Azərbaycan m iLLİ elm lər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 1,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
(Ocağın sönsün, evindən vay səsi kəsilməsin, sənə toy qismət olmasm, ağzm acı olsun). Qoy boğazm tutulsun, bağnn irinlə dolsun. (Boğazma quşquyruğu düzülsün, boğazm qovuşsun, boğazma su damızsmlar, ürəyin parçalansm. Səni qan qusasan). Iştarin evlənmək təklifmi qəbul etməyən Bilqamıs onun bütün eyiblərini açıb üzünə deyir: Müsiəbidsən, xalqmı düşmənlərə satırsan. Səndəlsən, sahibinin ayağmı sıxırsan. Söylə, hansı ərini sevmisən axıracan Hansı əməlin söylə. şöhrətləndirib səni? Qoy sayım neçəsiylə, eyş-işrət etdiyini! (7, s.47) Yuxarıdakı süjetin paralelinə «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanmda rast gəlirik. Beyrək 16 illik dustaqhqdan qayıdıb tanmmadan toy məcHsinə, oradan isə qadmlarm yanma varıb deyir:-M əsqudum budur ki, ərə varan qız qalxa oynaya, mən qopuz çalam. Beyrək Banuçiçəyin əvəzinə qalxıb oynayan Qısırca yenigənin, Boğazca Fatmamn ey- iblərini açıb onlara deyir: And içəyim bu gəz, boğaz qısırağa bindigim yox. (Binubəni) qazavata vardığım yoq. Evinizin ardı dərəcik degilmiydi? İtinizin adı Bıraq deyilmiydi? Sənin adm qırx oynaşh Boğazca Fatma deyilmiydi? (16, S.64) Bütün eyibləri sadalananFatmadeyir: “Buy, dəli boğma cıqaracaq olanca eyibimizi qaqdı. (16, s.65) İndi də N axçıvanda savaşanlar biri digərini gü- nahlandıraraq deyirlər ki, məndə abır-həya qoymadı məni rüsvay eylədi, olmazm eyiblərini mənə dedi. Şümerlərdə dəfn və yasla bağlı adətbrin öyrənilməsi göstərir ki, bu baxımdan da onlarla qədim türldər və müasir Azərbaycan Itirkləri arasında ciddi yaxmlıq vardır. Dastanda Ölümlə bağh inamlar və təsəw ürlərə VII-VIII lövhələrdə, Enkidunun ölümünü hiss etməsi ilə bağh olaraq rast gəHnir. Enkidu yuxuda görür ki, Humbabanı öldürüb sidri oğurla- dıqları üçün Allahlar ona və Bilqamısa ölüm hökmü vemıək istəyirlər. Lakin sonradan razılaşırlar ki, Enkidu ölsün. Enkidu yuxusunu Biİqamısa söyləyib deyir ki, gedək Ellildən xahiş edək. Onlarm xahişini eşidən Şamaş deyir: Atılmış püşkü daha, geri qaytarmaq olmaz, İnsan gəldi-gedərdi, dünyada heç nə qalmaz (7, s.57). Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatında, xalqm inam və təsəwürlərində bu dünyanm faniliyi, ömrün əcəldən asıhhğı, insanm gəldi-gedər olması ilə bağlı geniş məlumatlar vardır. «Kitabi-Dədə Qorqud»da dünyanm faniliyi, insanm gəldi- gedər olması ilə bağlı deyilir: -Q am dediyim bəy ərənlər? Dünya mənim deyənlər? Əcəl aldı, yer gizlədi, fani dünya yenə qaldı. Gəlimli- gedimli dünya, son ucu ölümlü dünya (16, s.50). Deməli, şümerlərin ölümlə, dünyanm faniliyi ilə bağh təsəw ürləri müasir türklərin təsəvvürlərinə çox yaxmdır. Dastanda maraqh bir cəhət Enkidunun növbəti yuxusunda meyid evinə girməsi və orada bir sıra mələkləri görməsidir. 0 deyir: Orada Etana ilə Sulukan da yaşayır, Yerin məlaikəsi Ereşkiqal yaşayır. Onun da qabağmda yerin mirzəsi, o qız Belet-seri diz çöküb. Onun üçün oxuyur, tale yazılarmı, O başmı qaldırıb önündə gördü məni. Dedi ki, o adamı artıq əcəl almışdır! (7, s.61) Yuxarıdakı misralarda insan həyatmın tale yazısmdan asılı olduğu aydmlaşır. İndi də Azərbaycan türkİərində deyirlər ki, yazıya pozu yoxdur, «Kitabi-Dədə Qorqud» da deyilir: Əzəldən yazılmasa, qul başma qəza gəlməz. Əcəl vədə irməyincə kimsə ölməz.(16, s.31) B u paralellərlə yanaşı, Yerin mələikəsi Ereşkiqal diqqəti cəlb edir. Funksiyası ilə tanışlıq göstərir ki, o Yerin altmda olmaqla ölümü idarə edir. Ereşkiqalın funksiyası Sibir və Altay türkbrinin inamlarına görə yeraltı dünyamn sahibi Erliyin flınksiyasma çox yaxındır. Ereşkiqal kimi Erlikdə yerin altında yaşayır və Öz adamları vasitəsilə in- sanlarm «kut»unu-canını alır.(87, s.71-75) Burada təkcə lunksiya deyil, adlar da çox oxşardır. Demək olar ki, eynidir. Ereşkiqal-Erlik-hər iki ad yerlə, torpaqla bağlıdır. Müasir Azərbaycan türklərində də belə ifadələr vardır: «Səni qara yerə girəsən. Qara yer səni yesin.» «Bilqamıs» dastanmda Enkidunun ölümündə BİIqamısın səs çəkib ağladığı, saçmı yolub, cır-cmdır geyib baş-yaxasın açdığı məlum olur: Dostum Enkidu üçün mən göz yaşı tökürəm. Ağıcı arvadlartək hay sahb hönkürürəm. Kətan kimi dartırdı, saçlarını yolurdu. Paltarlarmı didib, cırıq-cmdır olurdu.(7. s.64) Yuxarıdakı misralardan aydın olıır ki, qədim şumerlərdə də müasir Azərbaycan türklərində olduğu kimi «ağıçı», «edibaşı» arvadlar olmuşdur. İslam dini ölənin dahnca ağla- manı qadağan etməsə də, təqdir də erməmişdir. Şəraitə görə m ərhum a ucadan ağlamaq, saç yolub, üz cırmaq 119 pislənir, ağıçıiıq peşəsi qadağan edilir. Bütün bu yasaqlara baxmayaraq, Azərbaycan türkiərinin dəfh adətləri ilə tanışlıq göstərir ki, ənənəvi varislik məişətdə ində də qalmaqdadır. Mərhumun qohumlan, ağı və bayatı demək qabiliyyəti olanlar ucadan ağlayırlar. «Şivən» adlanan riaıalik ağlaşma mərasimində, xüsusən, mərhum cavan olduqda onu oxşaya- oxşaya səs çəkib ağlayırlar. Bu adət Bilqamısm Enkidunu oxşayıb ağlaması ilə yaxmhq təşkil edir. Ağır, güclü baltamı, dayağımı, arxamı, Əyilməz xəncərimi, dözümlü qalxanımı, Bayram bürüncəyimi, cəlaUi paltarımı- Şər iblis, yağı iblis mənim əhmdən aİdı. Səhrada heyvanİan və vəhşi eşşəldəri qovan qardaşım mənim! Səlıraian doİaşan Enkidu, dostum mənim- mənim kiçik qardaşım! ( 1, s.64-65) Bu ağmın (oxşamanm) Azərbaycan türklərinin yüziərcə bayatısı, ağısı iiə müqayisəsi oxşariığın nə dərəcədə yaxm oiduğunu göstərir. Dostu Enkidu üçün göz yaşı töküb ağiayan Bilqamısın baş-yaxasım açmaqia dartıb paİtarlarmı cırdığı aydm oiur. «Klitabi Dədə Qorqud» dastanında Beyrəyin dustaq aparıidığmı biİən atası qaba sarıq götürüb yerə çaidı, dartdı, yaxasmı yırtdı... Ağbirçəkii anası bıldır- bıİdır ağladı, gözünün yaşın tökdü, acı dırnaq ağ üzünə aidı-çaidı, al yanağm dartdı, qarğı kimi qara saçım yoldu, ağİayıbani siqİayıbanı evinə gəİdi. «Bilqamıs» dastanmdan aydm olur ki, mərİıum vəfatmdan 7 gün sonra dəfin edilir. Urəkdən bağlandığım Enkidu sirdaşıma. Axırda qismət oİdu adi insan taİeyi. Qəbrə qoymadan ə w ə l Altı gecə, yeddi gün ona göz yaşı tökdüm.( 7, s.76) Deməli, mərhum qəbrə qoyulana qədər müvəqqəti olaraq xüsusi yerdə saxlanmış və 7 gün onayas tutulmuşdur. Indi də Altay və Sibirin bir sıra türk xalqlarmda mərhum dəfh edilməmişdən o xüsusi yerdə saxlanır və sonra dəfn edilir. Tarixi mənbələrdən aydm olur ki, m.Ö. Azərbaycanda da bu adət olmuşdur. Umumiyyətlə, türk xalqlarmm ək- səriyyətində mərhuma ümumİ yas 7 gün müddətində tutulur. Yuxandakılara yekun vuraraq demək olar ki, şumerlər, oğuzlar və müasir türklər arasmda etnik cəhətdən böyük yaxmlıqlar mövcuddur. Umumiyyətlə, bu istiqamətdə araşdır- malar hərtərəfli aparılmaqla şumer-türk əlaqələri dərindən öyrənilməlidir. Ə D Ə B I Y Y A T 1. A bdullayev B. H aqq ın səsi. B akı: A zərnəşr, 1989. 2. A bdulla B . M ərasim folkloru / / A zərbaycan ədəbiyyatı tarixi. 6 ciİddə, I c. B akı: E lm , 2004, s. 98- 154. 3. A zərbaycan ədəbiyyatı inciləri. 12 kitabda, II kitab, D astanlar. T ərtib edəni B. A bdullayev. B akı: Y azıçı, 1987. 4. A zərbaycan folkloru A ntologiyası. B akı, 1968, s. 267. 5. A zərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti. B akı, 1964, s.242. 6. B ab ay ev T . E1 o caq b aşm a yığışar. B akı: A zəm əşr, 1998, 204 s. 7. B ilqam ıs dastanı. B akı: G ənclik, 1985, 104 s 8. B ünyadov T., B abayev T. X alq təqvim i / / A zərbaycan etnoqrafıyası 3 cilddə, n i c., B akı: Şərq-Q ərb, 2007, s. 235- 249. 9. C av ad o v Q əm ərşah , H ü sey n o v R auf. U d ilə r (tarix i-etn o q rafık araşdırm a). İkinci nəşr. B akı, 1999 10. Ə sg ə ro v R . Iqlim dən-iqlim ə, təqvim dən təqvim ə. B akı: Elm , 1987. 11. Im adəddin N əsim i. Seçilm iş əsərləri. Iki cilddə, I cild. B akı, 2004 12. İm adəddin N əsim i. Seçilm iş əsərləri, iki cilddə, II cild, B akı, 2004 13. İsm ay ıl Ə liyev. A zərbaycan etnopedoqogikası, B akı, 2009. 14. F ərhənge Səbba. L üğət. T ehran: Səbba, 1365 H .Ş. 1192 s. 15. H əvilov H əvil. M artd a m ərək. B akı: A zəm əşr, 1993. 16. K itabi-D ədə Q orqud. B akı: Yazıçı, 1988. 17. H acı Q adir Q ədirzadə. Ə nənəvi tərbiyə ilə bağh etnoqrafık qeydlər. N ax çıvan D ö v lət U niversiteti, E lm i əsərlər. Ks4, N axçıv an 2004, s. 18-20. 18. H üseyn C avid. S eçih niş əsərləri, 4 ciliddə, 3-cü cilid, Bakı, 1968. 19. Q ədirzadə T ürkan. N ax çıv an d a X ıd ır N əb i-X ıd ır İlyas bayram ı və A nadolu türkləri ilə qarşılaşdu-m alar. A M E A N ax çıvan B ölm əsi, xəbərlər, 2009, 1. 20. M ahm udov Y. O d la ry u rd u n a səyahət. B akı. G ənclik, 1980. 21. M əhəm m əd H . Şəhriyar. «H eydarbabaya salam » Seçilm iş əsərləri, B akı, «A vrasiya press» , 2005, s.37-56. 22. N əb iy ev A . Ilax ır çərşənbələri. B akı: A zəm əşr, 1992. 23. N izam i G əncəvi. Iskəndəm am ə. B akı, 1982 24. N o v ru z bayram ı ensiklopediyası. T ərtib edənlər: B əhlul A bdulla, Tofıq B abayev, B akı, “Ş ərq-Q ərb”, 2008 25. O rucov A . A zərbaycanm N axçıvan bölgəsiııdə xalq təqvim i ilə bağlı adətlər, inaııclar və m ərasim lər. Tarix ixtisası üzrə fəlsəfə doktoru dissertasiyası. 26. Şah İsm ay ıl X ətai, əsərləri iki ciiddə, l- c i cild, B ak ı, 1975. 27. Yoİoğlu G . M övsüm m ərasim ləri. B akı: X əzər U niversitetinin nəşriyyatı, 2009. 28. Z übeydi, Tacəl Ə ruz. II cild, Q alıirə: Ə l-xuda, 1342 H .Ş. 1003 s. 29. A hundlu Yavuz. A zerbaycanm O rdubad bölgesinde N ev ru z şölenleri ve halli tiyatrosu geleneklerİ. M T H K K . G elenek, G örenek, Inanclar S eksiyon B ildirİleri. A n kara, 1997. s. 13-18. 30. K adirzade T ürkan. K adirzade T ürkan. Sem eni H elvasm ın hazır- lanm asıve o nunla ilgili inançlar. II U lu slararası D oğu A nadolu B ölgesi G eleneksel M utfak K ültürü ve Van yem ekleri Sem pozyum u m aterialları, İstanbul,2012. s.376-379. 31. K alafat Yaşar. K u zey A zerbaycan- doğu A nadolu ve K u zey Irakda eski türk dini izieri (d ini folklorik tabakalaşm a). A nkara: K ültür B akanlığı, 1998. 32. K alafat Yaşar, D oğu A n ad o lu d a E sk i T ü rk inam larm m izleri. A nkara, 1990. 33. K alafat Yaşar. Hz. H ızırdan sultan N evruza. A nkara, 2011 34. K ay a H aydar. A levi B ekm ası E rkanı, E vradı v e edebiyatı. 3-cü baskı, Istanbul. 1990. 35. Soylm Sıtkı, T ürk folk lo ru nd a v ə iselde km a yakm a. İçel kültürü, Sayı 2, M ay ıs, 1987 36. T em ren B elkıs. Tarihte, günüm üzde v e tü rk kültüründe N evruz. H B V A D .Y ıl 1 , S a y ı : 17, O cak-Ş ubat-M art. A nkara. 2001, s. 173- 179. 37.TuIay Er. Ü rgüp ve sevresi evlenm e adetlerinde m eydana gelen sostial ve kültrel degişmeler, V M T H K K G elenek, G örenek, İnam lar Seksionu B ildirileri. A n kara, 1997 s .191-201. Turan M ustafa. Tarihi kaynaklar işığm da N evruzun m enşei meselesi. M illi folklor. TD FD . C .5. yıl 10, sayı 37, Bahar. A nkara. 1998, s. 90-104. 39. AneKceeB H.A . PaHHbie (|)o p M b i p e jiH rH H x ıo p K o a s B iH H b ix H a p o A O B C h ö h p h . HOBOCHÖHPCK, HayKa. 1980, 318 c. 40. ApynoHOB C .A . AHajma h o u e H K a H s 6 e r a H H ^ . « C o B e T C K a a 3 T H 0 - rp a ^ ıw » . 1979, K® 1, c .53-56. 41. AraKMuiHeBa M .H . CeMeHHbiä 6bixb AsepöaHfljKaHueB b npoumoM H nacToameM. Ilo MaxepHajıaM XajmaHCKoro panoHa. ABTOpe(|)epaT KaHA- ÄMC. M ., 1953 42. Baxjıyjı A6fly.riJia. AsepöaHjpKaHCKHH oöpHÄOBofi 4)0JibKJi0p h ero no3THKa. BaKy, Əjim, 1990. 43. BaHpaM-AjiH6eK0B T. M . U I hmtckhm , npaanHHK «HoBpy>K». KacnHH. 1986, Xe 54. 44. BrajKHHKOB B.X. O sHaneHHH ƏTHHecKOH nosHHHn yneHoro s 3 th o - rpa(|)HHecKOM HCCJteAOBaHMH. «CoBeTCKaa eTHorpa4iH^». 1975, Ne 6 , c.57-62. 45. BeKMypaTOsa A.T. BbiTb H ceMbH KapaKajınaKOB b npomjıoM h na- cToameM. HyKC, 1970. 46. BHpyHH A . HsöpaHHbie npoHSBCAeHHH. TauiKeHT, 1957. 47. BMHypHH H .H . Co5paHHbie CBeAeHHH o napoflax, o6HTaBiıiHx b CpeAHeH A shh b ApeaHHe BpeMCHa. T om 1, MocKBa-JleHMHrpaA- H3A. A H C C C P , 1950. 48. F a Ä ^ e B a C.LU. ^arecTaH ckneTepekeM eH U biX lX -H aH ajıe X X bb . MockBa: HayKa, 1990. 49. ra a n p sa A e F.H. HoBoe h TpaAHiiMOHHoe n o BHyTpHceMeHHbix o t- HomeHH^x asepöaHA^KanueB. TesMCbi AOKnaAOB BcecoıosHOH na- yHHOH KOHtJıepeHUHH. MaxaHKajıa, 1985, c. 37-38. 50. FaAMpsaAe F.H ., rp H ro p b es C.E., EropoB C .H . HaxMHeBaHCKafl ABTOHOMHaa Pecny6AHKa: Hrpbi 6es npeAMeroB, Hrpbi c npeAMeTaMH. H rpbi HapoAOB CCCP, M ocKsa «(I)H3KyAbTypa m c n o p r» , 1985, c.175-179. 51. FaAMpsaAe r.H . Hpo5JieMbi HapoAHOH neAarorHKH y asepöaH- AJKaHueB. M n p AeTCTsa h TpaAMUoHHan KyAbrypa. M ocKsa, 1990, toplusunda, c. 106-107. 52. FaAHpsaAe F.H. TpaAHUHM a3ep6aMA>KaHueB b c4>epe BOcnMTaHHH AereM. TpaAHUHM b MHoroHauHOHajibHOM o6mecTBe. TesMCbt ao - KTiaAOB Bcec0K)3H0H HayHHOM KOH(|)epeHiiHM. M mhck : 1990, toplu su nd a, c.38-39 53. repOAOT. HcTOpMi! b AeBJiTM KHwrax JleHHHrpaA, 1972.. 5 4 . T p aH A . ^ . n p H H U H iiB i h M ero A H K a HCTopHKO- apxeoA orM H ecK O M peKOHCTpvKUHH (JıopM c o u H a ji'b H o r o C T po a (iQ ^praH H biM M aTepM anaM CKM4)CKoro BpeMeHH KasaxcTaHa, C höhph h U,eHTpajrbHOH A 3 hh . CouHaji'bHaa HCTOpHS HapoAOB A3HH, MocKBa, 1975. kitabında.s. 158- 182. 55. ^peBHeTfopKCKHH cjıOBapb. Jl., 1969. 56. /I|bipeHKOBa H .n . BpaK, TepMHHbi po^ıCTBO h ncHXHHecKHe sanperbi y KHprHsoB. CöopHHK 3TH0rpac|)HHecKHX MaTepHajTOB. JTeHHHrpaA, 1927, >f2 1. 57. ^bHKOHOBa B.n. PejiHrHOSHbie npe/üCTaBJieHHfl ajiTaHueB h TyBHHueB o npH po^e H MejıoBeKe. ripHpofla h MejıoBeK b pejiHTHOSHbix npeA- CTBJieHHax napoAOB CnÖHpn h CeBepa. JI., HayKa, ] 976 KHTaöbiHAa, c. 268-289. 58. }KHpiMyHCKHH B. M . TwpKCKHH repoHHecKHH 3noc. JTeHHHrpaA, 1974. 59. 3axap0B A , ^oMauiHHH h couHajibHbiH öbiTb iaceHiuHH y 3 a K 3 B - KascKHx Tarap. CMOMTTK. Bbin. 20,T h 4)J ihc ,1894, c .103-105; 60. MsMaHJioB KepHM-5eK. C ejıo HerpaM HaxHMeBaHCKoro yesfla EpH- BaHCKOH ry6epHHH. C M O M n K , Bbin. 27, OTflejı 1, T hc |] jihc , 1899, c.192-201. 61. KapaKaınjibi K. 0 5 anpbiMax. HsBecTHii oĞmecTBa oÖcjıeAOBaHHH H HsyHeHHH A3ep6aHn>KaHa. 8 , B b i n . l , BaKy, 1929. 62. KapayjıoB H.A . BajiKapbi Ha KaBKase. C M O M H K , 1908, t . 38, c. 132-157. 63. KaTaHOB H.C>. O norpeöajibHbix oöbm H X TiopKCKHX njıeMen c ApeBHeHiHHx BpeMCH ÄO HauiHXflHeH. H sb . oÖıuecTBa apxeojıorHH, HCTopHH H ƏTHorpa^HH FipH KasaHCKOM yHHBepcHTeTe. KasaHb, 1884, t . 12, B b in . 2, c. 109-142. 64. K hcjihkob H.A . OnepKH n o HCTopHHa ceMBH h öpaK y HapoAOB CpeflHeH A shh h KasaxcTana. JTeHHHrpafl, 1969. 65. K ocbch M .O . ArajibiHecTBO. «CoBeTCKa« 3THorpa(|)HH».1935, 2 . 66. KoceeH M .O . OMepKH no əTHorpa^HH KaBKasa. «CoBeTCKaH 3 t - Horpa4>HH».1946, Ks 2. 67. KocBeH M .O . AByHKyjıaT. «CoBercKaH 3THorpa(|)HH». 1948, J'fe 1. 68. Koporjibi X . OryackHÖ repoHHeckHH ən oc, MockBa: HayKa, 1976. 69. JIoöaHeBa H.H . PasjiHHHbie oöpHÄOBbie koMiuıekcbi b CBaAeÖHbix uepeMOHHflx HapoAOB Cpe/iHeH A shh h KaaaxcTaHa. ^oMycyjib- waHckMe eepoBaHtw h oöp^Abi b CpeAHeH A shh , MockBa: HayKa, 1978, kitabmda s .144-175. 70. MaJIOB C .A . riaMÄTHHKH ApeBHenOpKCKMH nHCbMeHHOCTH. M .- Jl., 1951. 71. MapKOB r.E . 06bm aH HSĞeraHH^ı h npo6jıew a «nepeHCHTKOB». «CoBeTCKaa 3TH0-rpa(|)Ha».I979, Xs 1. 72. Hapoflbi KaBKasa. Tom 2, M ocKsa, 1962, c. 132. 73. HonoB A.A. CeMeHHa^ scHSHb y ÄOJiraH. «CoseTCKa>ı 3THorpac|]H5i». 1964. 74. PaAnoB B.B. O nbrr cjıoBaps TiopKCKHx HapeHHH. C n S . 1893, t . 1, c.246-247. 75. CepreeBa T.A. 0 6 oöbinae H36eraHHH napoAOB rpysHH. riojıeBbie HCCJieAOBaHHJi HHCTHTyra ƏTHorpa{J)HH A H CCCP, 1974, M ockbə , 1975 kitabında s. 141-149 76. Cepe6pJiK0Ba M .H . O HeKOTOpux nepe>KHTKax MaTepHHCKoro po^a H paHHHX 4>opM ceMeHHO-öpaHHbix OTHomeHHH y TypoK MajıOH A shh . CTpaHbi h Hapo;ibi BocTOKa. Bbin. 8. M ocKsa,1969. c.248-258. 77. CMHpHOBa Ä.C. HeKOTopbie KOJiHHecTBeHHbie noKasarejiH orxpjıa OT o6biHaeB H36eraHHÄ y KaöapjiHHueB h öajiKapueB. «CoaeTCKaa 3THorpa4>HJi». 1977, Jfo 6, c.77-83; 78. CMHpHOBa^.C H36eraHHJi h n p o u ecc ero OTMHpaHHay HapoflOB CeBepHoro KaBKasa. ƏTHHnecKHe h KyjibiypHO-öbiTOBbie npoueccbi Ha KaBKase. MocKBa,1978 k itab m d a s . 118-163; 79. CMHpHOBa >T.C., ITepmHU AJ4. HsöeraHHe: ^^op.MauHOHHan oueHKa h jth «3TO- HecKHH HeHTpajiHreT». «CoBeTCKajf ^ o rp a < j3 H fl» . 1 978, Xs. 6, 80. CbicoeB B.M. KapanaH b reorpa(|)HHecKOM, öbrroBOM h HCTOpHHecKOM OTHomeHHH. C M O M n K , 1913, Bwn.43, c. 51. 81. TeHHUıeBa A.Ə. npa3jj,H0BanHe H espysa h XbiAbipejuıesa b TypuHH (KOHeu XBİX B.). C3, JVo 6, 1991, c. 73-79. 82. ToKapeB C.A. «Hs6eraHHe» h «3THKeT».»CoBeTCKajı ƏTHorpa- 4)Hfl».1979, JNa 1, c.68-75. 83. T p 0 ^)HM 0 Ba A.T. Hs HCTopHH ceMbH a3ep6aHA5KaHueB Anm epoHa (1920-1950). KaBKa3CKHH ƏTHorpa^^HHecKHH CöopHHK. Bbin.IV, MocKBa, 1969. 84. ypasMaHOBa P.K. HapOAHbiH npasÄHHK Ca6aKiyHy TaTap. CƏ. J'Ta 1, 126 1977, c. 94-100. 85. OapxaAOBa C.T. OöpHAOBas MysKa A3ep6attA>KaHa. BaKy, 1991. 86. O p esep D .D . OojrbKJiop b BerxoM 3aBeTe. MocKBa, 1986 87. XjıorraHa H .O . H s MH4)0Ji0rHH h TpaHUHOHH&ıx pejiHrH03Hi>ıx B e - poBaHHH ınopueB. ƏTHorpa(|iHfl HapoAOB AjiTafl h 3ana/iH0H C h - 5 h p h h . HoBOCHÖHpCK, 1978. 88. HaHHHÖaeBa JI.O . CoBpeMeHHtıx pcjiHrosHbix nepoKHTKax y ajı- TaHLieB. ƏTHorpa4)H5i napoflOB A jırajı h SanaAHOH C h 6 h ph h . H o- BocHÖHpcK, 1978 kitabında. s. 98 Yüklə 1,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|