əsasən verilir: Kohler О., Ungnad А. Assyrische Rechtsurunden, Leipzig, 1913. Tərcümə və şə rh b r M irheydər M irzəyevindir. Мэп kamunanm təmiz nəslindən olan, Anu və Enlil, Ea və Marduk, Sin, Şamaş və İştarm adı i b müdrik hökmdaram, Tazziqurum aşın oğluyam, Kaştiliyaşın oğlu şularm və akkadhlann, ucsuz-bucaqsız Babil ölkəsinin hökm- danyam . Mən Eşnunnanr^ xeyli sayda əhali ilə məskunlaş- dıranam, Padan və Almanm, düşüncəsiz k u tib rin , dünyanm dörd tərəfmin hökm danyam . Şərhlər 1. Kakrime - akkadca “Sevimli q ıhnc” II Aqumun bqэbi idi. Bəzi tədqiqatçılar bunun anlamı bəlli olmayan kaşşu termini olduğunu düşünür. 2. B ozibri bu ismin yazıldığı mixi işarələri Urşiqu- rumaş kimi oxuyur. 3. Eşnunna Babilistanm şэrqindэ ən böyük şэhзr. Kaşşularm hakimiyyəti dönəm ində şəhər rəsmi ola raq Dupliyaş, Babil d ö v b ti isə K arduniyaş adlanırdı. 4. Padan A nubanininin mətninin yazdığı Padir (müasir Sarıpul) i b eyniləşdirilir. 5. Alman (və ya Halman) - Zaqrosun ətəkbrində, Diyala çayı yaxm hğm da müasir Holvan. 48 49 Yüklə 7,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|