Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adına tariX İnstitutu
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2. Bakı dəniz limanının yenidən qurulmasında “İpək yolu”nun əhəmiyyəti
dövlətimizin demokratik imicinin formalaşmasına, dövlətçiliyi- mizin iqtisadi və siyasi cəhətdən möhkəmlənməsinə, xalqımızın həyat və məişət şəraitinin yaxşılaşdınlmasına əsaslı şərait yara- dır. Rabitənin inkişafından danışarkən belə bir cəhəti də xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, hazırda Azərbaycan göstərilən rabitə xidmətlərinin səviyyəsinə və mobil telefonlardan istifadəyə görə MDB məkanında birinci yerdə durur. Rabitənin inkişaf etdiril- məsindən məlumat verərkən “Silsat” peyk telekommunikasiya sistemi barədə də söhbət açmaq lazımdır. Bu yeni rabitə layihəsi ‘İpək yolu” boyunca yerləşən ölkələri birləşdirir və dövlətlərarası kosmik peyk rabitə üzrə konsorsiumun yaradılmasını nəzərdə tutur. Peyk dünyanın qlobal informasiya kommunikasiya kör- püsünün yaradılmasına, həmçinin “İpək yolu” üzərində yerləşən ölkələrin iqtisadi inkişafma yeni impuls verir. Hazırda ABŞ-ın Priston universitetinin akademiki R.Z.Saqdeyev “İpək yolu” tele- rabitə peyki üzərində iş apanr (228,23-24). Bütün bunlar aydın göstərir ki, “Yeni İpək yolu” ölkələri üçün nəinki quruda, hətta kosmik məkanda əlaqələr qurmaq üçün geniş perspektivlər açılmışdır. ‘İpək yolu”nun bərpası ilə əlaqədar Azərbaycanın yerli rabitə sistemi də inkişaf etmişdir. Hələ 1997-ci ilin iknci yansından eti- barən “Telekommunikasiyanın inkişafi” proqramma uyğun olaraq respublika miqyasında rabitənin inkişafı üçün kapital qoyuluşu sürətlə artmışdı. Belə ki, sahəyə investisiya qoyuluşu 1991-ci ildəki 3,7 mln dollardan 2000-ci ildə 157,4 mln dollara çatdınl- mışdır (23, 30.XII.2002). ABŞ, Yaponiya, Böyük Britaniya, Tür- kiyə, Almaniya, İsrail, Cənubi Koreya və Çinin qabaqcıl rabitə şirkətləri ilə geniş əlaqələr yaradılmış, peyk rabitə kanallannın sayı da sürətlə artmışdır. Belə ki, peyk rabitə kanallannın sayı 1995-ci ildəki 195-dən 2001-ci ildə 881 çatdınlmışdır (30,190). Rabitə sisteminin inkişafı, yenidən qurulması rabitə xidmət- larinin də həcminin ilbəil artmasına müsbət təsir göstərmişdir. Belə ki, 1995-ci ildə əwəlki ilə nisbətən rabitə xidmətlərinin həcmi 109 %, 1996-cı ildə əwəlki illə müqayisədə 83,2 %, 1997-ci ildə əwəlki ilə nisbətən 133,5 %, 1998-ci ildə əwəlki illə müqa- yisədə 129,1 %, 1999-cu ildə ötən ilə nisbətən 95,1%, 2000-ci ildə əwəlki illə müqayisədə 125,7 %, 2001-ci ildə əwəlki ilə nisbətən 111% (33,624), 2002-ci ildə isə əwəlki illə müqayisədə göstərilən rabitə xidmətlərinin həcmi 114% artmışdır (180, 28.01.2003). Təkcə 2003-cü il ərzində rabitə müəssisələri tərə- findən müəssisə və təşkilatlara, əhaliyə 1,2 trilyon manatlıq və ya 2002-ci illə müqayisədə 28% çox rabitə xidməti göstərilmişdir (180, 7.02.2004). 2005-ci ildə isə 2004-cü illə müqayisədə əha- liyə göstərilən rabitə xidmətlərinin həcmi 36% artaraq 437,2 mln manat (yeni kursla) təşkil etmişdir (100, 8.02.2006). Bütün bu faktlar aydın göstərir ki, “İpək yolu”nun bərpası rabitə sisteminin inkişafına, yenidən qurulmasına, eyni zamanda əhaliyə göstərilən xidmətlərin həcminin artmasına səbəb olmuş- dur ki, bu da xalq təsərrüfatının bütün sahələri arasmda operativ əlaqələrin inkişaf etdirilməsi, ölkəmizin dünya mformasiya məka- nına sürətlə daxil olması, davamlı iqtisadi inkişaf, əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsi deməkdir. Beləliklə, “Tarixi İpək yolu”nun bərpası nəqliyyat sisteminin və rabitənin inkişaf etdirilməsini, dünya standartlanna uyğun yenidən qurulmasını tələb edir ki, bu prosesin reallaşdınlması isə ölkənin vahid xalq təsərrüfatı kompleksinin inldşafi, xarici iqti sadi əlaqələrin genişlənməsi, respublikamızın beynəlxalq nəqliy- yat və rabitə tranzit qovşağı ölkəsinə çevrilməsi, milli dövlətçili- yimizin möhkəmlənməsi deməkdir. Bu istiqamətdə Avropa Birliyinin “Tasis”, “TRASEKA” proqramlan çərçivəsində real- laşdırdığı texniki və investisiya yardım layihələrinin, beynəlxalq maliyyə qurumlannın dəstəyinin, respublika rəhbərliyinin təşki- latçılıq fəalij^yətinin və bu layihələrin həyata keçirilməsinə olan qayğısmın mühüm rolu olmuşdur. Nəticədə respublika nəqliyyat və rabitə sistemi yenidən qurulmuş, maddi texniki bazası əsaslı şəkildə genişləndirilmiş, nəqliyyat dəhlizi fəaliyyətini artırmış, inteqrasiya prosesləri, regional əməkdaşlıq genişlənmiş, dövləti- mizin iqtisadi qüdrəti yüksəlmişdir. Ölkə Prezidenti İlham Əliyev çıxışlannın birində bu uğurlar barədə demişdir : “Bütün nəqliy- yat və enerji layihələri Azərbaycan ərazisindən keçir. Şübhəsiz ki, ölkəmizin coğrafi vəziyyətindən, təbii ehtiyatlanndan istifadə edib öz çəkimizi artırmalıyıq və biz buna nail olacağıq” (23, 8.04.2006). 3.2. Bakı dəniz limanının yenidən qurulmasında “İpək yolu”nun əhəmiyyəti Azərbaycan Respublikası iqtisadiyyatının mühüm sahələrin- dən olan, nəqliyyat sisteminin fəaliyyətində, inkişafında, xalq təsrərrüfatı əhəmiyyyətli idxal-ixrac əməliyyatlannın həyata keçi- rilməsində, ölkələrin tranzit yükdaşımalannm reallaşdınlmasında, Avropa ilə Asiya arasmda inteqrasiya proseslərinin genişləndiril- məsində Bakı dəniz limanının son dərəcə miihüm rolu vardır. Əlverişli geosiyasi, iqtisadi, coğrafi məkanda yerləşməsi onu “Şərq-Qərb”, “Şimal-Cənub” dəhlizlərinin əsas əlaqələndiricisi olan nəqliyyat qovşağına çevirmişdir. Vaxtilə Sovet İttifaqının Xəzər dənizində эп böyük limanı kimi tanınan bu nəqliyyat qovşağı SSRİ-nin limanlan arasında daxili yükdaşımada birinci yeri tutsa da, xalqımızın milli mənafeyinə xidmət edə bilməmiş, Sovet Rusiyasının iqtisadi maraqlanna xidmət etmişdir. Yalnız Azərbaycan dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra Bakı dəniz limanı ölkəmizin milli sərvətinə çevrilərək strateji maraqlan- mızın qorunmasına xidmət etməyə başlamışdır. Cənubi Qafqazda эп böyük nəqliyyat qovşağı sayılan Bakı dəniz limanı il boyu fəaliyyət göstərmək imkanma malik olmaqla il ərzində 10 mln ton quru yükləri, 20 mln tondan çox neft və neft məhsullan qəbul edib-ötürmə qabiliyyətinə malikdir (43). Bu limandan Avropaya, Mərkəzi Asiyaya, Rusiyaya ticarət yol- lan şəbəkəsi keçir. Liman respublikanın nəqliyyat infrastruktu- runda birbaşa dəniz və dəmir yolu nəqliyyatının fəaliyyəti ilə bağlıdır. Bakı dəniz limanı ilə Volqa-Don, Volqa-Baltik kanalın- dan keçməklə Azov və Qara dənizinə, oradan isə dünya ölkələrinə çıxış mümkündür. Xəzər dənizi vasitəsilə Azərbaycan Qazaxıs- tanın Atırau (keçmiş Quryev), Aktau (keçmiş Şevçenko), Türk- mənistanm Türkmənbaşı (keçmiş Krasnovodsk) limanlarma, oradan isə avtomobil və dəmir yollan vasitəsilə Əfqamstana, həm- çinin Özbəkistana, Tacikistana, Qırğızıstana, bu respublikalar- dan keçməklə isə Çinlə əlaqə saxlaya bilər. Xəzər hövzəsində эп mühüm nəqliyyat qovşağı sayılan Bakı dəniz limanı özünün yük dövriyyəsinə görə 5 Xəzəryanı dövlətin Yüklə Dostları ilə paylaş:
|