14,2 % artaraq 759,1 mlrd manat təşkil etmiş, о cümlədən tranzit
yüklərin daşınmasmdan əldə olunatı gəlir 15 % artmışdır (61,323).
Avrasiya nəqliyyat dəhlizinin fəaliyyətində mühüm yer tutan
dəmir yolu, dəniz, avtomobil nəqliyyatının müasir dövrün tələb-
ləri baxımından işinin daha da təkmilləşdirilməsi üçün nəqliy-
yatla bağlı konseptual baxımdan aşağıdakı məsələlərin həll
edilməsi məqsədəuyğun olardı:
1) Respublikada nəqliyyatın bütün növlərinin fəaliyyətini
tənzimləyən norma və standartlann hazırlanması, müvafiq əlaqə-
ləndirmə mərkəzinin yaradılması və onlann TRASEKA Höku-
mətlərarası Komissiyası ilə six əlaqələrinin yaradılması;
2) Qlobal iqtisadi layihə olan “Tasis” və TRASEKA-nın
həyata keçirilməsi ilə əlaqədar Azərbaycan Texniki Universite-
tinin nəqliyyat fakültəsində problemlə bağlı müvafiq ixtisaslar
üzrə kadr hazırlanması məsələsinə diqqət yetirilməsi;
3) Nəqliyyatın bütün növlərinin maddi-texniki bazasmm əsaslı
şəkildə yeniləşdirilməsi;
4) Nəqliyyatın ayn-ayn sahələrinin öz fəaliyyətlərini эп müa-
sir standartlara uyğunlaşdınlması ilə bağlı beynəlxalq konven
siya və sazişlərə qoşulmağın təmin edilməsi;
5) Nəqliyyatda səmişin və yüklərin qorunmasına dair sığorta
qanunvericiliyinin hazırlanması, bu sahədə mövcud beynəlxalq
saziş və konvensiyalara qoşulmağın təmin edilməsi;
6) Dövlət tərəfindən “Yeni Ipək yolu”nun yaradılması ilə
bağlı nəqliyyat, infrastruktur sahələrinin inkişafı üçün aynlan
vəsaitlərin həcminin artınlması.
Nəqliyyat sisteminin rentabelli işləməsində, yükdaşımalann
artmlmasında, “İpək yolu”nun fəaliyyətində yük terminallannın
çox böyük rolu vardır. Bu istiqamətdə də müəyyən işlər görül-
müşdür. Belə ki, 1998-ci ilin yanvarında Bakının yaxınlığında
Dübəndi terminalı istifadəyə verilmişdir. Bu terminal Mərkəzi
Asiya nefitini Xəzər dənizi ilə gətirən tankerlərdən qəbul edib
sonra isə onu dəmir yolu çənlərinə yükləyib Azərbaycan və
Gürcüstan ərazisi vasitəsilə dünya bazarma çıxarmağa imkan verir
(36, VII c, 410). Terminalda Qazaxıstanın Tenqiz yatağından
çıxarılan neft və Türkmənistanm xam nefti qəbul olunur. Burada
120 min ton neft saxlamaq mümkündür. Mühüm əhəmiyyət kəsb
edən terminallardan biri isə Bakıdan 45 km cənubda, dəniz
səviyyəsindən 10-15 km yüksəklikdə yerləşən Səngəçal termi-
nalıdır. Bu nəhəng terminal “Azpetrol” şirkəti tərəfindən inşa
edilib 2002-ci ilin axınnda təhvil verilmişdir (61,133). Səngəçal
terminalı vasitəsilə də Mərkəzi Asiya nefti dünya bazarına çat-
dınlır. Bu terminal 200 min ton neft məhsulları saxlamaq imka-
nına malikdir (244, 2002, №2, s.5).
TRASEKA dahlizinin Azərbaycan hissəsində yükdaşımalarda
nəqliyyatın müxtəlif növlərinin özünəməxsus xüsusi çəkisi
olmuşdur. Bunu cədvəl 3.2-də qeyd olunmuş rəqəmlərdən aydın
görmək olar (23, 8.02.2002).
Cədvəl 3.2.
Avrasiya nəqliyyat dəhlizinin Azərbaycan hissəsində
1998-2005-ci illər ərzində yükdaşımada nəqliyyat
növlərinin xüsusi çəkisi (%-lə)
Nəqliyyat
növləri
1998 1999
2000
2001
2002
2003 2004 2005
Dəmir yolu
61,8
56,1
52,2
45,4
45,9
46,7
47
52,8
Dəniz
20,4
17,3
19,8
24,5
24,4
25
21,1
18,1
Avtomobil
17,6
26,5
27,8
29,9
25,5
28,2
31,8
29
Cədvəlin təhlili belə bir nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, əgər
respublika üzrə ümumi yükdaşımalarda əsas yeri avtomobil
nəqliyyatı tutursa (bax: cədvəl 3.1), TRASEKA dəhlizi ilə
yükdaşımalarda əsas yeri dəmir yolu nəqliyyatı, sonrakı yerləri
isə avtomobil və dəniz nəqliyyatı tutur. Nəqliyyat dəhlizinin
tranzit yükdaşımalannda isə vəziyyət tamamilə başqa cürdür.
Bvrnu cədvəl 3.3-də rəqəmlərdən aydın görmək olar (8).
Cədvəl 3.3
Avrasiya nəqliyyat dəhlizinin Azərbaycan hissəsində 1998-
2005-ci illərdə tranzit yükdaşımalarda nəqliyyat növlərinin
xüsusi çəkisi (%-lə)
Nəqliyyat
növləri
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Dəniz
81,6
59,6
58,7
50,3
51,7 51,4 51,4 51,3
Dəmir yolu 18,3
40,3
41,2
49,6 48,2 48,5 48,5 48,6
Cədvəlin təhlili belə bir nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, nəq-
liyyat dəhlizində tranzit yükdaşımalarda əsas yer dəniz nəqliyya-
tına məxsusdur, avtomobil nəqliyyatı isə tranzit daşımalarda,
ümumiyyətlə, iştirak etmir.
“İpək yolu”nun bərpası ölkə iqtisadiyyatının mühüm sahələ-
rindən olan rabitə sisteminin inkişafını və yenidən qumlmasmı çox
mühüm bir vəzifə kimi qarşıya qoymuşdur. Bu baxımdan “Azər-
baycan, Ermənistan, Gürcüstan dəmir yolu kommunikasiya və
siqnalizasiya sisteminin təkmilləşdirilməsi üçün optik kabelin
alınması” investisiya yardım layihəsi böyük əhəmiyyətə malik
olmuşdur.
Bu layihənin həyata keçirilməsi üçün Avropa Birliyi 15 mln
avro ayırmışdır (8). Layihənin həyata keçirilməsinə 1999-cu il
dekabrın 25-də başlanmış, 2002-ci ilin sonunda başa çatmışdır
(123, 11-17.07.2003). Bu layihə 1994-cü ildə Beynəlxalq Rabitə
Ittifaqı tərəfindən tövsiyə edilmiş və Avropa Birliyinin inves
tisiya yardım layihəsi çərçivəsində reallaşdınlmışdır. Avropa və
Asiyanın 20 ölkəsini əlaqələndirən Almaniyanın Frankfurt şəhə-
rindən başlayaraq Çin Xalq Respublikasmm Şanxay şəhərinə kimi
uzanan 24 min km-lik fiber optik kabelin xəttinin Azərbay-
candan keçən hissəsi, artıq yuxanda qeyd edildiyi kimi, 2002-ci
ilin sonunda başa çatmışdır (194,9). Respublikamızın ərazisində
fiber optik kabel xəttinin çəkilməsi 3 seqment üzrə apanlmışdır.
Bakıdan Qazax istiqamətində tikilmiş
I
seqmentin uzunluğu
575,5 km, Astara istiqamətindəki П seqmentin uzunluğu 344,7 km
və Siyəzən istiqamətindəki III seqmentin uzunluğu 124,5 km
Yüklə Dostları ilə paylaş: |