Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 8,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
37
Aləm özü nəmdir o əta bəhrindən. Bizlər nəçiyik qüdrətini vəsf eləyək? İndi Sənə layiq nə deyim, ya Rəbb, mən? 55
Şah sarayını (bargah) bəzəyən seçkin (estefa) və qənaətbəxş istiqamətin (erteza) mürşidləri olan müqəddəs peyğəmbərin (nəbəvi) peyğəmbəranə cah-cəlalı, [həzrət Əlinin] tərifəlayiq (mənaqeb və eftexar) fəaliyyəti, həmçinin pak imamların tərifi Allahın sifətlərini əks etdirir. Elə buna görə də, mən özümü savad kəsb etməməkdə bəhrəsiz görməmək, heyrət və nadanlıq səhrasında sərgərdan etməməkdən ötrü çətinlikdən çəkinməməyin gərəkli, məqsədə uyğun və biədəblilikdən xali olduğunu düşündüm. Bu [kitabdakı] məqalələri (məqalat) yazmaqdan məqsəd budur ki, mən, yəni [Allah] qullarının kiçiyi olan və Münşi kimi tanınan İsgəndər* cavanlıq nəşəsinə daldığım vaxtlarda ağlı gödək dünyapərəst adamların təhriki ilə, öz xislətimə Liyğun gələn dəbdə olan elmləri (olume-motədavele) öyrənməkdən əl çəkib siyaq elminə** (dəqiq mühasibat elmi - Ş.F.) həvəs göstərdim, bir müddət bu natamam peşə (şöğle-natəmam) ilə məşğul oldum, naqis etiqadımla özümü kamal rütbəsinə çatdırdım. [Bir müddət] dəyərli vaxtımı dövlət adamlarına [xidmətdə] sərf etdikdən sonra uzaqgörən ağlım məni qəflət yuxusunun xumarlığından (sokr) oyatdı və öz- özümə dedim: "Qurşandığın bu kiçik (xəsis) iş səni fəzilət və kamaldan yüz mərtəbə uzağa atdı. Sən ki, mənalar dalğaları ilə dolu olan dənizdə üzgüçülük etmisən, heç rəvadırmı ki, mərəkə axtaran şəxslərin yoluyla gedib surətpərəstliyə aldanasan?" Ətraflı düşünüb bildim ki, vaxtım boş-boşuna keçmiş, mənim vücudum peşimançılıqla dolmuşdur. [Amma], qabiliyyət və istedada malik və inşa elminə (məktub və başqa sənədlərin fəsahət və bəlağətlə yazılması - Ş.F.) bələd olmuş bəzi izzətli adamların feyzli söhbətlərindən işıqlandım, həmin adamlarla həmsöhbət olduğum vaxtlarda onların nəzm və nəsrdə zərnigar qələmlə bəyan səhifəsinə yazdıqları faydalı və şirin sözləri dinlədikdə, mənim yoxsul
55 Beytlərin farscası: Anca ke kəmal kebriyaye-to bovod, Aləm nəmi əz bəhre-ətaye-to bovəd. Ma-ra çe hədd həmd o sənaye-to bovəd? Həm həmd-o sənaye to səzaye-to bovəd.
38
(doryuze) ilhamım həmin şəxslərin tərifəlayiq fikirlərinə rəğbətləndi:
Ürəyimdə o həvəs canlandı 56
Ətəyimi əvvəlki işimdən üzərək, ürək tarlasına [yeni] həvəsin toxumunu səpdim, şövq əli ilə o əziz adamların ətəklərindən yapışdım. Beləliklə də, mən hümayun ləqəbləri "bəşər övladının (xeyrül-bəşər) ən xeyirlisi olan həzrət Məhəmmədin - ona və nəslinə salam olsun 57 - astanasının torpağı", "on iki umamın haqlı məzhəbinin rəvac verəni (mərəvvəc) möminlər əmiri həzrət Heydərin - ona və onun pak övladlarına Allahın salamı olsun - sədaqətli qulamı" 58 kimi dürr səpən (dornesar) sözlərdən ibarət olan və bununla da hər iki dünyanın bəzəyi olan, pak əhli-beytə xidmət edən və bunu özü üçün iftixar sayan, özünü mələklər yuvası Nəcəf bölgəsindəki (şəhərindəki - Ş.F.) [İmam Əli] astanasının iti bilən, iki nisbətdən - [yəni] əzəmət və fayda (movhəbət) [baxımından] dünya başçıları (sərvərane-aləm) və başqa sabiq padşahlarla müqayisədə [böyük] sərvərlik rütbəsinə malik olan, mübaliğəsiz deyə bilərik ki, Allahın kölgəsi olmaq nuru (zilbllahi) hümayun alnında (nasiye) parlayan və ədalət günəşi hamının üstündə işıq saçan uca məqamlı padşah, səfəvilərin ən çox fərqlənəni (səfvətnehad), musəvi və hüseyni nəsilli, Heydər nəsəbli*, ölkələr tutan xaqanın (Şah Abbasın - Ş.F.) sarayında xidmətə götürüldüm. Bu varaqlarının yazılmasının əsas məqsədi o sultanlar sultanının mübarək əhvalatlarının əks etdirilməsidir.
Dinli bir şahdır ədalətəsas, Xəbfe-sedqe-Mortəza-Abbas.**
56 Misranın farscası: An həvəs dər deləm pədid aməd 57 İfadənin ərəbcəsi: "xeyru-l-bəşəri salla-1-lahu aleyhi və alihi". 58 İfadənin ərəbcəsi: "Həzrətu əmiru-1-momininə Heydər səlamu-1-lahi əleyhi və ovladihi-əl-əthəri murucu məzhəbi həqqi əimməti isna əşər əleyhim salavatu-1-lahi əl-məliku-1-əkbəru həzrətu əmir-ul-mömininə Heydər səlamu-1-lahi əleyhi və ovladi- l-əthəri".
39
Sayəsində nə kədər, ah olsun, Aləmə bir əbədi şah olsun 59
Beləliklə, mən xilafət nişanlı sarayın münşilər silkinə qəbul olundum. Bu böyük vəzifədə (moşgəleyi-əzim) gecə-gündüz çalışdım və bu ləyaqətli işə bağlandım. Cidd-cəhd (himmət) istəyən, fəhm və istedad (fetrət) tələb edən bu işi öyrənmək hələ mənə müyəssər olmurdu, amma xəcil kamal və böyük çalışqanlıqla onu öyrənmyə giriftar oldum. Lakin, bu böyük vəzifədə (məşğoleye-əzim) hər gecə- gündüz davam edən məşğuliyyətim mənim istəyimə (hemmət), dərrakəmə (fəhm) və istedadımın ləyaqətlə davam etməsinə mane oldu. İşin gedişində fürsət tapan kimi seyr və xəbərlə dolu kitabların mütaliəsi ilə məşğul olub, həmin şərafətli peşədən bəhrələnməyimi arzuladım:
Hər zərrəsində hava olan bir ürəyim var, Dilənçi paltarı tək ürəyimdə yamaqlar. 60
Sözün qısası, bütün xidmətim (molazimət) müddətində Cəm məqamlı o padşahın (Şah Abbasın - Ş.F.) sələfləri haqqında yazılan kitablardan və onun özünün bəyənilən hərəkətlərindən öz gözlərimlə müşahidə etdiklərimi ağıl tərəzisinin gözünə qoydum, fəzilətli alimlər və bəlağətli tarixçilər tərəfindən bizim əvvəlki sultanlarımızın yaxşı xüsusiyyətlərindən və vaqiələrindən bəhs edən və maraqlı ibarə və istiarələrlə* zəngin olan neçə-neçə kitabı cidd- cəhdlə oxudum, öyrəndim ki, yüksək qədir-qiymətli cahangirlərin heç biri ona (Şah Abbasa - Ş.F.) bərabər olmamışlar. Düşündüm ki,
59 Beytin farscası: Şahi bi din-o dade-ədlosas, Xələfe-sedqe-Mortəza-Əbbas Ke əz-u ruzgar xorrəm bad, Ta əbəd padşahe-aləm bad. 60 Beytin farscası: Darəm deli ke darəd hər zərreəş həvayi, Çon xerqeyi-gədayan hər pareyi ze cayi
Yüklə 8,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|