Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu
Yüklə 2,25 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Keçəl dəyirmançı Bir keçəl dəyirmançı var idi. Bir gün hay düşdü, şahın əmri ilə keçəlləri tuturlar. Dəyirmançı başını daşa vurur. Dedi: Qoy səndən də olsun, məndən də. Daha bəsdir
- Sən nə deyirsən, mən nə deyirəm!
- MİFOLOJİ MƏTNLƏR, ƏFSANƏ, RƏVAYƏT VƏ XATİRƏLƏR Zənganın İmam Güllücəsində “Al arvadı” rəvayətləri
- YER ADLARI İLƏ BAĞLI RƏVAYƏTLƏR “Xudafərin” bölgəsinin adı ilə bağlı rəvayətlər
- DAŞLAR Gültəpə və Gəlindaşı
- MÜXTƏLIF MÖVZULU RƏVAYƏTLƏR Usta Cəfər
- ETNOQRAFİK MƏTNLƏR: NOVRUZ ADƏTLƏRİ Axır çərşənbə
- Bacadan su tökmək
Keçəlin dostu Bir keçəl utandığından börk qoyar və qırx neçə il idi heç kim bu keçəlin başını görməmiş idi. Bir gün yellik bir havada bir adam gəlib keçəllə görüşüb öpüşdü. Öpüşəndə yel keçəlin börkünü qapıb apardı. Keçəl bu adamı yaxalayıb qeyzlə dedi: – Hansı köpək oğlu səni mənə dost elədi!. Ey imamzada Bir kişi axşam yorğun-arğın evə gəlir, görür şam hazır deyil. Soruşur: – Arvad, bəs şam hanı? Arvad deyir: – Getmişdim İmamzadaya şam bişirməyə. İkinci gün kişi axşam evə dönəndə görür yenə evin işləri qalıb yerdə, şamdan xəbər yoxdur. Deyir: – Arvad, yenə şam bişirməmisən? Arvad deyir: – Getmişdim Ağanın qəbrinə. Kişi dedi: – Arvad, mən səhərdən axşama dədəm yanır işləyirəm. Sən də barı ev səliqəyə sal, şam bişir gəlim bu xarabada qıçımı uzadım. Bir az da dincəlim. Necə gün bu cür kecir. Kişi axşama gəlir, görür gündəkinə tay. Şam yoxdur ki, heç ev yallı gedir. Zibillər ayaq tutub yeriyir. Soruşanda deyir: Getmişdim İmamzadaya. Daha kişi zara gəlir. Gecə süfrənin başında əllərin göyə götürür və deyir: Ey İmamzada, Gəlmişəm dada. Ey İmamzada, Yetmiş iki bəlanı Göndər bu arvada. Çiban Qədim zamanlar ölkənin adlı-sanlı şücaətli bir qəhrəmanı ki eyni halda ordu sərkərdəsi idi bu adamın qıçına çiban çıxmış və əzabından kaf-kuf edirdi. Bu əhvalda xəbər gətirirlər ki, ata vəliyətdən görüşünə gəlir. Düşünür atası onu belə gördükdə nə deyəcək? Qəhrəman oğlum bir çibanın ağrısına dözənməyir. Özünə ar bilib xəncərlə ətini yarır və çibanı kəsib çıxarır. Atası gəlir oturub söhbət etdikdə görür oğlunu çox ax-vay eləyir. Halətin soruşur, cavab verir:
Atası deyir:
Qoca öküz İki gənc bir düyənin dalınca düşüb qovalayırlar. Bir qoca öküz onlara qoşulmuşdu. Qoca öküzdən soruşdular: – Bəs sən niyə? Dedi: – Mən də öz qorxumdan bunlara qoşulmuşam. Keçəl dəyirmançı Bir keçəl dəyirmançı var idi. Bir gün hay düşdü, şahın əmri ilə keçəlləri tuturlar. Dəyirmançı başını daşa vurur. Dedi: Qoy səndən də olsun, məndən də. Daha bəsdir Qədim zaman millətdən vergi alınandan sonra şah əmr edir, gedin görün rəiyyət nə deyir, nə qayırır. Gedib görürlər hamı ağlayır, şikayət edirlər. Şah deyir: – Gedin, yenə vergi alın! Məmurlar gedib yenə vergi yığırlar. Şah deyir: – Gedin, görün millət neyləyir, nə qayırır. Gəlib görürlər ki, rəiyyət yenə ağlayır və şikayət edir və deyirlər: – Divan var-yoxumuzu yığıb apardı. Şah deyir: – Gedin yenə alın! Məmurlar gedib kötək gücünə camaatdan vergi alırlar. Şah deyir, gedin görün camaat nə edir, nə qayırır. Gəlib görürlər bu səfər hamı gülür və çalır oynayır. Gedib şaha xəbər veririlər deyir, daha bəsdir, rəiyyətin heç zadı qalmayıb. Məmurları çoxaltsınlar Qədimlərdə bir qalanın ətrafındakı kəndlilər qalaya gəlib özlərinə azuqə alıb aparardılar. Bir il qıtlıq üzrə qalanın hakimi kəndliləri o qədər incitdi ki, qaladan ayaqların kəsib və qalanın azuqəsini çəkib kəndlərə daşımasınlar. Öncə gəlmədi. Axırda əmr elədi ki, hər kəndli qalanın qapısından içəri girərsə məmurlar tutub başına pis iş gətirsinlər. Bəlkə ondan sonra bir daha qalaya gəlməsinlər. Sabahısı məmurlar qala qapısından hər içəri girən kəndlini hakim deyən kimi etdilər. Hakm adam göndərib içəri girən kəndlilərdən soruşdu: – İndi hakimdən razımısınız? Kəndlilər dedilər: – Fəqət məmurları çoxaltsınlar. Qapıda bizi safə düzüb yubadırlar. Ölən ölsün Qədim zamanlar Xoyda bir bulaşıçı xəstəliyin nəticəsində o qədər adam qırıldı ki, məzarlıqlar dolmaq üzrə idi. Camaat yığışar məsləhətləşər bir adamı aparıb məzarlığa qoyarlar. Eşikdən durub soruşarlar ki, yeri var. O adam ki gərəkidi desin, görürsünüz yer yoxdur, camaat ölməsinlər. Deyir: – Yer çoxdur. Ölən ölsün, qara quşun burnuna kimi yeri var. Həkimin sözü Xoyda bir həkim var idi. Bir qəssabın gözü ağrayır. Gündə girdə bud, davar əti həkimə gətirər və həkim onun gözünə dərman qoyub hələlik toxtadırdı. Bir gün həkim otağında deyildi. Qəssab girdə budu gətirər. Həkimin şagirdi qəssabın gözünə baxar. Görər gözünə balaca bir şey batıbdır. Çıxardar. Qəssab toxtayır gedir. Həkim gələr soruşar: – Nə var, nə yox? Kim gəlib, kim gedib? Şagird deyir gündəki qəssab gəlmişdi. Gözünə bir sümük qırığı batmışdı. Sümüyü çıxartdım getdi. Həkim qeyzlə şagirdinə baxar və deyər: – Sabahdan da görərsən. Heç, keç Əski zamanlarda bir kənddə bir varlı adam var idi. Bunun da bir yoxsul qardaşı var idi. Bir gün dövlətli qardaş ölür. Dövləti yoxsul qardaşına çatır. Yoxsul çoban belə bir mal-dövləti görəndə özündən çıxır. Daha qabaqkı adam deyildi. Özündə bir qüdrət duyur və özünü bir şey bilirdi. Gedib çıxardı dağın başına yoldan keçəni səsləyirdi: ohe...y! Cavab verirdi: ho...y! Çoban deyirdi: - Heç, keç! Bir gün kəndin ağsaqqalı dedi: - Gedək görək bu niyə belə eləyir? Buna nə olub? Yoxsa başına hava gəlib. Necə nəfər ilə gəlirlər. Çoban bunları görəndə uzaqdan səslənir:
Ağsaqqal cavab verir:
Coban deyir: - Heç, keç! Gəlirlər çobanın yanına. Kəndin ağsaqqalı soruşur:
Çoban deyir:
Pis əxlaq ərbab Bir pis əxlaq ərbab var idi. O yana keçirdi nökəri danlayırdı, bu yana keçirdi nökəri danlayırdı. Bir gün ərbaba qonaq gəlir. Yenə nökəri danlaq altına salır. Ərbab aftaba götürməli olur. Nökərinə acıqla deyir: – Aftaba doldur, qoy ayaq yoluna. Əlinə döndüyüm nökər samabarın dağ suyun açır, doldurur aftabaya. Ərbab aftaba götürəndə.... g.... yanır. Gəlib nökəri salır kötüyün altına. Ərbab vurur, nökər gülür. Qonaqlar deyirlər: – Kişi, niyə vurursan onu? Ərbab deyir: – Siz bilmirsiniz elə! Hələ pis-pis də gülür. Nökər deyir: – Mən bilirəm ərbabın harası yanır. Keçəl Bir keçəl şahın qızın istəyirdi. Soruşdular: – Necə oldu? Dedi: – Necə olacaq, işin yarısı qurtulub, atam, anam və mən razıyıq. Qalır şaha və şahın qızı. Onlar da razı olarsalar, iş bitər. Gənc və qoca Mən bu hekayəni elə bu cür eşitmişəm. Bir gün şah Abbasın oğlu Allahverdi xan vəzirdən soruşdu: – Dədəmin vaxtında xoş keçirdi sənə, ya mənim vaxtımda? Vəzir cavab verdi: – Heç birində. Şah soruşdu: – Niyə?
Allahverdi xan vəzirə cavab verdi: – Atan qoca idi, mən gənc idim. Indi sən gəncsən, mən qocayam. Bir-birimizinki tutmur. Günahın cəzası Bir Tanrı qulu molladan soruşur: – Əgər bir adam indi bir günah iş görə, Allah cəzasın nə vaxt verəcək? Molla dedi: – Məsələn yeddi, səkkiz il sonra. O adam mollanın əmmaməsini alıb qaçır və deyir: – Hələ hanı yeddi, səkkiz il, onda da Allah kərimdir. Bir az gedir yıxılır, qıçı sınır. Mollaya deyir: – Bəs sən deyirdin, günahın cəzasın yeddi, səkkiz ildən sonra verir! Molla dedi: – Bu sənin qabaqkı günahının cəzasıdır, indiki günahının cəzasını sonra çəkəcəksən. Bu da sənin borcun Qış idi. Kəndin camaatı məsciddə idilər. Bir kəndli mollaya iki çanaq buğda boyun alır, molla bunun ata-anasına dua eləyir. Xərmən vaxtı çatanda molla kəndlidən o iki çanaq buğdanı istəyir. Kəndli deyir: – Yaxşı qoy, ərbab sovuruq versin. Xərməni sovurandan sonra bir gün kənd əhli yığışmışdılar məscidin qabağına. Molla ucadan o kəndliyə dedi: – İki çanaq buğda boyun alıbsan. Bə niyə vermirsən? Kəndli bir kətil gətirir, altına qoyub oturur, deyir: – Camaat, mən dua edəcəyəm, siz də amin deyin! Deyirlər: – Yaxşı.
Kəndli deyir: – Allah mollanın atasına rəhmət eləyə! Camaat: – İlahi, amin! – Allah mollanın anasına rəhmət eliyə! – Ya ilahi, amin. – Allah, mollanın ölüb gedənlərinə rəhmət eliyə! – İlahi, amin! Sonra kəndli üzün tutur mollaya deyir: – Bu da sənin borcun. Mənim ata-anama dua eliyəməmişdinmi? Qamadanağı xala Bir arvad evdə nehrə çalxalayırdı. Bu arvad keçəl olduğuna beləsinə Qamadağı (bərk kecəl) deyirdilər. Bu arvadın qonşusu balaca qızına deyir: – Get keçəl qamadanağı xalaya de, anam deyir, bir tas ayran versin. Aş bişirmişəm. Qız gəlir deyir: – Anam deyir keçəl qamadağı xalaya de, bir tas ayran versin, aş bişirmişəm. Arvad cavab verir: – Ananın dədəsinin goruna..... o şirin dil anandı, bir az da kərə salaram içinə. Gördün səninlə idi Bir arvad çörək yapırdı. Toyuqlar yığışıb xəmiri və çörəkləri dimdikləyirdilər. Arvad qoluna hərəkət verib dedi: – Kiş!
Toyuqlar bir-birinə, o dedi, səninlədir, bu dedi, səninlədir. Arvad neçə dəfə toyuqları kişlədi. Toyuqlar yenə bir-birinə atıb yığışdılar. Arvad hirslənərərk yanındakı ağacı götürüb atar və dəyər toyuqların birinin qıçı sınar. Qalan toyuqlar onun başına yığışıb dedilər: – Gördün səninlə idi! Sən nə deyirsən, mən nə deyirəm! Erkək eşşək dişi erkəyə yalvarırdı. Dişi dedi: – Qoduğumuzu kim saxlayacaq? Erkək döşünə döyüb dedi: – Mən.
Dişi razılıq verir. Erkək eşşək dişi eşşəyə atlanır və enir. Dişi deyir: – Hən, tərtibin de, balamızı necə saxlayacaqsan? Erkək eşşək başın tovlayıb deyir: – Sən nə deyirsən, mən nə deyirəm. Püfü qalır Bir adam şüşə qayıran iş yerində bir müddət işləyəndən sonra gedib özünə iş yeri açıb şüşə qayırmaq fikrinə düşür. Ustası deyir: – Yalnız püfü qalır, bir az da qal işlə, onu da öyrən sonra get. O adam deyir: – Yox. Öyrənmişəm. Gedir özünə iş yeri açır. Öyrəndikləri ilə şüşənin xəmirin tutur. Amma hər neyləyir şüşə əmələ gəlmir. Qayıdır ustasının yanına. Ustası deyir: – Bə sənə demədimmi qal mükəmməl öyrən, sonra get. Gərək bir il də qalıb işləyəsən. O adam bir ildə qalıb işləyəndən sonra usta deyir: – İndi gəl mükəmməl öyrən! Usta xəmiri püfləyir və deyir: – İndi oldu şüşə. Sənə deməmişdim bir püfü qalır! Salavat çevirin Bir gün Təbrizin Saman meydanında qabaqdan bir qatar dəvə malı-ticarə yükləri ilə meydana girmək istəyirdi. Bu tərəfdən də bir nəfər eşşəkci yüklərini boşaldıb meydandan cıxmaqda idi. Bunlar meydanın çıxış yolunda bir-birinin yolunu kəsirlər və hec biri də geri qayıdıb yolu açmaq istəmir, nəticədə dava düşür, bu arada bir necə nəfər aracılıq edir deyir: – Neylək, hələ bir salavat çevirin, iş düzəlsin. Təsadüf üzrə həkim Ləli ordaymış, bu sözü eşidərkən deyir: – Salavat çevirincə, eşşəyin başını çevirin, dəvələr kecsin dayna. * * * Bir gün bir necə eşşək oturub öz ürək ağrılarını bir-birlərinə deyib şikayət edirdiər ki, bu qədər zəhmət və əziyyətdən hacan can qutaracağıq. Cox fikirləşdilər, lakin bir nəticəyə catanmadılar, nəhayətdə bir qərara gəldilər ki, böyük eşşəyin yanına gedib məsləhətləşsinlər. Onlar birgə baş ulağın hüzuruna gəlib öz istəklərini söylədilər, eləcə də böyükləri onlara amiranə – o zaman zəhmət və fəlakətdən qurtaracaqsınız ki, təzəklərinizdən gülab qoxusu gəlsin, dedi. Demək buna görə isə əvam icrə eşşək təzəyi görərkən iylər ki, görsün gülab iyi gəlir, ya yox deyiblər. Dul arvad Bir dul arvad aparır dəyirmanda un üyüdər. Dəyirmançı deyir: At bu dəni başdan olmaz, Su gəlib nova dolmaz. Hamıya növbət olsa, Xanım, sənə növbət olmaz. Dəyirmançı razı olandan sonra deyir: Lap bu dəni başdan ol, Su gəlib nova dolar. Heç kimə növbət olmasa, Xanım, sənə növbət olar. MİFOLOJİ MƏTNLƏR, ƏFSANƏ, RƏVAYƏT VƏ XATİRƏLƏR Zənganın İmam Güllücəsində “Al arvadı” rəvayətləri Keçmişdə bir kişinin arvadı, al arvadı imiş. Kişinin bundan xəbəri yoxdur. Bir dərviş buna qonaq olur. Dərviş bu sözü kişiyə deyir. Kişi inana bilmir. Dərviş deyir: – Sən bir gün evdə əti qovurma elə, ver arvadın yesin. Ancaq evdə əl altında su olmasın. Əti yeyəndən sonra yapış bunun belindən qucaqla. Gör nə olur. Kişi dərviş deyən kimi edir. Yapışır bunun belindən. Görür bu uzandı getdi bulaqdan su içdi gəldi. Kişi bunu görəndən sonra arvadı təndirə atır. Al arvadı yanır.
Güllücəli bir kişinin arvadının uşağı olur. O, evdə qalır. al arvadı gəlir bunun arvadın apara. Bacadan, qapıdan evə girə bilmir. Bacadan bormağını uzadır. (deyirlər bormağı uzun olar. İçində bir muncuq var. Al arvadı onu çox istər, ona da al muncuğu deyərlər). Deyir: – Uşağı asın bormağa, mən onun üzündən öpüm. Kişi deyir: – Salla gələ. O da salır aşağı. Kişi ərsinlə vurur. Al arvadının bormağı qırılır, tökülür. Al arvadı evdən əl çəkmir. O yan, bu yandan evə soxulmaq istəyir. Kişi görür al arvadı kəndinin yanından istəyir evə girə. Bu da güclü, qorxmaz bir kişi idi. Al arvadını tutur. Bu bilirdi al arvadıya nə desin: “Xalanı yandıraram”. Al arvadı dayanar, qaça bilməz. Ona görə deyir: “Xalanı yandıraram”. Al arvadı yerində quruyur. Bu da onunla əlləşir və al arvadını vurur. YER ADLARI İLƏ BAĞLI RƏVAYƏTLƏR “Xudafərin” bölgəsinin adı ilə bağlı rəvayətlər Deyirlər, Xudu adlı bir ustad olur və bu körpünün inşasını ona tapşırırlar. Deyirlər, Xudu ustanın göstərişi ilə sürü ceyranın dövrəsini alıb, Arazın bir tayından, o birisi taya keçirmək istəyirlər. Sürü Araz boyu gəlir və o körpülər salınan yerə gəlincə sudan dışarıya baş qovzamış bəzən də başı suyun üzərinə qədər çatmış, kiçik-kiçik adalara bənzər yerli daşların üzərilə hopbula-hopbula adlayır və o birisi taya keçir. Bunu görən Xudu usta körpünün binasını ancaq bu daşların üzərində qurmağa qərar verir. İş tamama yetdikdən sonra, körpülərin açılış törəni zamanı körpünü açmağa gələn Azərbaycan şahlığı körpünü görüncə, təkrar “Xudu, afərin”, “Xudu, afərin” sözcükləri ilə sevincini paylaşmağa başlayır və elə ordan da deyiblər: bu körpünün adı “Xudafərin” olsun. Hindi bu yerin adı onunla birgə çəkilir. İkinci rəvayət Başqa bir yozumda deyirlər ki, ipək yolu zamanı xutay (xətən) ətiri Çin ölkələrindən gətirilib buralarda alver olunurmuş. Deyirlər, o vaxt bunun lap aparıcı bazarlarından birisi olur bu yer. Elə ki: – Nə istəyirsiniz? – Xutay verin. – Siz nə istəyirsiniz? – Xutay verin. Cavablamaları o qədər önəm daşıyır ki, uzun sürə çəkdiyindən bu günkü “Xudafərin” şəklinə dolur. Üçüncü rəvayət Bir rəvayətdə deyillər, bu yerdə çayın quzey tayında Xudu adlı oğul, güney tayında isə Afərin adlı bir qız olur. Bunlar bir-birlərini sevər və adaxlanırlar. Günlərin birində Xudu çayı üzə-üzə keçib, adaxlısının görüşünə gəldiyi zaman cayda boğulur. Axır bunu izləyən, olayın şahidi olan xalq bunların xatirəsin əziz tutsunlar deyə və bir də belə-belə hadisələr başqa oğul və qızların həyatlarında üz verməsin deyə, bu körpünü salır və adını da “Xudafərin” qoyurlar. Vəşlə Təbrizin qırağında bir-birinə yaxın iki kənd var. Biri “Yuxarı Vəşlə” və “Aşağı Vəşlə”. Yuxarı Vəşlənin yaşlılarından eşitmişəm deyirlər: “Bu kəndlər yox idi, hələ beş qardaş gəlir, üçü bu yanda, ikisi o yanda yerləşir. Dam-daş tikirlər. Bunların yerlərinə üst-üstə beş qardaş olduqlarına görə “Beşlər” deyərmişlər. Ağızlarda deyildikcə bu kəlmə vəşləyə dönür. Qardaşların törəməsi ilə kəndlər böyüyür və yuxarı Vəşlə və Aşağı Vəşlə adlanır. Həmzəyan Həmzəyan kəndi Xoyun şimal tərəfində yerləşir. Deyirlər, qədim zamanlarda bu kənddə Həmzə adında bir adam var imiş. Bu adamın iki yüz qoyunu, bir qoçu var idi. İlin bir vaxtı qoyun yiyəsi və çobanlar qoçu qatarlar. Qoçları cütləşmək üçün qoyun sürüsün içinə qatarlar. Həmzə qoçu qatır qoyun sürüsünün içinə. Görür qoçun qoyunlarla işi yoxdur. Elə durub baxır. Hirsindən tutub qoçu kəsir. Gedir ayrı qoç alır və cütləşmək ücün sürüyə qatır. Bu qoçun da qoyunlarla işi olmur. Həmzə acığından deyir: bu il qoç qatmayacağam. Cəhənnəmə, qoyunlar doğmasınlar. Qoyunların doğan vaxtı yetişəndə Həmzə görür, bay, qoyunların hamısının qarnı şişib boğazdırlar. Barmağın dişləyir: pəh, deyirəm axı başını kəsdiyim qoç niyə qoyunlara dəymədi. Demək gecə vaxtı qoyunları sürmüş imiş. Həmzə dizinə çalır, başına döyür və deyir: Həmzə yan! Niyə o cür qoçun başını kəsdin? Elə o vaxtdan kəndin adı qalır Həmzəyan. Dillərdə deyildikcə, Həmzəyan olur. DAŞLAR Gültəpə və Gəlindaşı Qoduq boğan çayının şərq qırağında böyük bir təpədir. Bu təpə zəlzələ bulağının tuşundadır. Qazi məhəlləsinin əhli bu təpəyə “Gül təpə” deyərlər. Həmin bu Gül təpədə böyük bir ağ daş var idi. Bu daşa “gəlin daşı” da deyərlər. Yanındakı neçə balaca daşları gəlinin darağı sanardılar. Deyərlər, qədim zamanlar bir gəlin burada yuyunurmuş qayınatası gəlir və gəlini lüt görür. Gəlin utancağından Allahdan istəyir onu daş eləsin. Allah duasın qəbul edir. Dəvə daşı Pir kəndinin Kafir qalası dağının təqribən boynunda bir daş var. Dəvəyə oxşayır. Deyirlər, kafirlər dəvə ilə su apararmışlar. Bir xurcunun hər gözünə bir səhəng qoymuş dəvənin belinə aşırmışdılar. Səhənglərin başında su tökülməsin deyə tıxacları var idi. Dəvə kafirlərə su aparıb yetirməsin deyə imamlar qarğış etmiş, dəvə xurcun və səhəngləri ilə daş olmuşdur. Deyirdilər ki, onların yanında bir adam qeyb olmuş və ayaqlarının yeri qalıbdır. Mən bu mətləbi uşaqlığımdan eşitmişdim. Amma bilmirdim ki, daş hayandadır. İmam ayaği Pir kəndinin qırağında bir dağ ətəyində bir İmam ayağı var. Qədimdən heç kəs həftə günlərini bilməzdilər. Burada qeybdən çırağ yananda deyərdilər: Bu gün cümə axşamıdır. Mən bu mətləbi də uşaqlığımdan eşitmişəm. MÜXTƏLIF MÖVZULU RƏVAYƏTLƏR Usta Cəfər Otuz qırx il bundan əvvəl Xoyun İmamzada məhləsində çox qabil bir bıçaqçı var idi, usta Cəfər adında. Xoyda usta Cəfər bıçağı məşhur idi. Deyirlər, bu usta dəmiri kürədə qızardır, sovurmağa yaxın iki oğlunun bəhanə ilə dükandan başın əkər, onlar gəlincə dəmiri sovurarmış. Nə var ki, onun özünə məxsus dəmir sovurmaq fəndini öyrənərlər. Bərəkəllah oğlum Bir oğrunu dardan asırdılar. Anasını gətirdilər yanına. Dedi: – Ana, qoy dilini ağzıma alım. Ana dilini çıxartdı. Oğru ananın dilini ağzına alcağın dişləri ilə xıncıyıb qopardır və deyir: – Mən uşaqlığımdan yumurta oğurlayanda anam mənə, “bərəkallah, oğlum “ deməsəydi, mən oğurluğa alışmazdım. İndi dar ağacının dibinə gəlməzdim. İngiliscə yoğurt Eşitdiyimə görə, Amerikada qatıq çalmağı bacarmazlar. Bir təbrizli ki, Amerikaya köçmüş idi, orada dükan açır və qatıq çalıb satır. Amerikalılar soruşurlar: Bu nəmənədir? Təbrizli cavab verir, bu yoğurtdur. Bu kəlmə amerikalıların dilinə düşür və indi ingiliscə qatığa yoğurt deyirlər. Mən qulaq günahkarıyam. Bu söz yalan olarsa, günahı özündən çıxardıb deyənin boynuna. Gör, fələk nə sayır Bir kəndli ışqırtmaq tutub yorğan döşəyə düşür. Kəndlilər deyirlər, daha bu qalmaz ölər. Xəstənin qardaşı bir məclisdə deyir: – Bu öləcək, arvad-uşağı mənim üstümə düşəçək. Mən yazıq bunları necə saxlayacağam. Fələkin işinə bax, xəstə sağalıb ayağa durur, əvəzində bir qısa müddətdən sonra o sözü deyən qardaş ölür. Kənd içində bu söz gəzirdi: sən saydığını say, gör fələk nə sayır. O adam on ildir Xoyun Zərvan kəndində hələ də sağdır.
İplər davam gətirməyib qırılar və daş yerindən tərpənməz. Hər nə eləyirlər çarə olmaz. Kənd əhlindən biri deyir, filan kənddə bir nəzər var, gedin onu gətirin. Bir güclü şam eşşəyi var idi. Onu minər və gedib bəd nəzəri gətirirlər. Bəd nəzər daşa baxıb deyir, pəh, nə böyük daşdır. Daş aradan parçalanıb iki bölünər. Bir parçası o yana, bir parçası bu yana düşər. Daşın tikələrin çəkib yolu açarlar. Üzlü qonaq Bir evə qonaq gəlir. Bir gün, iki gün on gün qalır getmək bilmir. Bir gecə ev yiyəsi çıxır həyətə, bir güllə atır, gəlir oturur. Qonaq soruşur: – O nə gülləsi idi? Ev yiyəsi deyir: – Keçən ay mən güllə atmışam, qonşunun qonağı ölüb. Indi o güllə atır ki, sənin qonağını öldürəcəyəm. Sən arxayın ol, sənə bir şey olarsa, mən bu kəndi dağıdaram. Qonaq deyir: – Mən öldüm, sən kəndi dağıtdın, mənə nə xeyri olacaq? Mənə yol göstər, gecənin qaranlığında çıxım, gedim. Ev yiyəsi ha yapışır qal, sənə bir şey olmaz, qonaq deyir: – Yox gərək gedim. Ev yiyəsi yol göstərir, üzlü qonaq gecə ilə çıxıb gedir.
– Bizim kənddə bir yer var, bu yerin qəbaləsin mənim adıma keçirdərsən. Sənə bir çəllək yağ gətirərəm. Böyük baş ağa iş düzəldir, yeri hacı Kərimin adına keçirdib qəbaləni verir. Hacı Kərim bir çəlləkə şor doldurur, üstünə bir az yağ tökür, aparıb ağanın qapısından verib qayıdır. Ağa barmağın yağa batırıb çıxardır görsün nə cür yağdır. Barmaq yağın altından şoru qazıb çıxardır üzə. Görür başına börk keçib. Hacı Kərimə adam göndərir, o qəbalədə işkal var, gətirsin. O işkalı qaldırım. Hacı Kərim o adama deyir, gedib ağaya dəərsən, qurdalama şoru çıxar.
Axır çərşənbədə ağaclar ayılar, sular təzələnər, yer ayılar, söyüd ağacları ayılıb yerə bağır basarlar (təəzim edərlər), noruz gülü çıxar. Axır çərşənbə axşamı hər kəs öz qapısında tonqal qalayar. Kənd əhlinin dediyinə görə, qədimlər biri evdə olmasaydı, kəndlilər yığışıb onun qapısında tonqal qalardılar. Tonqal qalanandan sonra “ağırlığım-uğurluğum tökül, qal burda” – deyə odun üstündən atılarlar. Bu gün də neçə dəb var ki, hərə özünə görə onu edər. Bunlar belədir:
– Bala, yumurta bağladım. – İstəmirəm. – Pul bağladım. – İstəmirəm.
Adaxlı olmayan oğlanlar sevdiyi qızın evinə şal sallayanda, qızlar onlara hisslərini belə sözlərlə bəyan edirlər. Məsələn, əgər qız da oğlanı sevsəydi, belə oxuyardı: Ay bacadan salan, Bayramlığını alan. Çək şalıvı, sevmişəm, Bayramlığın qoymuşam. Əgər sevməsəydi belə söylərdi: Ay bacadan şal salan, Tez mənə mail olan, Məni sənə verməzlər Ged ayrı evdə dolan. Və ya: Ay bacadan sallanan, Tez şalıvı sallama. Məni səni verməzlər, Day xalavı yollama.
Yüklə 2,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
