Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 8,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İkinci məqalə
- Altıncı məqalə
- On birinci məqalə
- OLAN ƏCDADININ MƏQAMLARININ ZİKRİ
46
bəlağətlə yazan [başqa] tarixçilər (movərrex) kimi, öz vəlinemətimin bəyənilən vəsfi və əxlaqı (seyər) barədə biri-yüz, yüzi isə min edə- edə yazaraq, yazılanları ruzigar səhifəsində yadigar qoyum, amma o həzrətin düzgünlüyə (həqqaniyyət) olan sağlam meyli həqiqətdən uzaq və bühudə sözlər yazan yazarların (səxənsəra) yazılarından xoşlanmadığı üçün, biz onların bəyənilməz üsullarından sərfnəzər etdik, qələmimizin cilovunu hiyləgərlik (təkəllof) meydanının axtarışından (təkapu) və ibarəli bəzək - düzəyindən (ibarətarayi) kənara çəkdik, həqiqət zinətindən (həliyye) xali olan məsələləri bu səhifədə bəyana gətirmədik, bu hümayun (şahanə, şaha məxsus - Ş.F.) kitabı müqəddimə, iki səhifə və xatimədən ibarət yazdıq ki, Allah təalanın köməyi ilə iki-üç cilddə tamamlanacaqdır.
Müqəddimə: [Bu hissə] o həzrətin (Şah Abbasın - Ş.F) hümayun nəsəbinin zikri, mənəvi səltənət və yol göstərmək (erşad) taxtında əyləşmiş görkəmli (sami), ali və yüksək rütbəli böyük şeyxlərin (məşayex)* bəyanı, bu xanədana məxsus dövlətin yaranması (zohur), o həzrətin səadətli təvəllüd və həyatının yığcam vəsfini əhatə edən on iki məqalədən** ibarətdir. Birinci məqalə: Xoşbəxt (kamkar) padşahların və o ali nəsilli (alitəbar) şəhriyarın hakimiyyəti zamanı baş verən hadisələrin (vaqiə) zikri, həzrət cənnətməkan şahın (Şah Təhmasibin - Ş.F) vəfatı hadisəsi, İsmayıl Mirzənin və İsgəndər şanlı nəvvabın (Şah Məhəmməd Xudabəndənin - Ş.F) hakimiyyətlərinin zikri, hümayun cülus sahibinin (Şah Abbasın - Ş.F) İranın müzəffər səltənət taxtında bərqərar olması;
əcdadlarından miras götürdüyü keyfiyyətlərinin zikri; Üçüncü məqalə: Allahın ona bəxş etdiyi fikir və elmin, habelə qəzavü qədərin istəyi ilə baş verən qarşılıqlı anlaşma (hosne- tədbir);
səadətli əyyamı zamanı sahibqranın (Şah Abbasın - Ş.F) təhlükələrə məruz qalmasının zikri;
47
rifahı haqqında; şəhərin, ölkənin, vilayətin (belad) nizamına səbəb olan yollar barədə; Altıncı məqalə: İlahinin sonsuz hikmətlərindən olan bəzi işlər (əmr), qəddarlıq və tündxasiyyətlilik (atəşməcazi) haqqında; Yeddinci məqalə: Padşahlıq (cəhandari) məsələlərində ortaya çıxan qayda-qanun haqqında; Səkkizinci məqalə: Qeyri müəyyənlik (bitəəyyoni), dərvişxislətlilik, öz borcunu yerinə yetirməmək (bitəkəllofi) və təzadlı xüsusiyyətləri haqqında;
zikri, mərdlik (fotovvəf)* və mürüvvət" aləmində həqi-qətgəzənlərin hüquqi imtiyazlarının yerinə yetirilməsində [şahın] onların mülkiyyətlərindən uzaq olmasının zikri; Onuncu məqalə: Aləm sultanları haqqında xoş sözlər, Adəm övladlarının (bəni - Adəm) dərəcələri, yeddi iqlimdəki məmləkətlərin və yolların (məsalik) xüsusiyyətləri haqqında;
məmləkətlordə ali binalar inşa etməsinin zikri; On ikinci məqalə: Ali hümayun dövlətin hakimiyyəti vaxtı baş verən müharibə, qələbə və fəthlərinin bəyanı haqqında. İkinci səhifə Səadətli cülusun xoş amallı çağından başlayaraq bu kitabın yazılmasına - min iyirmi beşinci (miladi 1616) il tarixinədək baş verən əhvalatların zikridir. Xatimə: Köhnə kitablardan oxuduğum və həyatım boyu müşahidə etdiyim qəribə hekayətlər, maraqlı rəvayətlər və dövranın nadir hadisələri haqqındadır. İnşaallah, əgər ömür vəfa edərsə, o [hissə] üçüncü cilddə yazılacaqdır. Yazdıqlarımız barədə bəsirət ərbablarından xahişimiz budur ki, yazılanlara, - pis, ya yaxşı -, bəsirət gözü və insafla baxsınlar, xırdaçılığa aludə olmasınlar. Əgər o dövr (ruzigar) hadisələrinin çatışmazlığı barədə bəlağət nəzərli şəxslər (baleğnəzəran) [hansısa] ziddiyyətli məqamlar (tənaqoz) görərlərsə, fikir müxtəlifliyinə dözərək, eybaxtaran nəzərlərini onlardan kənar etsinlər.
48
ƏLAHƏZRƏT ZİLLƏLLAH ŞAHIN HÜMAYUN NƏSƏBNAMƏSİ, MEYDANA ÇIXMA (RESALƏT) VƏ İDARƏETMƏ (VƏLAYƏT) DUDMANININ QƏDRİ ALİ OLAN ƏCDADININ MƏQAMLARININ ZİKRİ Yüksək bəsirət sahiblərindən gizli deyildir ki, bu sülalənin şəcərəsi sonuncu Peyğəmbər (xatəmül-ənbiya) və Əliyyül-mürtəza (İmam Əli - Ş.F.) əleyhüssəlamlarla bağlıdır. [Həmin şəcərə] belədir: Əbülmüzəffər Şah Abbas ibn Sultan Məhəmməd padşah ibn Şah Təhmasib ibn Şah İsmayıl ibn Sultan Heydər ibn Sultan Cüneyd ibn Sultan İbrahim ibn Şeyxşah ibn Sultan Sədrəddin Musa ibn Şeyx Səfiəddin İshaq ibn Əminəddin Cəbrayıl ibn Saleh ibn Qütbəddin ibn Səlahəddin Rəşid ibn Məhəmməd əl-Hafiz ibn Əvəz əl-Xəvas ibn Firuzşah ibn Məhəmməd ibn Şərif ibn Məhəmməd ibn Həsən ibn Məhəmməd ibn İbrahim ibn Cəfər ibn Məhəmməd ibn İsmayıl ibn Məhəmməd ibn Əhmədül Ərabi ibn Əbi Məhəmməd əl-Qasim ibn Əbül-Qasim Həmzə İbnül-İmamül Hümmam Əbi İbrahim Musaül-Kazim ibn İmamün - natiq Cəfərüs-Sadiq ibnül-İmam Məhəmməd əl-Bagir ibnül-İmam Əli Zeynalabdin ibnül-İmam Əbi Abdullah əl-Hüseyn ibn əmirəl-möminin və imamül-məttəqin əsədullahül-qalib Əli ibn Əli Talib əleyhüssalam. Üləmalar və bəlağətli tarixçilərin hamısı bu fikirdədir ki, o həzrət (İmam Əli - Ş.F.) və həzrət xatəmül-ənbiya Xəlil gülzarının gülləri və İsmayıl bostanının fidanlarıdırlar ki, onlara salamlar olsun. Onların əzəmətli ata-babaları və Ədnandan həzrət əbülbəşər (bəşərin atası - Ş.F.) Adəm əleyhüssalama qədər bir-biriləri ilə əlaqədar olmamışlar. Tarixçilər (ərbabe-əxbar) peyğəmbərin məşhur sələflərinin və ulu əcdadlarının başlarına gələn hadisələr, həmçinin onların hər birindən zahir olmuş və həzrət xerül-bəşərin (Məhəmməd peyğəmbərin - Ş.F.) nurlu zühuruna qədər baş verən qəribə əlamətlər (əlamat) barədə yazmışlar, həmçinin onların fəzilətləri və gözəl xislətləri (mənaqeb) haqqında risalələr tərtib etmişlər. Bu həqir zərrə [İsgəndər bəy Münşi] imkan olduqca bu fənn (şəcərə fənni - Ş.F.) üzrə məlumatlı ustadlara əsaslanaraq, onlar barədə aşağıdakı yığcam məlumatı verir:
Yüklə 8,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|