Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəDƏ qorqud dada gorgud
Yüklə 1,76 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məmmədli ocağı
- Seyid Məhəmməd bulağı
- Çapa tövsiyə edən
- Baş redaktordan KOROĞLUNUN BİLHƏDİ SƏFƏRİ
Atirizi piri Həzrət Əlinin atının ayaq izlərinin həkk olunduğu hesab edilən Atirizi piri də bölgə əhalisinin inamını qazanmış bir məkan idi. “Atirizində pir varıydı. Sora Məmərdə varıydı, mən gördüm gözümnən. Gedip-gəldihcən ora pul atırdılar, nəzir qoyurdular. Deyirdilər ki, guya Həzrət Əlinin atının ayaxlarının izidi, rəddidi. Həqiqətən də, o cür çalıydı. İz çalasıydı. Rəhmətdih dədəm nağıl eliyirdi ki, bir nəfər kişi də bınnan gedip, gediplər inəh satmağa Xojahan bazarında. Bazar ancax Xojahandeydi bizdə. Bı tərəfdən Zəngilan, Cəbrayıl, o taydan İran tərəfdən gələn olurdu. Bıra bazara gəlirmişdər. Bırda da böyüh kol bitip da. Deyir ki, ora gedəndə deyir: – Ay pir sahibi, gedirəm, gəlip sa nəzir qoyajam. Yox, sata bilmədim, bir dənə üsdündə qanat qoymuyajam, hamısın ağaşnan döyüp tökəjəm yerə. Həqiqi yee, dədəm nağıl eliyirdi ki, inəyi satəmmiyipdi, gəlip, deyir ağacı götürüp başdıyıp bıdamağa (6, 140). “Səmavi olmayan dinlərdə görülən… bənzər bir motivə qısaca təmas etmək istəyirik. Anadolunun və İslam dünyasının bir çox yerində görülən ayaq və nal izlərinin qayalar və daşlar üzərində qalması motivini bu dinlərdə də görməkdəyik. Budanın qayalarda qalmış ayaq izlərinə büdpərəstlər böyük hörmət göstərirlər. Seylon (Serendip) adasında tapılan bir ayaq izinə yerlilər Buddanın ayaq izi kimi baxır və hörmət bəsləyirlər”. Müxtəlif millətlərdə müqəddəs hesab edilən şəxslərlə bağlı olan ayaq izləri S.Tompsonun Motiv-İndeksində örnəkləriylə verilmişdir. Burada Yaponiya, Sibir, Hindistan, Afrika qəbilələri, Yunanıstan, İrlandiya, Finlandiya, Havay və Asteklərdə görülən ayaq izləri yer almışdır” (16, 55). Məmmədli ocağı “Məmmədli ocağı Sora Məmmətdi ocağı var. Məmmətdi yerində, köhnə Məmmətdidə. Onu da eşitmişəm ki, çox ağır ocaxdı, inanılmış ocaxdı ha. Göyrəbasda Navrıs kişi olup. Ollar sora köçmüşdülər Gorusun Ağbılağına. O kişini Seyit yerini başında ilan vırır. Elə bil otu biçir, yorulur. Dədəm and içirdi ki, o, belə uzanır, huşa gedir. Duranda insanda belə gərnəşmə olur da. Belə eliyəndə qolu düşür ilanın üsdünə. Düşəndə ilan bını çalır. Durur, qolun mökgəm boğur, atı minir, ordan kəsə gedir Məmmətdi ocağına. Şahnisə arvat varıydı. Ocağa o baxırdı. Mücörrüyün o eliyirdi. – Ay Navrız, xeyir ola? Deyir ki, Allah lənət eləmiş məni çaldı. Orda bir az tüpürcəhnən, torpaxnan eliyirdilər, sağalırdı gedirdi. Kişidən bir on-on beş dəyqa keşmişdi, ilan gəlir. Həmən ilan gəlir ocağa. Arvat qayıdır ki, Allah sa lənət eləsin, sən gecihdin, ölüm səninkidi. Bax belə bir xət çəkirdi, o ilanın o xətdən çıxmağa ixdiyarı yoxuydu ta ölüp orda məf olunca. Allahın sirridi. Bı Məmmətdi ocağının möcüzəsiydi (7, 119). Rayon ərazisində hətta müqəddəsləşdirilən bulaqlar da vardır. Göyərəbas kəndi ərazisindəki Seyid Məhəmməd bulağı, yerli sakinlərin söhbətlərinə görə, Məhəmməd adlı ağır ocağa sahib bir seyid tərəfindən salınıb. Natəmiz insanların bu bulaqdan su götürməyə gəlməsi yasaqdır. Burada təmizlik həm fiziki, həm də niyyətin təmizliyinə işarədir. “Seyit Məhəmmət bulağına böyuh inam varıydı. Orda iki adamın başına gələn hak-hesabı mən gözümnən görmüşəm. Şeyda varıydı, Camal kişinin qızıydı, Kamılın da bacısıydı. O gedir bılaxdan sənəyi doldurup gətiməyə, natəmiz gedir. Orda vırılmışdı. Vırılmax beleydi ki, havalanırdı da, başına hava gəlirdi. Gətdilər onu yıxdılar o bizim evin böyrünə. Dam evləri varıydı. Dam evində üsdündə ağlaşma qururdular. Rəhmətdih Aqam gəlip baxdı, bircə dəfə əlin çəhdi, onnan da Şeyda qutardı. Orda Aqam ona demişdi ki, Allah sa lənət eləsin, ora natəmiz getmisən, hə?... Seyit Məhəmmət bulağı ağır bılaxdı. Hə mən qırmızı ilannardan orda da varıdı. O ilannar adi ilan deyildi” (7, 120). Bölgənin müqəddəs hesab edilən məkanlarına, şəxslərinə sonsuz inamı əhalinin andlarında da dərin iz buraxmışdır.
Mirsədağanın ojağı hakqı Mirməhəmmədin cəddi hakqı Mirinin cəddinə and olsun İmamzada hakqı (6, 146). Bu gün Qubadlı əhalisi öz doğma torpaqlarından didərdin düşmüş, ziyarətgahları isə düşmən tapdağındadır. Bütün bunlara baxmayaraq, doğma ziyarətgahları hələ də qubadlıların ümid, pənah yeridir. Onlar bu gün də inanırlar və öz inanclarını əfsanələşdirib şifahi mətnlərdə qoruyub saxlayırlar. ƏDƏBİYYAT
Çapa tövsiyə edən: Fil.ü.e.d. Seyfəddin Rzasoy Azərbaycan folklorundan yeni nümunələr 
“Koroğlu” eposu XVI-XVII yüzilliklərdə baş vermiş tarixi hadisələrin təsiri ilə meydana gəlsə də, qədim ənənələr əsasında formalaşmış, mayasında türk təfəkkürünün alplıq, ərənlik haqqındakı qənaətlərini əritmişdir. Bu səbəbdən də çoxqollu eposun tarixi köklərində ən əski təsəvvürlər və qəhrəmanlıq pafosu durur, epik lövhələr əhatəli, canlı və gerçəkliyə uyğun təsvir edilsə də, ilk motivindən tutmuş, sonuncu qocalıq əhvalatınadək hamısının daxili strukturunda ənənəvi sxemlər, “Dədə Qorqud”dan, “Oğuz kağan”dan gen yaddaşına keçən igidlik, mərdlik və mübariz ruh var. Milli məhdudiyyətdən, dini təəssüfkeşlikdən uzaq olduğundan hadisələr bəşər oğlunu eyni amal uğrunda mübarizəyə yönəldir, eşidənlərin hər birinə ictimai haqsızlığa qarşı barışmazlıq hissləri aşılayır. Koroğlu Çənlibeldə elə bir mühit yaradır ki, haqq, ədalət, mərdlik, kişilik uğrunda qılınc oynatmaq insanların adi yaşayış tərzinə çevrilir, at belində ləyaqətli ömür sürmək sarayların bər-bəzəkli, dəbdəbəli, gözqamaşdırıcı həyatından üstün tutulur. Şərəfini ölüm ayağında da itirməmək insanlığın əsas əxlaq və etik norması tək təsdiqlənir. Eposda insanlığı bir-birindən uzaqlaşdıran amillərə yer ayrılmadığından, yaxud yaxşılıqla aradan qaldırıldığından Azərbaycan xalqının “Koroğlu”su dünyanın əksər ölkələrinin əhalisinin qəlbinə yol tapmağı bacarır. B.A.Karrıyev yazır: “Biz unutmamalıyıq ki, eposun son orta əsrlərdəki tarixi nüvəsi (cənubi Azərbaycan əsası) mövcud folklor ənənəsinin zəminində qurulmuşdur. Eposda mif yaradıcılığı özünə yer alır, ilkin soy qurumunun normaları və gerçəklikləri verilir. Deyilənlər, ilk növbədə, eposun Orta Asiya, xüsusilə özbək və türkmən versiyalarına aiddir (at kultu, mifik obrazlar – devlər, pərilər, tilsimkar qarılar, qəhrəmanlıqla nişanlanma, ekzoqamik nikahın normalarına ciddi əməl etməklə gəlini qaçırmaq və s.). Lakin eposun əsas məzmunu – cəsur döyüşçü, xanəndə və musiqiçinin ardıcıl, qorxmaz mübarizəsinə həsr olunur”1. Eposun oxuculara təqdim etdiyimiz yeni qolu (“Koroğlunun Bilhədi səfəri”) qədim oğuz yurdu Dərbəndin Çinar bölgəsinin 1925-ci ildə doğulmuş azərbaycanlı sakini Əyyubov Qazıqədir Mollaoğlunun dilindən yazıya alınmışdır. Mətni redaksiyaya Dağıstanda yaşayan soydaşımız folklorşünas, professor Samilə Xurdamieva təqdim etmişdir. Baş redaktordan KOROĞLUNUN BİLHƏDİ SƏFƏRİ Bir dəfə Koroğlunun yolu Dərbəndə düşür. Onunna birgə bir neçə dəli (qoçu) olur. O attarı Dərbəndin qala ətəyindəki karvansarayda yerləşdirir. Dəlilərə tapşırır ki, attara yaxşı baxsınnar, karvansaraydan başqa yerə çıxmasınnar: – Məni gözləyin! Mən gəzib əһalinin əһvalınnan xəbər tutub, şəһərin mənzərələri ilə tanış olacam. Ancax sizə tapşırım, mənim burda olmağımı һəç kəsə diməyin. Bizim burda olmağımız gizlin qalmalıdı – diyib, şəһərə girdi. Az gəzdi, çox gəzdi, tükannarı gəzdi, alverçilərnən rastdaşdı, dəvə karvançıları ilə görüşdü. Bir kəs onun Koroğlu olduğun bilmədi. Gün günortadan keçib axşama yaxınnaşırdı. Onun yolu yuxarı bazara düşdü. Bazarda çoxlu satıcı, alverçi də vardı. Birdən onun gözü bazarın yuxarı başında dirəyə bağlanan ata düşdü. At çox qəribə at idi. O bu qədər yerlər gəzib, belə at görməmişdi. Atın rəngi sarımtıl, ağ ləkəli cəmdəyi, qara yalquyruğu var idi. Koroğlu ata çox diqqətlə baxdı, yaxınnaşdı ki, bunun əyəsi kim olduğunu bilsin. Atın һündür, uzun qıçdarı, alaçarpaz gözləri vardı. At ayağını yerə çırpanda yer titrəyirdi. Çox vaxt keçmədi ki, bir nəfər, əlində iki kənd çuvalı dolu sursatla, ata yaxınnaşdı. At əyəsini görən kimi kişnədi. Atçıya baxanda Koroğlunu vəһmə götürdü; onun һər ayağı bir dirək, һər əli bir yekə kürəyi, qolları ağac budağını xatırradırdı. – Görəsən bu kimdi? – diyə, o fikirləşdi. Atçı çuvalları yerə qoyub, bazara qayıtmaqda olsun, Koroğlu tez özünü karvansaraya çatdurdu. Özü ilə bir dəli alub, bazara gəldi. O biri dəlilərə gözləməyi tapşurur. O bazara çatanda, ala atdı ata minirdi. O atın başını yola düzəltdi, at bir-iki dəfə yərində fırrullanub pəncə üsdə qalxdı, sora yola davam etməyə başdadı. Azmı-çoxmu yol gəldi, bir qalanın qapısında dayanıb, atdan düşdü (Koroğlu dəlisi ilə onu izdəyirdi). Çingini qala qapışındakı yekə daşa vurub, daşı itələdi – qapı açıldı. O atı çəkib qalaya girdi, qapını örtdü. – Hindi nə edək, bu atçı һara gedə bilər? – diyə, Koroğlu dəlisinə dilləndi: – Gəl, biz də daşı itələyək, qapı açılsın, – diyə, dəli ilə məsləһətdəşdi. Olar daşı itələdilər, qapı açıldı, atları çəkib içəri, girdilər. Burada һeş kəs yox idi. Hətda yaşayış evi belə yox idi. Ancax qala qapısınnan gedən bir yol var idi. Atçı özü də bu yol ilə getmişdi. Olar һəmin yolnan getməyə başladılar. Birdən qalanın cənub tərəfə burulmasını və döngədə bir meydançanın olmasını gördülər. Meydançada igirmi ədəd ala at bağlanıb otdayırdı. Bu atlar һamısı onun bazarda gördüyü attara bənziyirdi. Attardan biri meydançaya yad at gəlməsini һiss edib, ucadan kişnəməyə başdadı. Bu zaman o biri tərəfdən, bağlı qalanın içinnən, bir nəfər attara yaxınnaşdı. Onun boynunda ox-yay var idi. O, o tərəf-bu tərəfə baxmağa başdadı. Koroğlunun atı tab gətirə bilməyib bir nərə ilə kişnədi. Qaladan çıxan oğlan ox-yayı əlinə alıb onnara yaxınnaşdı: – Siz kimsiz? Bura nə üçün gəlmisiz? – diyə soruşdu. – Yolçuyuğ, yol azmışuğ – diyə Koroğlu dilləndi, – icazə versəz, biz burda gecələməy istiyiriy, – dedi. – Bir az dayanın, bu saһat gəlirəm, – diyib, oğlan qalaya girdi. Bir azdan çıxıb: – Buyurun, gəlin! – Diyə, qonaqları qalaya apardı. Başqa biri attarı tutdu, tirəglərə bağladı. Koroğlunu dəlisi ilə içəri apardılar. O gördi ki, bura bir gözəl, səfalı bir mənzərədir. Burda otağlar bəzəg-düzəg içindədi. Sərin sulu bulağın suyu qalanın divarınnan axıb keçir. Eyvannarda bəzəg-düzəg içində cavan qızdar, gəlinnər gəzişillər. Hər tərəfdə, divarlarda ox-yaylar asılıb. Məşq üçün yerlər var. Koroğlu başa düşdü ki, bura qoçular düşərgəsidi. Özünü büruzə vermədi. Dərin fikirlərə getdi. Çox vaxt keçmədi, bir cavan oğlan onnara əl-ayağını yuyub, otağa keçməyi məsləһət gördü. Koroğlunun canı atda idi. Qırat ona naraһatlıq verirdi. Onlar əl-üzünü yuyub içəri girdilər. Otağın uzunnuğu on beş-igirmi metr olardu. Yerə süfrə sərilmişdi. Axşam yeməy üçün һazırlığ görülmüşdü. Koroğlu Dərbənd bazarında gördügü oğlanı tanıdı. Süfrəyə igirmi nəfər cavan oğlan, igirmi beş nəfər qız əyləşdi. Bunnarın arasında biri geyimilə başqalarınnan fərqlənirdi, özü də dulu cəmdəyli otuz-otuz beş yaşlarında olan oğlan idi. Qədəһlərə şərab töküldü. Həmin oğlan ayağa qalxdı: – Tost deyincə, mən bilməy istəyirəm ki, qonağlarım kimdilər? Hardan gəlib, һara gedirlər? – didi. Koroğlu ayağa qalxıb, ədəblə xaһiş etdi ki, varsa, ona bir saz versinnər. O saһat saz һazır oldu. Koroğlu oxumağa başladı: Gör nə gözəl səfası var, Sizin yerlərin, yerlərin. Qonaq sevər igidləri, Sizin yerlərin, yerlərin. İncə beli kəmər əzər, Barmağlarda һəna gəzər. Sonası göllərdə üzər, Sizin yerlərin, yerlərin. Dərbənddən aldığım sorağı, Qədəm qoyum qala sarı. Koroğlu oldu qonağı, Sizin yerlərin, yerlərin. Tamada oğlan başa düşdi ki, onnarın qonağı qoç Koroğludur. Qonaxlara olan һörməti birə-beş artdı. Bu gecə belə keçdi. Bəs bu mənzərə ki Koroğlu düşmüşdü, nə mənzərədi? Bu qala nə qaladı? Bu oğlannar kimlərdi? Hindi qulağ asın dalısını söyləyim. O zaman ki Şərkəni şəһəri zəlzələdən batmışdı, onda şəһərin qalan əһalisi, Şərkənidən bir-iki versin aralı bir kənd salmışdılar. Bu kəndin adı Bilһədi idi. Bu kənd qala ilə əһatə olunmuşdu. Qalanın böyük daş qapısı var idi. Onun yuxarı, qərb düzənniyində Şərkəni qalaçaları var idi. Burada yenidən kiçik bir mənzərə düzəldilmişdi. Bu oğlan ki Koroğlu o birilərinnən fərqləndirirdi, onun adı Xələcəm idi. Qalan on doqquz oğlan isə onun ən yaxın igidləri idi. Bu igirmi oğlan һamısı evli idi. Qalada һərəsi üçün ayrıca otağlar düzəldilmişdi. Məclisdə əyləşən xatun xaylaglarunun igirmisi bunların arvadları idilər. Bəs beş qız? Bunların biri Xələcəmin, qalannarı da başqalarının bacıları idi. Başçı çox ağıllı oğlan idi. Bunnar da Koroğlu kimi yerri əһalini bəy-xannardan qoruyurdular, yoxsullara kömək edirdilər. Koroğlu һelə yerinə düşmüşdü. Odur ki, bu igiddərnən lap yaxınnan tanış oldu. Başçıdan xaһiş etdi ki, Dərbənddə qalan dəliləri bura dəvət etdirsin. Xələcəm bir nəfər attı göndərib onnarı qalaya gətirtdi. Bu görüş bir on-on beş gün çəkdi. Günnərin bir səfalı günü idi. Koroğlu səfərə çıxmağ niyyətinə düşdü. Xələcəmə öz fikrini söylədi. Xələcəm bacısı Məryami çağırıb, Koroğlu üçün bir günnüg suvğət һazır etməyi tapşırdı. Koroğlu bu qızı görmüşdü, ancax Xələcəmin bacısı olmağını bilmirdi. Hindi bu işin üsdü açıldı. Koroğlu Xələcəmə didi: – Meһriban dost! Burada ya sənin, ya da mənim ata-anamız yoxdu ki, elçi göndərib, qız istəyək. Mən istəyirəm ki, səninlə qoһum olum, quvatımız daһa möһkəm olsun. Xələcəm fikrə getdi. Koroğlunun һəmişəlik burada qalmayıb Çənlibələ gedəcəyini o yaxşı bilirdi. Bəzən belə һallar qadınnar üçün yaxşı çıxmırdı. Bəs gözünün ağı-qarası bacısı Məryam buna nə diyəcəg. Axı o, bu yerlərə, һəm də burda olan qız-gəlinnərə vərdiş etmişdi. Qəriblik onu sarsıtmazmı? – diyə öz-özünə fikirrəşdi. Sora üzünü Koroğluya tutub, dedi: – Qonaq, bəlkə Allaһ-talə sənə bu qızı qismət etməg üçün səni buraya gətirib çıxarmışdı? Qoy һələ qızınan məsləһət görək, bu sevdaya o nə diyər. Onnar razılaşdılar. Hər ikisi bir otağa girib, qızı da çağırdılar. Məryam qız işi başa düşmüşdü. Əlbətdə, onun da ərə getməg vaxti idi. Nə etsin, gərək, razı olsun. Onnar söhbəti qıza bəyan etdilər. Qız: – Mən nə diyə bilərəm? Mənim qardaşım ixtiyar saһibidü. O nə disə, mən də onu diyərəm. Xələcəm ilə Koroğlu məsləһətdəşib, işi düzəltdilər. Bütün qala əһli bu işdən şad oldular. Toy tədarüki görüldü. Cavannarun toy məclisi görməgə böyük һəvəsi vardı. Koroğlu özü qızçün bazarlıq vurdu. Dərbəndin məzəli yeyintilərindən – xurma, qeysi, kişmiş, iran dügüsi, İstambul şabalutu və sayirə alıb dəliləri ilə qalaya gətirdi. Fərman ayının onunda toy başdadı. Yeddi gün, yeddi gecə toy çalındı. Koroğlu Məryam xanımın ruһunə saһib oldu. Bunnan sora qalada bir neçə vaxt qədər yaşadılar. Günnərin bir günündə Koroğlu Məryam xanıma dedi: – Əzizim Məryam xanım, mən belə uzaq səfərlərdə çox da qala bilmirəm. Neçə gecədi Çənlibəldən yuxular görürəm. Gəl yığışaq, qardaşının icazəsilə Çənlibələ gedək. Məryam elə bil fikir dəryasına batdı. Bu pərəstiş etdigi igitdən necə ayrıla biləcəyini ağlına belə gətirə bilməzdi: – Vay, eһtibarsuz kişilər. Gör, nə iş tutmaq istəyir. Məryamın rəngi һeyva yarpağı tək saralmışdı. Qardaşı Xələcəm bu barədə danışdı. Xələcəm Koroğluya diyir ki, Məryamı bu qalada qoysun, һər vaxt istəsən, gəlib apara bilərsən. Məryamın bir aylıq evlilik dövründə bədənində deyişiklik əmələ gəlmişdü. Bu barədə o Koroğluya bəyan etmişdi. Tədbir görüldü. Məryam qalmalı, Koroğlu isə Çənlibelə getməli oldu. Bütün qala əһli yığışıb, ayrılıx məclisi düzəltdilər. Qalanın anbarınnan yeddiillik şərablar süfrəyə düzüldü. Maral, ceyran kababları sünbələrə keçirildi. Şadlıx məclisi başdandı. Çalmax, oynamax, oxumax başdandı. Kefin bu gözəl çağında, Koroğlunun bir dəlisi çaparaq qalaya yetişti (Koroğlu özü ilə olan dəlilərdən birisini saxlayıb, qalannarını Əyvazın һüzüruna göndərmişdi). Gələn atlı Əyvazın oğurlammağını ona xəbər verdu. Koroğlu, sağollaşıb, yola düşəndə, Məryama didi: Canım, Məryam, gözüm, Məryam, Sənə qurban özüm, Məryam. Ayrılıx һəsrətinə Bilməm, necə dözüm, Məryam?! Mənim səndən var xaһişim, Bədənindəki yadigarım, Oğlum olsa, adımı qoy, Qızım olsa, Nabat, Məryam. Hər ikisi bir-birinə, avandlu təһəngi payaya sarmaşan kimi, sarıldılar. Göz yaşları Məryamın ağ paltarının döşdərini islatmuştu. O fikirləşti: – Hindi o Əyvazı axdarmağa getsə, bəy-xan döyüşlərində necə olar? Sağ qalarmı? Bir də onu görə bilərəmmi? – Bu fikir içərisində onnar bir-birinnən ayrılıb, qaladan çıxdılar. Koroğlu yolu, qısa etmək üçün, Həsəni yolunnan getməli oldu. Həsəniyə çatanda, Koroğlu eniş yola düşməli idi. At birdən qulaxlarını şəkləyib dayandı. O, ata bir qamçı vurdu. At elə tullandı ki, onun pəncəsi bir yekə bülov daşının üstünə düşdü. Atın ayağı altınnan dəmirçi dəmiri dügəndə çıxan ut cilqumu kimi cilqumlar çıxdu. Koroğlu, atın başını çəkib, atdan düşdü, daşa baxdı, gördü ki, atın ləpiri daşın üstə nal şəkili kimi dərin bir çuxur salıb. O xəbərə gələn dəliyə dedi: – Al, yaz ki, bu daş üsdündə olan çuxur Koroğlunun atının ləpiridir. Bilsinnər ki, Koroğlu Bilһədi qalasında olub, yolu Həsənidən keçib, getmiş. Qoy bu iz bir nişanə iz olsun (Bu ləpir һindi də Həsəniyə düşən yolda qalıb, onu һeş kəs yerinnən tərpətmir, yol ilə qonşu kənddərə gidənnər bu ləpirə baxır, onuynan xəbərsizdəri tanış edillər). Koroğlu Çənlibelə gedib, Əyvazdan xəbər tutur və əvvəlki kimi, bəy-xan һakimiyyətinə qarşı vuruşdar keçirir. Deyillər, günnər, aylar tez keçir. Hindi sizə Məryamdan söһbət açım. Koroğludan ayrılan günnən doqquz ay keçmişdi. O, һamiləlikdən xilas oldu. Onun bir oğlu oldu. Adını Koroğlu qoydu. Körpənin ili tamam olmamışdı ki, qala əһalinə pis bir xəstəlik düşdü. Bu “çuma” xəstəlik idi. İgid oğlanlar, cavan arvadlar, xəstəligə dözə bilməyib, tələf olmağa başdadılar. Xələcəm öz bacısı ilə arvadını alıb Bilһədi kəndinə gəldi. Qalannarı qalanı tərg edib şəfa tapmax üçün, Həsənin üstündə düz bir meşədə yerləşdilər. Nə fayda, gündə bir-iki nəfər dünyadan köçürdü. Diri qalanlar ölülərə məzar daşları sancır, ağır һəyat keçirirdilər (Bu mənzərə һindi də Həsənin üstündə bir düzlükdə durmaqdadı). Vaxt keçir, əһali bütünlüklə təlafata uğrayır. Bəs Xələcəm, Məryam, oğlu Koroğlunu, bacısı necə oldular? Bu barədə diyillər ki, Xələсəm o qədər qüvvətti oğlan olur, onun qolunu bükməyə adam tapılmazdı. Olar Bilһədi kəndində yaşamağa başladılar. Xəstəlikdən azad olullar. Məryəmin oğlu böyüyür, elli-qullu bir pəһlivan olur. O, Maһiperi adında bir qıznan evlənir. Qısa bir müddətdə, Xələcəmlər nəsli çoxalıb yayılmağa başlayır. Qoca nəsilləri cavan nəsillər əvəz yedir. Günün bu günü Bilһədidə Koroğlu nəslinnən olan adamlar yaşayır. Diyillər, bir dəfə Koroğlu, Məryamdan xəbər bilmək üçün, qalaya gəlmək fikrinə düşür. O, qalaya çatınca, tum əkən bir kəndli qoca rast gəlir. Onun boynunda dəmirdən uzun bir şey var idi. Koroğlu bu kəndlidən qala һaqqında bildiyini söyləməyi xaһiş edir. Qoca kəndin bütün əһvalatını ona söyləyir. Olar ağac kölgəsində oturub naһar da yedillər. Birdən Koroğlu soruşur: – Əmi, bu nə işdi, boynunnan dəmir asıb gəzirsən? – Oğlum, bu tüfəhdi, – diyir. – Onunnan һər һansı bir һeyvana, adama vursan, o saһat ölür. Koroğlu məһtəl qaldı. – Əmi, һələ məni vur, görüm ölürəm, ya yox, – diyə, – Koroğlu qocaya təklif edir. – Oğlum, bu qoca vaxtımda məni qana salma, – diyə qoca ona yalvarır. – Onda bu öküzü vur, baxım-görüm, ölürmü? Al bu da sənin üçün iki öküz almağa pul, – diyə ona bir kisə pul verir. Qoca naəlac qalıb, tüfəhnən öküzü nişan alıb atır. Öküz o saһat mələyib yerə sərilir. Görür ki, bu başqa bir aləmdü. Daһa qulunc, qalxan, ox-yay dövrü keçib. Onu һər kəs kolun dalınnan vurub yerə sala bilər. Odur ki, bütün yarağını qocaya verib: – Daһa mən Koroğlu deyiləm. Mən bu günnən Koroğluluğumu atdım, – diyə, atını minib, Çənlibelə üz qoydu. Bütün dəliləri yığıb, oları azad etdi. Özü də o günnən döyüşlərinnən əl çəkib, yaşamağa başladı. Rəylər
Yüklə 1,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|