Azərbaycan m iLLİ elm lər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 1,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
əlaqəii inamlar da vardır. Xalq arasında olan inama görə, bayram aymdakı dörd həftənin hər birində bir dəyişikhk baş verir. Xalq arasmda olan adətə görə, bütün yashlar bayrama qədər yasdan çıxmahdır. Bunun üçün ih tamam olmamış bütün mərhumlara «Qara bayram» keçirihr. Qara bayramdan sonra isə yashlar yasdan çıxmış hesab olunur. Bayramdan ə w ə l kənar yerdə olanlar çahşıriar ki, evlərinə qayıtsmlar. E1 arasında olan inama görə, kim Novruz günü evdə olmasa yeddi il həmin günü evdə olmayacaq. Qədimdən formalaşmış belə bir inam da mövcuddur ki, kim bayramı küsülü olsa, ağlasa, pis İş görsə, bu, yeddi il təkrar olacaq. Ona görə də bayram günü küsülülər banşırlar, hamı çahşır ki, şən olsun. Naxçıvan bölgəsində Novruzdan ə w ə l köhnə ilin axır çərşənbə axşamı çox təntənəli keçirilir. Bu gün el arasmda «baca-baca» adlamr. Həmin gün bütün ailələrdə plov hazır- lanır. Çahşırlar ki, ailə üzvləri təmiz və səhqəh geyinsinlər. Ata evi və digər qohumlar ərdə olan qızlara pay göndərirlər. Payda meyvə, şimiyyatla yanaşı mütləq plov olmahdır. Payı aparan adam isə pay apardığı evdə az da olsa, plov yeyir. Şənliyin ən təntənəli hissəsi gün batandan sonra başlanır. Bütün həyətlərdə tonqal qalanır, atəşfəşanhq edilir, fışəng və uşaqlarm özləri hazırladıqlan «şar»Iaı- ( bəzi kəndIərdə”Iopa”) yandınhb fırladılaraq göyə atıhr, taraqqa partladıİırdı. Ailənin bütün üzvləri tonqal başma toplamr, şən mahnılar oxuya-oxuya od üstündən tullanır və deyirlər: Ağrım-uğrum tökül bu odun üstünə, Dərdim-bəlam tökül bu odun üstünə. Bununla bərabər qarşıdan gələn ildən m üxtəlif arzular diİəyirlər. Hətta evlərin damınm üstündə də tonqal yandınhr. Tonqalm külünü evin dörd küncünə tökürlər və bununla 18 təzə ildə şər qüvvələrin evə yaxın gələ bilməyəcəyinə inanırlar. Axır çərşənbə axşamı Ordubad rayonunun Nüs-Nüs, Əndəmic, Vənənd, Şərur rayonunun Kərimbəyli, Vərməziyar, Culfa rayonunun Yaycı kəndlərində daha təntənəli keçi- rilmişdir. Ordubad və Şərur rayonunun adları çəkilən kəndlərində «Xan bəzəmə» adəti vardır. K əndin geniş meydanı təmizlənir, xan paltaıı geyinmiş bir nəfər özünün vəzir-vəkili və təlxəyi ilə meydanda çox məhzəkəli məlıkəmə işləri apanr. Ətrafda isə qara zumada el havaları çahnır, camaat dəstə-dəstə rəqs edir, gənclər qurşaq tuturlar. Belə şənlik axşama qədər davam edir. Axşamüstü isə meydanda ümumi bir tonqal yandırıhr. Bütün fəxri işləri görmək Xana həvalə olunur (Son illərdə bu adət aradan çıxmağabaşlayıb). Şənlikdən sonra bütün ailələr öz evlərində süfrə başma to- plaşırlar (29, s. 18). Axşam qaranhq düşəndən sonra qızlarm, qadmlarm qapıya getməsi (niyyətə getmə, qapı pusma, qulaq falı, qulaqasma) başlanır. Qapıya gedənlər ürəklərində müəyyən niyyətlər tuturlar; onlar evdən yaxşı söz eşitsələr, niyyətlərinin həyata keçəcəyinə inamrlar. Ordubad rayonunun Dəstə, Aşağı Əylis, Yuxarı Əylis, Aza və s. kəndlərində niyyət edən adamm «qapıya açar salması» adəti də vardır. Bu adətə görə qapıya açar saldıqdan sonra evdən eşidilən ilk söz əsas götürülür. Babək rayonunun Vayxır, Xal-Xal, Nəzərəbad, Cəhri və s. kəndlərində niyyət edən adam evə girib danışmadan hər iki əlini uzadır qabağa, evdən bir nəfər onun ovuclanndan birinə şirniyyat qoyur və ya su tökür. Niyyət etmiş adamm niyyəti düz olduqda o, bildirir ki, niyyəti düz tapılıb. Çünki o hələ gəlməmişdən niyyətində tutur ki, əgər arzum yerinə yetəcəksə, suyu sağ və ya sol 19 əlimə töksünlər. Şahbuz, Şərur, Culfa və Ordubad rayonunun bir sıra kəndlərində oğlanlarm «qurşaq atma» adəti də diqqəti cəlb edir. İçəri atılmış torbalara yumurta, meyvə, şirniyyat, bəzən corab-dəsmal qoyurlai'. Xalq arasmda olan inama görə, axır çərşənbə gecəsi görüiən yuxu çin olur. Axşamdan niyyət edər və başlarmm altma açar qoyub yatırlar ki, yuxuları çin olsun. Axşam gördükləri yuxunu səhər axar suya danışırlar. Ümumiyyətlə, xalq arasmda görülmüş yuxunun, dərdin suya söylənməsi, su ilə təmizlənmə, suyun həyat vennəsi və s. ilə bağh inamlar geniş yayılmışdır. Babək rayonunun bir sıra kəndlərində «baca-baca» gününün səhəri tonqal qalamr, evdəkilər od üstündən hoppanırlar. Sonra isə ailə üzvlərinin çoxusu çay kənarma, bulaq başma gedib su üstündən tullanır. Mal-qara da su üstündən keçirilir. Yuyunduqdan sonra hər^ kəs əl atıb sudan kiçik daşlar götürür və gələn ilin Axır çərşənbəsinə qədər bu daşlan saxlayırlar. Belə daşlar xeyir-bərəkət daşları hesab edilməklə pul kisəsinə, ərzaq saxlanan qablara qoyulur və gələn il daşlar yeniləri ilə əvəz edilir. Qadmlai' həmin gün evə «çərşənbə suyu» gətirirlər. Çərşənbə suyu ilin axırma qədər saxlanır. Hər dəfə xamır yoğrulduqda həmin sudan bir az tökürlər. Uşaqların boğazı ağrıyanda, xəstələndikdə həmin sudan az miqdarda uşağın üzünə atırlar, boğazını ovurlar. Axır çərşənbədən sonra şənliklər bir neçə gün davam edir və Novruz günü başa çatır. M artm 20-si “bayram axşam ı” sayılır. Həmin gün mərhumİarı yad etmək üçün qəbirstanlığa getmək adəti vardır. Bu adət «ƏhIiqübur» ziyarəti, «Ata-Babä» günü adlanır. Adətə görə hər kəs əziz adamınm məzarını ziyarət edir, qəbrin ətrafmı təmizləyir. Həmin gün ağlayıb-sızlamaq, ahu-zar etmək olmaz. 20 Yüklə 1,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|